ਵਰਚੂਅਲ ਸਪੇਸ,ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ,ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਤੇ ਤਾਰਿਆਂ ਵਾਲੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ

ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ ਸਾਲ
31 ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ 1 ਜਨਵਰੀ(2008) ਦੇ ਵਿਚਲੇ 4-5 ਘੰਟਿਆਂ 'ਚ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਸੀ।2 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ।ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਹੈ।ਮੈਂ ਬਲੌਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ 1 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਫਰੋਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਮੇਰੀ ਪੜਤਾਲ ਮੁਤਾਬਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੀਡੀਆ ਸਾਧਨਾਂ(ਅਖ਼ਬਾਰ,ਟੀ ਵੀ,ਥੀਏਟਰ,ਫਿਲਮ ਆਦਿ) ਦੀ ਵੱਡੀ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ 'ਚ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ,ਭਾਵੇਂ ਇਸਨੂੰ ਵੀ ਇਕ "ਵਰਚੂਅਲ ਰੀਐਲਟੀ" ਹੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ।ਅਸਲ 'ਚ ਲਗਭਗ ਡੇਢ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਤੇ ਉਸਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟੋ ਵਿਰੋਧ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨਾਂ ਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ 'ਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀਆਂ ਦਾ ਦੌਰ ਚੱਲਿਆ ਹੈ।ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਅਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਅਸਹਿਮਤੀਆਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਹੀ ਅਸਰ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਬਿਗੁਲ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਤਕ,ਸਿਆਸੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੱਠਾਂ 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ-ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੋਣਾ ਪਿਆ।ਨਵਾਂ ਤਜ਼ਰਬਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਜਗੀਰੂ ਬੌਧਿਕਤਾ ਨੂੰ 66 ਕੇ.ਵੀ ਵਰਗੇ ਝਟਕੇ ਵੀ ਲੱਗੇ।ਅਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਰੋਆ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ "ਜਮਹੂਰੀ ਸਮਾਜਿਕ ਬਾਈਕਾਟ" ਵੀ ਹੋਇਆ,ਪਰ ਇਸੇ ਦੌਰ 'ਚੋਂ ਜਦੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ ਤਾਂ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਹਰ ਆਮ ਖਾਸ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਗੰਭੀਰ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੜ੍ਹਕਾ ਲੰਘਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ,ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਵਰਚੂਅਲ ਸਪੇਸ 'ਚ ਚੁੱਪ ਜਿਹੇ ਖੜ੍ਹੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਫੜੀਏ ਤਾਂ 2-3 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਕੋਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਦਲਾਅ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੀਆਂ ਸਾਈਟਸ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਦੇਈਏ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ 'ਚ ਸੂਚਨਾ,ਸਮਾਜਿਕ,ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਠਾਉਣ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਰਗਾ "ਗੁੱਡੀ ਗੁੱਡੀ" ਕੰਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਹਾਂ,ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਮੁਤਾਬਕ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ 'ਚ ਕੁਝ ਲੋਕ ਠੀਕ ਠਾਕ ਕੰਮ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਨੇ ਅਗਲੇ 200-300 ਸਾਲ ਤਾਂ ਯੂ ਐੱਨ ਓ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੀ 'ਸੱਚੀ ਝੂਠੀ' ਰਪਟ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਡਰਾਈ ਰੱਖਣਾ ਹੈ।ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਜਿੰਨ੍ਹੇ ਵੀ ਥੰਮ੍ਹ ਕਹਾਉਂਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਤੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਕੋ ਗੱਲ ਟੇਪ ਰਿਕਾਰਡ ਵਾਂਗੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ,ਕਿ ਇੰਟਰਨੈੱਟ 'ਤੇ ਵਧ ਰਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੇ ਨਵੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਨਾਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ,ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਦੁਨੀਆਂ 'ਚੋਂ ਕਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।ਪੰਜਾਬੀ ਗਲੋਬਲ ਭਾਸ਼ਾ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬੀ..ਪੰਜਾਬੀ...