ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੜ ‘ਚ ਰੁੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਤੋਤਲੀ ਕਵਿਤਾ…

ਸੁਣਨ ਦੀ ਅਸੀਮ ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਲੰਬੀ ਚੁੱਪ ਨੂੰ ਜੇ ਦੂਜਾ ਨਾਂਅ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸੁੱਖੀ ਬਰਨਾਲਾ ਕਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ।ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਸੁੱਖੀ ਨੂੰ ਮੈਂ ਇਕ ਦਹਾਕਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪਰ ਇਕ ਚਹਾਕਾ ਖਤਰਨਾਕ ਨਹੀਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਚੁੱਪ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੇਖਿਆ।ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਸੁੱਖੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਲਿਖਤ ਰਾਹੀਂ ਚੁੱਪ ਤੋੜੀ ਐ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਏਨੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ਐ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬੋਲਣ ‘ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਚੁੱਪ ਤੇ ਇਕੱਲਤਾ ਦਾ ਸਿਰਜਣਾ ਨਾਲ ਗਹਿਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ।ਸੁੱਖੀ ਨੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਗਹਿਨ ਰੂਪ ‘ਚ ਹੰਢਾਈਆਂ ਨੇ ਤੇ ਚੁੱਪ ਜਦੋਂ ਇਕੱਲਤਾ ਹੰਢਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਿਰਜਣਾ ਨੁੰ ਹੱਥ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਉਹ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਵਿਧਾ ਦਾ ਰੂਪ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੈ।ਚੁੱਪ ਚਾਹੇ ਸਭਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਪਰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਸੁੱਖੀ ਦੀ ਚੁੱਪ ਸਭਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ “ਖੱਬੇ”ੇ-“ਸੱਜੇ”ੇ ਪਟੜੀਓਂ ਲਹੇ ਤੇ ਬੜਬੜਾਉਂਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੋਕਾਂ ‘ਤੇ ਬੇਬਾਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕਰੇਗੀ-ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ

ਇਨਸਾਫ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਮਾਇਨੇ ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਕਿਸੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਲਈ ਦੋ ਵਕਤ ਦੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਹੱਕ ਇਨਸਾਫ ਹੈ,ਕਿਸਾਨ ਲਈ ਖੇਤੀ ਦਾ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਣਾ ਇਨਸਾਫ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਵਪਾਰੀ ਲਈ ਟੈਕਸ ਚੋਰੀ ਤੇ ਕਾਲਬਜਾਰੀ ਤੋਂ ਨਾਂ ਰੋਕਣਾ ਹੀ ਇਨਸਾਫ ਹੈ।ਇਹ ਤਾਂ ਹੈ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਗੱਲ।ਹਕੂਮਤਾਂ ਲਈ ਇਨਸਾਫ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮਾਇਨੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ, ਪੁਲਿਸ ਲਈ ਇਨਸਾਫ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਚਾਹੇ ਸੁਖੀ ਹੋਣ ਜਾਂ ਦੁਖੀ ਬੱਸ ਹਕੂਮਤ ਅੱਗੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿਣ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹੀਲ ਹੁੱਜਤ ਦੇ।ਅਫਸਰਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਲਈ ਇਨਸਾਫ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਆਪਣੇ ਹਨ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਲਈ ਇਨਸਾਫ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲੁੱਟੇ ਮਾਲ ਚੋਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿਨਾਂ ਹਿਸਾ ਮਿਲੇ।ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਵਾਰ-2 ਇਹ ਸਵਾਲ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸ ਇਨਸਾਫ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਖੜਨਾਂ ਹੈ।ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਕਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ “ਟਾਈ ਔਰ ਲੰਗੋਟੀਓਂ ਮੇਂ ਯੁੱਧ ਹੋਗਾ ਏਕ ਦਿਨ,ਝੌਂਪੜੀ ਔਰ ਕੋਠੀਓਂ ਮੇ ਯੁੱਧ ਹੋਗਾ ਏਕ ਦਿਨ.ਇਸਸੇ ਪਹਿਲੇ ਕਿ ਯੁੱਧ ਹੋ ਤੁਮ ਸੋਚ ਲੋ ਕਿਸ ਓਰ ਹੋ ਆਦਮੀ ਕੇ ਪਕਸ਼ ਮੇ ਹੋ ਯਾ ਕਿ ਆਦਮ ਖੋਰ ਹੋ” ਤੇ ਗੱਲ ਕੱਲੀ ਸੋਚਣ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਹੈ।ਜੇ ਗੱਲ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਬੜਾ ਕੁਝ ਹੈ ਕਰਨ ਲਈ।ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਪੂ ਬਣੇ ਚੌਧਰੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਬੁਧੀਜੀਵੀ ਇਹ ਦਲੀਲ ਆਮ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਠਕਿ ਹੈ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਭ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਭ੍ਰਿਸਟ ਅਫਸਰਸ਼ਾਹੀ ਹੈ,ਜਾਲਿਮ ਪੁਲਿਸ ਹੈ,ਸਰਕਾਰਾਂ ਕਾਰਪੋਰੇਟਾਂ ਦੀਆਂ ਰਖੇਲ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ ਹੈ।ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ, ਜੇ ਕੋਈ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਇਨਸਾਫ ਲਈ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਥੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਧੱਕੇ ਧੋੜੇ ਨੂੰ ਚੈਲਿੰਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਜਿਸ ਬੰਦੇ ਨੇ ਅਦਾਲਤੀ ਕਾਰਵਾਈ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖੀ ਹੈ ਉਹ ਤਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਯਕੀਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬੰਦੇ ਦਾ ਵਾਹ ਕਦੇ ਇਕ ਅੱਧੀ ਵਾਰ ਵੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੇ ਲੰਮੇਂ ਚਿਹਨ ਚੱਕਰ ਨਾਲ ਪਿਆ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ੀ ਭੁਗਤਣ ਆਏ ਬੰਦਿਆਂ ਵਿਚਲੀ ਅਸਿਹਜਤਾ ਨੂੰ ਸਾਲਾਂ ਲੰਮੇਂ ਚੱਕਰ ਕਿੰਨਾਂ ਸਹਿਜ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ,ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹਾ ਹੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹੱਕ ਜੋ ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਇੰਨੇ ਲੰਮੇਂ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੇ ਅਰਦਲੀ,ਵਕੀਲ, ਜੱਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਮਲਾ ਫੇਲਾ ਵੀ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਚੀਜ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦੀ ਉਹ ਹੈ ਤਰੀਕਾਂ ਪੈਣ ਦਾ ਇਕ ਅਮੁੱਕ ਸਿਲਸਿਲਾ।ਸਾਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟ-2 ਕੇ ਜੇ ਫੇਸਲਾ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਹੋ ਵੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਇਨਸਾਫ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਇੰਨੇ ਲੰਮੇਂ ਸਮੇ ਵਿਚ ਤਰੀਕਾਂ ਭੁਗਤਦਾ ਬੰਦਾ-2 ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ।ਸਮਾਜਿਕ,ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਤੌਰ ਤੇ ਅਲੱਗ ਥਲੱਗ ਪੈ ਚੁੱਕੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਇੰਨਾਂ ਲਈ ਇਕ ਓਪਰੀ ਸ਼ਹਿ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਲੰਮੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਜਾਂ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਕੈਦ ਕੱਟ ਕੇ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਵਰਿਆਂ ਬਾਅਦ ਜੇ ਇਹ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇੰਜ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਨੇੜਲਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਚਾਨਕ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜੇ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਜ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਰਨ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ ਕਦੇ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਈਕਾਲੋਜੀਕਲ ਕਾਉਂਸਲਿੰਗ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਪਵੇਗੀ(ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਇਹ ਕੱਲੀ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ)।ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੇਸ ਵਿਚ ਜਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕੇਸ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਜੇਲਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਹਨ ਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਲੰਮੇ ਕੁਚੱਕਰ ਵਿਚ ਪੁਰੀ ਤਰਾਂ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਗਵਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਸ਼੍ਰੀ ਮਾਨ ਜੀ ਇਥੇ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਓਹਨਾਂ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਹਿ ਕੀਤੀ ਹੱਦ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ,ਜਿਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਓਹਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਬੜੀ ਲੰਮੀਂ ਹੈ।ਗੱਲ ਕਿਉਂਕਿ ਇੰਨੀ ਸਾਧਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਹ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਹੱਦਾਂ ਅੰਦਰ ਮਿਥੇ ਹੱਕ ਸਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੇ,ਇਹ ਵੀ ਚਾਹੀਦੇ ਨੇ ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ।ਪਰ ਇਨਸਾਫ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਵਾਲਾ ਸਿਸਟਮ ਸਾਨੂੰ ਜਰੂਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ।ਤੇ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹੱਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਇਨਸਾਫ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ,ਪੈਂਟ ਕਮੀਜ ਵਿਚ ਕਸੇ ਹੋਏ, ਭਾਵਨਾਂ ਹੀਣ ਚਿਹਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਕੋਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕ ਹੀ ਇਨਸਾਫ ਤੇ ਇਨਸਾਫ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਜੇ ਸਿਸਟਮ ਇਹ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਤੇ ਕੌਣ ਲੈਕੇ ਆਵੇਗਾ ਇਹ ਹੈ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਉਹ ਸਵਾਲ ਜੋ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਨਹੀਂ ਸਾਡੇ ਮੋਰਾਂ ਤੇ ਚੜਕੇ ਨੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸੁੱਖੀ ਬਰਨਾਲਾ