ਵਾਹ ਬਾਬੂ ਜੀ

ਬੰਕਿਮ ਚੰਦਰ ਚਟੋਪਾਧਿਆ ਜਾਂ ਚਟਰਜੀ (1838-94) ਬੰਗਾਲੀ ਲੇਖਣੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਨਾਂ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਆਦਰਯੋਗ ਬੰਕਿਮ ਬਾਬੂ ਦਾ ਹਿੰਦੂਤਵਵਾਦੀ ਸਿਆਸਤ ਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਲੇਖਣੀ ‘ਚ ਚੰਗਾ ਖ਼ਾਸਾ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਏਸੇ ਕਲਮ ਨੇ ‘ਬਾਬੂ’ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਬੰਗਾਲੀ ਬਾਬੂ ਓਸ ਵੇਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਥਿਆਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਅੰਦਾਜ਼ ‘ਚ ਬੰਕਿਮ ਚੰਦਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ‘ਬਾਬੂ’ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਅੱਜ ਦੇ ਬਾਬੂਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹਰ ਦੋਗਲੇ ਅਫਸਰ ‘ਤੇ ਸਟੀਕ ਢੁੱਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਲਥਾਅ ਮੈ ਐੱਮ.ਜੇ ਅਕਬਰ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਸੇਡ ਔਫ ਸਵੋਰਦਜ਼’ ‘ਚ ਛਪੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤਰਜੁਮੇ ‘ਚੋਂ ਕਰ ਕੇ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। (ਬਰਹਮ ਦਾ ਮਤਲਬ ਬੰਗਾਲ ‘ਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਵਰਗ ਤੋਂ ਹੈ)

ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਵਾਂਗ ਬਾਬੂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਆਸਣ ‘ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬਾਬੂ ਦੇ ਦਸ ਅਵਤਾਰ ਨੇ: ਕਲਰਕ, ਅਧਿਆਪਕ, ਬਰਹਮ, ਦਲਾਲ, ਡਾਕਟਰ, ਵਕੀਲ, ਜੱਜ, ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ, ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਐਡੀਟਰ ਤੇ ਵਿਹਲੜ। ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬਾਬੂ ਆਪਣੇ ਹਰ ਅਵਤਾਰ ‘ਚ ਵੱਡੇ ਰਖਸ਼ਸਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਲਰਕ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ‘ਚ ਓਹ ਆਪਣੇ ਅਰਦਲੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰੇਗਾ, ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਨਾਸ ਕਰੇਗਾ, ਸਟੇਸ਼ਨ ਮਾਸਟਰ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬੇਟਿਕਟਿਆਂ ਦਾ ਨਾਸ ਕਰੇਗਾ, ਬਰਹਮ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ‘ਚ ਗ਼ਰੀਬ ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣੇਗਾ, ਬਾਬੂ ਡਾਕਟਰ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਮਰੀਜ਼, ਵਕੀਲ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਮੁੱਦਈ, ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਕਿਰਾਏਦਾਰ, ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਐਡੀਟਰ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਸ਼ਰੀਫ ਇਨਸਾਨ ਤੇ ਵਿਹਲੜ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਬਾਬੂ ਤਲਾਅ ਵਿਚਲੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ……… ਓਹ ਜਿਹਦੇ ਦਿਮਾਗ ‘ਚ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਹੋਵੇ ਪਰ ਜਦੋਂ ਓਹ ਬੋਲਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ 10 ਸ਼ਬਦ ਬਣ ਜਾਣ, ਜਦੋਂ ਲਿਖੇ ਤਾਂ 100 ਸ਼ਬਦ ਤੇ ਜਦੋਂ ਲੜੇ ਤਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਸ਼ਬਦ ਬਣਨਗੇ………ਓਹ ਬਾਬੂ ਹੈ। ਓਹ ਜਿਹਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਯੂਨਿਟ ਇੱਕ ਹੈ, ਜ਼ੁਬਾਨ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਯੂਨਿਟ 10 ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤ ੇਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਇਹੋ ਤਾਕਤ 100 ਗੁਣਾ ਵਧਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਕੰਮ ਜਾਂ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਓਹ ਗ਼ੈਰਹਾਜ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ………ਓਹ ਬਾਬੂ ਹੈ। ਜਿਹਦਾ ਦੇਉਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਾਹਬ ਹੈ, ਸਿੱਖਿਅਕ ਬਰਹਮ ਗੁਰੁ ਹੈ, ਜਿਹਦੇ ਵੇਦ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨੇ ਤੇ ਜਿਹਦਾ ਤੀਰਥ ਨੈਸ਼ਨਲ ਥੀਏਟਰ ਹੈ……… ਓਹ ਬਾਬੂ ਹੈ। ਓਹ ਜਿਹੜਾ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਅੱਗੇ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਇਸਾਈ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਕੇਸ਼ਬਚੰਦਰਾਂ (ਪੁਜਾਰੀਆਂ) ਅੱਗੇ ਬਰਹਮ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਅੱਗੇ ਹਿੰਦੂ ਹੈ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਅੱਗੇ ਨਾਸਤਕ ਹੈ…………… ਓਹ ਬਾਬੂ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਘਰ ਪਾਣੀ ਛਾਣ ਕੇ ਪੀਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਕੋਲ ਸ਼ਰਾਬੌ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਵੇਸਵਾ ਤੋਂ ਗਾਲਾਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਬੋਸ ਤੋਂ ਛਿਤਰ ਖਾਂਦਾ ਹੈ………… ਓਹ ਬਾਬੂ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਨਹਾਉਣ ਲੱਗਾ ਤੇਲ ਤੋਂ ਚਿੜ੍ਹੇ, ਖਾਣ ਲੱਗਾ ਆਪਣੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਤੋਂ ਚਿੜ੍ਹੇ ਤੇ ਬੋਲਣ ਲੱਗਾ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਸੜੇ………… ਓਹ ਬਾਬੂ ਹੈ। ਜਨਾਬ ਜਿਹਨਾਂ ਸਹਿਬਾਨਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗਿਣਾ ਆਇਆ ਹਾਂ ਓਹ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਲਗਭਗ ਪੂਰੇ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ‘ਚ ਨੇ ਕਿ ਪਾਨ ਖਾ ਕੇ, ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਬਿਸਤਰੇ ‘ਤੇ ਲੇਟ ਕੇ, ਦੁਭਾਸ਼ੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਕੇ ਤੇ ਸਿਗਰੇਟ ਦੇ ਸੂਟੇ ਖਿੱਚ ਕੇ ਓਹ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਿੱਤ ਲੈਣਗੇ।

(ਐੱਮ.ਜੇ ਅਕਬਰ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਚ ਛਪਿਆ ਇਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਉਲਥਾਅ ਪਹਿਲੋਂ ‘ਚ ਪਾਰਥਾ ਚਟਰਜੀ ਦੀ ‘ਦ ਨੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਇਟਸ ਫਰੈਗਮੈਂਟਸ: ਕਲੋਨੀਅਲ ਐਂਡ ਪੋਸਟ ਕਲੋਨੀਅਲ ਹਿਸਟਰੀਜ਼’  ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ, 1993 ‘ਚ ਛਪਿਆ ਹ

ਉਲਥਾਅ:ਦਵਿੰਦਰਪਾਲ