ਪੰਜਾਬੀ ਕਰਨ 'ਚ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਮੱਥਾ ਖਪਾਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ,ਸਮੂਹਿਕ ਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ ਵੀ ਖੜ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ "ਕਾਨਫਰੰਸ ਸੱਭਿਆਚਾਰ" ਨੂੰ ਵਧਾਰਾ ਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰੇ ਤੋਂ ਰੋਟੀਆਂ ਵੀ ਚੰਗੀਆਂ ਸਿਕ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਪੰਜਾਬੀ ਖ਼ਿਲਾਫ "ਯੂਨੀਵਰਸਟੀਏ ਪੰਡਿਤਾਂ" ਦੀ ਇਹ ਇਕ ਅਣਮਿੱਥੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਹੈ।ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਕੰਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੀ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ?ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ,ਗਿਆਨ,ਤਕਨੀਕ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਅਮੀਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਸ਼ਸ਼ੀ ਸੇਖ਼ਰ,ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਆਪ ਮੁਹਾਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਕੱਟੜ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ,ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੁੱਚੇ ਸਾਈਟਰਾਂ ਤੇ ਬਲੌਗਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦਾਦ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਪੜ੍ਹਨ ਲਾ ਦਿੱਤਾ।ਇਹ ਗੱਲ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਕੁਝ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੋਸਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਮਾਜ 'ਚ ਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸਦਾ ਪਾਠਕ ਤਬਕਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ,ਇਸ ਲਈ ਓਥੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ 'ਚ ਪੜ੍ਹਨ æਿਲਖ਼ਣ ਤੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਵਧੀ ਹੈ।ਇਕ ਗੱਲ ਯਾਦ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ,ਲੇਖ਼ਕਾਂ, ਅਬਾਦੀ ਤੇ ਭੂੰਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨੈੱਟ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ,ਕਿਉਂਕਿ ਨੈੱਟ ਦੇ ਮਸਲੇ 'ਚ ਹਾਲਤ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ।ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨੈੱਟ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨੈੱਟਜੀਵੀ ਨਾ ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੋਲ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਹਿੰਦੀ ਕੋਲ।ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਥੋਂ ਵੀ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਨੈੱਟਜੀਵੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਜਵਾਨੀ ਵਾਲੀ ਉਮਰ ਦੇ ਹਨ।ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸਮਝਦਾਰ ਤਬਕਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁੰ ਕੋਈ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਵੇਗਾ ਜਾਂ ਜਿਸ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਮੰਡੀ,ਖਪਤਵਾਦੀ ਸੱਭਿਅਚਾਰ ਆਦਿ ਆਦਿ ਦਾ ਉਹ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਹੈ,ਇਹ ਨਵਾਂ ਨਕੋਰ ਯੁੱਗ ਬਦਲੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਤਬਕਾ ਸਿਰਫ ਉਸੇ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ?

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਨੇ ਇਸਦਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਤੇ ਦਾਨਸ਼ਮੰਦਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ 'ਚ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ,ਜਿਸਦਾ ਝਲਕਾਰਾ ਪੂਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ-ਹਿੰਦੀ 'ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਤਬਕੇ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਤੇ ਸਿਆਣਪ ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਫ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ।ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਲਗਦਾ ਹੁੰਦੈ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ੋਸ਼ਲ ਸਾਈਟਸ 'ਤੇ ਵਿਚਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ-ਹਿੰਦੀ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਤਬਕੇ 'ਚ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਕੋਈ ਇਕ ਟੁੱਚੀ ਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਾਕੀ ਜਨਤਾ ਉਸਦੀ ਵਾਹ-ਵਾਹ-ਵਾਹ 'ਚ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ,ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਕਦੇ ਟਿੱਪਣੀ ਦੇਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ੇ,ਲੇਖਣੀ ਦੇ ਢੰਗ,ਅਲੋਚਨਾ,ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਸਬੰਧ ਬਾਰੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ,ਕਲਾਤਮਿਕਤਾ 'ਤੇ ਗੱਲ ਹੋਣੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਦੀ ਕੌਡੀ ਹੈ।ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਇਕ ਸਤ੍ਹਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਕ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਮੈਂ ਵੀ ਸਹਿਮਤ ਹਾਂ,ਕਿਆ ਬਾਤ ਹੈ,ਬਾਈ ਕਮਾਲ ਕਰਤੀ, ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਇਸਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਕ ਤਬਕਾ ਬਿਨਾਂ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸਿੰਗੜੀਆਂ ਛੇੜਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਦੂਜਾ ਬਿਨਾਂ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਧੀ-ਭੈਣ ਇਕ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ।ਅਸਲ 'ਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੱਲ ਚੱਲਦੀ ਚੱਲਦੀ ਹੋਰ ਹੀ ਪਾਸੇ ਧੂਹ ਦਿੱਤੀ,ਪਰ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸਾਈਟਾਂ ਦੇ ਵਿਚਰਨ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਿਮਨ ਤੇ ਮੱਧਵਰਗੀ ਝਲਕਾਰੇ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ।ਐਡੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਸਿਰਫ ਵਰਚੂਅਲ ਰੀਐਲਟੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ,ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਹਕੀਕੀ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਵੇਗਾ।ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ 'ਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਰਗਾ ਖੁਸ਼ਾਮਦੀ ਤੇ ਚਮਚਾਗਿਰੀ ਦਾ ਮਹੌਲ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਤੇ ਸੋਸ਼ੇਬਾਜ਼(ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ,ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਬਾਦਲ ਆਦਿ) ਲੋਕ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਲੋਕ ਕਿਉਂ ਪਿੱਛੇ ਹਨ ?(ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਇੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਬਹਗਿਣਤੀ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ)ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ 'ਚ ਸਮਝਦਾਰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ,ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦਾ ਕੀ ਰੋਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ,ਇਹ ਤੈਅ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ,ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮਸਲਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।ਵੈਸੇ ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾ ਲਿਖ਼ਣ ਵਾਲੇ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਕੱਟੜ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰੇਮੀ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਭਾਸ਼ਾ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਗਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ,ਪਰ ਮੈਂ ਭਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਰਾਇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ ਤੇ ਮੈਂ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੱਠਿਆਂ ਵਾਗੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਨ ਦੀ ਨਹੀਂ,ਬਲਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਖਾਸ ਕਰ ਬਲੌਗਿੰਗ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਘੜੀ ਜਾ ਰਹੀ ਨਵੀਂ ਸਿਆਸੀ,ਸਾਹਿਤਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਭਾਸ਼ਾ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।ਜੋ ਲੋਕ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਅੰਦਰ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ,ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਹਨ,ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਖੇਤਰੀ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਦੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਇਕ ਖਾਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਸ਼ਕ ਭਾਸ਼ਾ ਘੜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਲਈ ਲਿਖ਼ਣ ਵਾਲੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮੁਤਾਬਕ ਗੱਲ ਕਹਿਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ,ਜੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦ ਰੱਦੀ ਦੀ ਟੋਕਰੀ 'ਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਅੱਗੇ ਨੇਤਾ ਜੀ,ਬਹਿਨ ਜੀ,ਸਰਦਾਰ,ਮਹਾਰਾਜਾ ਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਲਾਉਣਾ ਕਿਹੜੀ ਜਮਹੂਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਨਿਯਮ ਹਨ ?ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਮੀਡੀਆ-ਸਾਸ਼ਕੀ ਸ਼ਬਦੀ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮੀਡੀਆ 'ਚ ਭਾਸ਼ਾਈ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਜੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਧਨਾਢ ਮੀਡੀਆ ਜਿੰਨ੍ਹ ਰੁਪਰਟ ਮੌਰਡੋਕ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੱਥ ਸੀ।ਤੇ ਐਡੀ ਸਿਆਸੀ ਗੁੰਝਲ ਨੂੰ "ਮਾਈ ਨੇਮ ਇਜ਼ ਖਾਨ" ਫਿਲਮ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੁਲਝਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕੀ 9/11 ਸ਼ਬਦ ਕਿਸਦੀ ਦੇਣ ਹੈ ?