ਸਮਰ-2007 ਦੀ ਧੁਖਦੀ ਅੱਗ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ

ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਸਿਲਵਰ ਸਕਰੀਨ ਨੇ ਥੌੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਅਜਿਹਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ,ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇ ਚੇਤਨ ਵਰਗ 'ਚ ਬਹਿਸ-ਮੁਹਾਬਸਾ ਛਿੜਿਆ ਹੈ।ਪਰਜ਼ਾਨੀਆਂ,ਬਲੈਕ ਫਰਾਈਡੇ,ਰੰਗ ਦੇ ਬਸੰਤੀ,ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਆਦਿ ਫਿਲਮਾਂ ਨੇ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਦਾ ਮਹੌਲ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ।ਇਸੇ ਲੜੀ ' ਚ 13 ਜੂਨ 2008 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ "ਸਮਰ 2007" ਨਾਂ ਦੀ ਫਿਲਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਏਸ ਸਮੇਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਤਮਹੱਤਿਆਂਵਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ "ਸਮਰ 2007" ਦੀ ਕਹਾਣੀ।ਫਿਲਮ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸੁਹੇਲ ਤਤਾਰੀ ਹਨ। ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੱਲਬਾਤ 6-7 ਪਾਤਰਾਂ ਤੇ ਕਿਸਾਨੀ ਦੀਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਦਰਭ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ।ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੂਰੂਆਤ ਇਕ ਪ੍ਰਈਵੇਟ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਦੇ 'ਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਅਮੀਰ ਵਰਗ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਅਯਾਸ਼ੀ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਸ਼ੂਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਰਾਹੁਲ ਸ਼ਰਮਾ(ਸਿਕੰਦਰ ਖੇਰ),ਕੇਤੀਲ(ਅਰੁਜਨ ਬਾਜਵਾ) ਬਾਗਾਨੀ(ਆਲੇਖ ਸੰਘਲ),ਵਿਸ਼ਾਖਾ(ਗੁਲ ਪਨਾਗ) ਤੇ ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ(ਯੂਵਿਕਾ ਚੌਧਰੀ) ਪੰਜੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਦੋਸਤ ਹਨ।ਕਾਲਜ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਜਿਹੜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰਦੀ ਏ,ੳਹ ਕਾਫੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਾਕ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ ਫਿਲਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਰਾਹੁਲ ਸ਼ਰਮਾ ਜਦੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਡੰਡੇ 'ਤੇ ਪੈਰ ਧਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਾਲਜ ਦੀਆਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਉਸਨੂੰ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੀ ਗੰਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ "ਰੰਗ ਦੇ ਬਸੰਤੀ" ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਕੱਟੜ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ,ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ "ਸਮਰ 2007" ਨੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਇਸੇ ਗੰਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਚੁੰਗਲ 'ਚੋਂ ਨਿਲਕਣ ਲਈ ਹੀ ,ਉਹ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਪੇਂਡੂ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਆਪਣੇ ਡਾਕਟਰੀ ਤਜ਼ਰਬੇ ਲਈ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ 'ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਅਮੀਰ ਜਮਾਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੋਟੀ ਟੁਕੜੇ ਵਾਸਤੇ ਗੁਜ਼ਰ ਬਸਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਰੋਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਵਿਦਰਭ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ 'ਚ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਧਰਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰ ਰਹੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ,ਆਤਮਹੱਤਿਆਂਵਾਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਇਸੇ ਪਹਿਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤੋਂ ਫਿਲਮ ਦੀ ਭਾਵੁਕ ਪਾਤਰ ਵਿਸ਼ਾਖਾ ਦੀ ਆਤਮਾ ਵਲੂੰਧਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਅੱਗੇ ਹੋਕੇ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈ ਪੀਕੇ ਆਏ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਫਿਲਮ 'ਚ ਜੋ ਪਿੰਡ ਦਾ ਡਾਕਟਰ(ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਰਾਣਾ) ਹੈ,ਉਸਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਕਿਸਾਨੀ ਦਾ ਹਮਦਰਦ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਡਾ. ਦੇ ਕਮਰੇ 'ਚ ਚੀ ਗਵੇਰੇ ਦੀ ਫੋਟੋ ਤੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਖਾਕੇ ,ਉਸਨੂੰ ਸਾਬਕਾ ਕਾਮਰੇਡ ਜਾਂ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਡਾਕਟਰ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਪੰਜੇ ਪਾਤਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਡਾ. ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦੇਕੇ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਲੈਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,ਪਰ ਬਾਅਦ 'ਚ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸੱਚ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਵਿਖਾਏ ਗਏ ਨੇ।ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਰਧ ਜਗੀਰੂ ਤੇ ਨਵ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਖਾਸੇ 'ਚੋਂ ਭਾਵੇਂ ਜਗੀਰਦਾਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਆਤਮਹੱਤਿਆਵਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਪਿੰਡ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਪੱਖੀ ਡਾਕਟਰ ਜੋ ਲਗਭਗ ਹਰ ਸਮੇਂ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦਾ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।ਇਕ ਡਾਇਲਾਗ 'ਚ ਪੰਜੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਹੁੰਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਜੈ ਜਵਾਨ,ਜੈ ਕਿਸਾਨ" ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਹੀ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਖਾ ਗਈਆਂ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਮੀਡੀਆ ਵੀ ਯਥਾਰਥ ਤੋਂ ਦੂਰ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦੇ ਖੱਡੇ 'ਚ ਡਿੱਗਣ ਵਰਗੀਆਂ ਹਾਸੋਹੀਣੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ"।
ਫਿਲਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੇ ਆਖਰੀ ਹਿੱਸੇ 'ਚ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਗੀਰਦਾਰੀ ਸਿਸਟਮ ਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਸ਼ੋਸ਼ਣਕਾਰੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ,ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਦਰਭ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਦਾ ਬੀ.ਟੀ. ਕੋਟਨ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਬਹੁਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲੋਚਨਾ ਦੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ,ਜੋ ਕਿ ਕਿਸਾਨੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਤ ਲਈ ਮੁੱਖ ਜਿੰਮੇਂਵਾਰ ਹਨ"।ਜਗੀਰਦਾਰੀ ਖਿਲਾਫ ਲੜਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੀਰੋ ਸ਼ੰਕੀਆ ਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਕਤੀ ਹੈ।ਜੋ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਖਿਲਾਫ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਸ਼ੰਕੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪਿੰਡ ਦਾ ਡਾਕਟਰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਵੀ ਦਾਅ 'ਤੇ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਕੈਦ 'ਚੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਕੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।ਫਿਲਮ ਦੇ ਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ 'ਚ ਸ਼ੰਕੀਆ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਮਹੁੰਮਦ ਯੂਨਿਸ ਦੀ "ਛੋਟੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ" ਦੀ ਸਕੀਮ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,ਇਸੇ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ 'ਚ ਫਸੀ ਕਿਸਾਨੀ ਲਈ ਇਕ ਬਦਲ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ 'ਚੋਂ ਤਿੰਨ ਜਨਤਾ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਠਾਣ ਲੈਂਦੇ ਨੇ,ਪਰ ਦੋ ਪਾਤਰ ਰਾਹੁਲ ਸ਼ਰਮਾ ਤੇ ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਫੜ੍ਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।ਜਿਸ ਗੱਡੀ 'ਚ ਉਹ ਜਾ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ,ਉਸੇ 'ਚ ਹੀ ਸ਼ੰਕੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,ਜੋ ਕਿਸੇ ਅਗਲੇ ਪਿੰਡ 'ਚ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਚੱਲਿਆ ਹੈ।ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜੀਪ 'ਤੇ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਮਲੇ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਜਗੀਰਦਾਰ ਦੀ ਫੌਜ ਸ਼ੰਕੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਨਕਸਲੀਏ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਤਿੰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬਚਾਅ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ੰਕੀਆਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿੰਡ ਦੇ ਡਾ. ਦੀ ਨਕਸਲੀ ਲੀਡਰ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਹਿਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਬਹਿਸ 'ਚ ਨਕਸਲੀਆ ਜਦੋਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਰਾਹ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਡਾ. ਵਿਅੰਗ ਕਰਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ " ਕਿ ਜੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਣਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਤਾਂ ਅੱਗ ਜ਼ਰੂਰ ਲਗਾ ਦਿਓ"। ਫਿਲਮ ਦੇ ਅੰਤ 'ਚ ਪੁਲਿਸ ਤੇ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਝਲਕ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਗੋਲੀ ਲੱਗੇ ਸ਼ੰਕੀਆ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੀ ਵਿਸ਼ਾਖਾ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਦੇ ਜਗੀਰਦਾਰ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰ ਨੂੰ ਮਰਦ ਦੁਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਔਰਤ ਖਿਲਾਫ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਆਖਰੀ ਸੰਦ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਆਖਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ 'ਚ ਪਿੰਡ ਦਾ ਡਾ.,ਸ਼ੰਕੀਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨਿਸ਼ਾਵਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਵਿਚਾਰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿ ਸਕੇ।ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਪਰਤ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਮੀਡੀਆ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਥਾਂ ਦਿੰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ"ਰੰਗ ਦੇ ਬਸੰਤੀ" 'ਚ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਮਾਜਿਕ ਲਹਿਰ ਨਾ ਵਿਖਾਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਅਰਾਜਕਤਾ ਵਿਖਾਈ ਗਈ ਸੀ,ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਏਨੀਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਫਿਲਮ 'ਚ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਨਹੀਂ ਵਿਖਾਈ ਗਈ ਹੈ।
ਫਿਲਮ 'ਚ ਜਿਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਆਤਮਹੱਤਿਆਵਾਂ ਕਰਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਦੇ ਲਈ ਬਦਲ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ,ਉਹ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ 'ਚ ਐੱਨ.ਜ਼ੀ.ਓ. ਚਲਾ ਰਹੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਮਹੁੰਮਦ ਯੂਨਸ ਦੀ "ਮਾਈਕਰੋ ਕਰੈਡਿਟ" ਸਕੀਮ ਹੈ,ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਿਸ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਕੇ ਫਿਲਮ 'ਚ ਕਿਸਾਨੀ ਨੂੰ ਸੰਕਟ 'ਚੋਂ ਉਭਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਸੇ ਸਕੀਮ ਦੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕੋਈ ਬਹੁਤੇ ਬੇਹਤਰ ਨਹੀਂ ਹੈ"।ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਕਤੂਬਰ 2006 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ "70 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ"।ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖੇਤੀ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਬਿਆਨ ਮੁਤਾਬਕ "1993 ਤੋਂ ਲੈਕੇ 2003 ਤਕ 1,00,248 ਕਿਸਾਨ ਆਤਮਹੱਤਿਆਵਾਂ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਨੇ"।ਵੇਖਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤੀ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ,ਉਹਨਾਂ 'ਚ ਐੱਨ.ਜੀ.ਓਜ਼. ਦਾ ਜਾਲ ਮੱਕੜੀ ਵਾਂਗ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ,ਪਰ ਉਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਹ ਦੌਰ ਜਾਰੀ ਹੈ।ਕਈ ਅਰਥਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀ ਤਾਂ ਐੱਨ.ਜੀ.ਓਜ਼. ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਨਵ-ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਚਾਲ ਦੱਸਦੇ ਹਨ,ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਐੱਨ.ਜੀ.ਓਜ਼. ਦਾ ਅਧਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪੂੰਜੀ ਹੈ ।ਫਿਲਮ 'ਚ ਬਦਲ ਚਾਹੇ ਕੁਝ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ,ਪਰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਢਿੱਡ ਭਰਨ ਵਾਲੀ ਕਿਸਾਨੀ ਵਾਸਤੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

-ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ
ਜੇ. ਐਨ. ਯੂ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ghulamkalam@ymail.com
09899436972