ਜੌੜੇ ਟਾਵਰਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ "ਇਸਲਾਮਿਕ ਫੋਬੀਆ" ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਕਈ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਇੰਕਸਾਫ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਈ ਗਈ ਜਾਂ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਗਏ।ਕਈ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਫੌਕਸ ,ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼ ਤੇ ਅਲਜਜ਼ੀਰਾ ਵਰਗੇ ਕਈ ਹੋਰ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਵਲੋਂ ਫਲਸਤੀਨ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰੀਂ ਬੈਠੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ "ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਕਬਜ਼ੇ" ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਣ ਦੀ ਥਾਂ "ਵਿਵਾਦਤ ਇਲਾਕਾ" ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।ਕਈ ਇਮਾਨਦਾਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਹੱਥ ਵੀ ਧੋਣੇ ਪਏ।ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਵੰਡੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਭਾਰਤੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ "ਭਾਰਤੀ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲਾ" ਕਸ਼ਮੀਰ ਕਹਿੰਦੇ ਨਹੀਂ ਸੁਣ ਸਕਦੇ,ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ 'ਚ "ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲਾ ਕਸ਼ਮੀਰ" ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ 'ਚੋਂ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋ।ਬਿਲਕੁਲ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਆ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ "ਵਿਵਾਦਤ ਢਾਂਚਾ" ਨਾਂਅ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਜਾਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ "ਦੰਗੇ" ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਦਾ ਹੈ।ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਸਗੋਂ ਨਵੀਂ ਆਜ਼ਾਦ ਨਾਬਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਘੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਸਟੇਟ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਪੈਦਾ ਰਹੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ,ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚਨਾ,ਗਿਆਨ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਗੁਆਚਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ,ਨਾਅਰਿਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਕਲਮਬੰਦ ਕਰਨ 'ਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।ਬਲੌਗ ਦੇ ਲਿਖ਼ਣ ਲੱਗਿਆ ਤੁਸੀਂ ਸੈਂਸਰਸ਼ਿਪ,ਐਡਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬੇਡਰ ਹੋ ਕੇ ਸਹਿਜ ਰੂਪ 'ਚ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਘੜ੍ਹਦੇ ਹੋ,ਜੋ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਲਈ ਲਿਖ਼ਦੇ ਹੋਏ ਘੜ੍ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ।

ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਬਾਰੇ ਇਕ ਚਰਚਾ ਆਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,ਕਿ ਇਹ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਮਾਡਲ ਦਾ ਬਦਲਵਾਂ ਮਾਡਲ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ,ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਬਣੇਗਾ ?ਵਿਕੀਲੀਕਸ ਤੇ ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਦੇ ਮਸਲੇ 'ਚ ਭਾਰਤੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਦਲਾਲੀ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ 'ਚ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਵਲੋਂ ਨਿਭਾਈ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੀਡੀਆ ਅਲੋਚਕ ਬਹੁਤ ਇਕ ਪੱਖੀ ਹੋ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਬਦਲਵਾਂ ਮੀਡੀਆ ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਗਏ ਹਨ।ਮੇਰੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਬਦਲਵੇਂ ਦੀ ਥਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਠੀਕ ਹੈ।ਵਿਕੀਲੀਕਸ ਤੇ ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਦੇ ਮਸਲੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਕਿਸੇ ਚਮਤਕਾਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਲਹਿਰ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਵਿਕੀਲੀਕਸ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮੀਡੀਆ ਕੋਈ ਠੋਸ ਲੋਕ ਬਦਲ ਦੇ ਸਕੇ ਹਨ।ਜੋ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ 100 % ਸਹਿਮਤੀ ਹੈ ਤੇ ਲਗਾਤਾਰਤਾ 'ਚ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ,ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਕਾ ਦੁੱਕਾ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਇਸਨੂੰ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਬਦਲ ਕਹਿਣ "ਬਦਲ" ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਬੇਇੰਸਾਫੀ ਹੈ।ਵਿਕੀਲੀਕਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਆਰਥਿਕ ਮਾਡਲ ਭਾਵੇਂ ਕਾਰਪੋਰੇਟ 'ਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ,ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਗੂਗਲ ਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟਜ਼ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ 'ਤੇ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ।ਅੱਜ ਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਟੱਕਰ ਦੇਣ ਲਈ ਵਿਕੀਲੀਕਸ ਦੇ ਅਸਾਂਜ ਵਰਗੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਵਾਲੇ ਕਿੰਨੇ ਲੋਕ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ ?ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਜਦ ਤੱਕ ਪੂੰਜੀ ਦੇ ਬਦਲ ਰੂਪ 'ਚ ਨਵੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਪੂੰਜੀ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ,ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਠੋਸ ਮੀਡੀਆ ਬਦਲ ਉਸਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਬਦਲਵੇਂ ਮੀਡੀਆ ਦੀਆਂ ਸਾਈਟਾਂ ਨੂੰ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਵਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੂੰਜੀ ਦੇ ਕੇ ਖਰੀਦਣ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।ਭੜਾਸ4ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਯਸ਼ਵੰਤ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਬਿਆਨ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਅੱਜ ਦੀ ਮੁਫ਼ਤ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ,ਬਲਕਿ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਲ ਦੁਨੀਆਂ ਅੰਦਰ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਅਪਰੇਟ ਕੌਣ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ(ਅਮਰੀਕਾ) ਤਕਨੀਕ ਉਸੇ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰੇਗੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੱਲ ਲੱਭੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਲਈ ਬਦਲ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ਫਹਿਮੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਮੈਂ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਦੇ ਇਕ ਕਾਰਕੁੰਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਹਿਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਤਾਰਿਆਂ ਵੱਲ ਤੱਕ ਕੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਝੁੰਡ ਹੈ,ਤਾਰਿਆਂ ਵੱਲ ਤੱਕ ਕੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤਾਂ ਆਉਣੋ ਰਹੀ।ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੇ ਬਲੌਗਿੰਗ 'ਤੇ ਆਏ ਭੁੱਲੇ ਭਟਕੇ ਅਤਿ-ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਸਮਾਂ ਖਰਾਬ ਨਾ ਕਰੋ।ਤੁਹਾਡਾ ਇਕ ਇਕ ਪਲ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕੀਮਤੀ ਹੈ,ਕਿਉਂਕਿ ਜਨਤਾ ਤੁਹਾਡੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਐਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਘਰ ਤੋਂ ਚੱਲੇ ਸੀ ,ਲੋਕ ਜੁੜਦੇ ਗਏ,ਕਾਫਲੇ ਵਰਗਾ ਕੁਝ ਬਣਦਾ ਗਿਆ।ਉਹੋ ਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਾਫਲਾ ਜੋ ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਕੱਟੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਤੇ ਅਸਹਿਮਤੀਆਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਆਸ਼ਕ ਹੈ,ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਕਹਿਣ,ਸੁਣਨ ਤੇ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਿਸੇ ਸਾਹਿਤਕ ,ਸਮਾਜਿਕ,ਕਲਾਤਮਿਕ ਜਾਂ ਸਿਆਸੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ 'ਚ ਤਿਲ ਜਿੰਨਾ ਯੋਗਾਦਨ ਹੋ ਵੀ ਸਕਦੈ ਤੇ ਨਹੀਂ ਵੀ,ਪਰ ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਲੋਂ ਦਿਖਾਏ ਜਾਂਦੇ ਤਾਰੇ ਵੇਖਣ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।ਸਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕੰਨ੍ਹੀ 'ਤੇ ਪਈ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।ਇਸੇ ਸੋਚ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਨੋਕਾਂ ਝੋਕਾਂ ਨੂੰ ਛਾਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।ਇਸ ਆਸ ਨਾਲ ਕਿ ਕਿਸੇ ਅਸਲ ਵਿਚਾਰ,ਸਿਆਸਤ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਕੋਈ ਲਿਖ਼ਤ ਨਾ ਧੁੰਦਲਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਢਾਅ ਲਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।"ਸਿਆਸੀ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀਆਂ" ਤੇ ਜਗੀਰੂ ਅਗਾਂਹਵਧੂਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸੰਵਾਦ ਰੜਕਣ ਵੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਅਸੀਂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਵਾਂਗੂੰ "ਵਸਦੇ ਰਹੋ" ਕਹਿ ਕੇ ਅੱਗੇ ਲੰਘਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਜਗੀਰੂ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਜਮਹੂਰੀਕਰਨ ਦੇ ਪੜਾਅ ਵੱਲ ਧੱਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ।ਹੁਣ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਵਿਦਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ 'ਚ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ,ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਧੇਗਾ ਤੇ ਗੁਣਾਤਮਕ ਪੱਖੋਂ ਨਵੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਨੂੰ ਸਰ ਕਰੇਗਾ ਤੇ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ 'ਚ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਬਦਲ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਇਕ ਬਦਲਵਾਂ ਮੀਡੀਆ ਜ਼ਰੂਰ ਸਥਾਪਤ ਹੋਵੇਗਾ।

ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ

mail2malwa@gmail.com

09899436972

ਇਹ ਲਿਖ਼ਤ ਬਿਨਾਂ ਪੁੱਛੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਛਾਪੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਖਾਮੋਸ਼ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਜੰਗ

ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਨੂੰਨ-2005 ਬਣਾਇਆ ਜੋ 12 ਅਕਤੂਬਰ 2005 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕਾਨੂੰਨ ਪਿੱਛੇ ਲੰਮੀ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਘਾਲੀ ਜੋ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ’ਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਲਿਆਉਣ ਤੇ ‘ਆਮ ਆਦਮੀ’ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਖਾਮੋਸ਼ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੱਝਿਆ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਅਦਿੱਖ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ’ਚ ਸੁਧਾਰ ਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਅਧਿਕਾਰ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਸੂਚਨਾ ਤੱਕ ‘ਆਮ ਆਦਮੀ’ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਬਣੀ ਹੈ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਹਰਾਮ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੋਟ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਸਾਰੀ ਤਾਕਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਠੀ ’ਚ ਆ ਗਈ ਹੋਵੇ। ਭਰਮ ਟੁੱਟਣ ਨੂੰ ਦੇਰ ਨਾ ਲੱਗੀ। ਪੰਜ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਇੱਕ ਦਫ਼ਾ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

‘ਵੋਟ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ’ ਤੋਂ ਦੋ ਕਦਮ ਅੱਗੇ ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਢਾਂਚੇ ’ਚ ਜੋ ਅਧਿਕਾਰ ਵਿਧਾਇਕ ਜਾਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਤਾਕਤ ਅੱਜ ਇੱਕ ਫੁੱਟਪਾਥ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਫੜੀ ਵਾਲੇ ਕੋਲ ਵੀ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਅਫ਼ਸਰ ਉਂਗਲ ਨਹੀਂ ਫੜਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਉਂਗਲ ਚੁੱਕੀ ਜਾਣ ਤੋਂ ਭੈਅ ਖਾਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਪਸੀਨੇ ਦੀ ਕਮਾਈ ’ਚੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਟੈਕਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦਾ ਵੀ ਹੱਕ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਪੈਸਾ ਕਿੱਥੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਠੀਕ ਵਰਤੋਂ ਹੋਈ ਹੈ ਜਾਂ ਗ਼ਲਤ। ਟੈਕਸ ਤਾਂ ਭਿਖਾਰੀ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਖਰੀਦੀ ਸੀਖਾਂ ਦੀ ਡੱਬੀ ’ਚ ਸਭ ਟੈਕਸ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਲਕੋ-ਲਕੋਅ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਤੱਕ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਪਹੁੰਚ ਬਣੀ ਹੈ। ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਧਿਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਅਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਹਰ ਨਿਆਣੇ ਸਿਆਣੇ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜੇਬਾਂ ਭਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ’ਤੇ ਇਹ ਅਧਿਕਾਰ ਭਾਰੀ ਪਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਤਾਂ ਹੁਣ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ‘ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ’ ਦੇ ਰਾਹ ਤੋਰਨ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਘੜੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

‘ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ’ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰੂਪ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ’ਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਗਠਨ(ਐਮ.ਕੇ.ਐਸ.ਐਸ.) ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰਨ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹਿਆ। ਸਾਲ 1994 ਮਗਰੋਂ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਲਈ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਭਰੀ। ਰਾਜਧਾਨੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਮੰਚਾਂ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੱਜਣਾਂ ਨੇ ਲਹਿਰ ਦੇ ਹੱਕ ’ਚ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਿਆ। ਜਦੋਂ ਸਾਲ 1989 ’ਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀ.ਪੀ. ਸਿੰਘ ਬਣੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਰਾਜ ਦੀ ਆਤਮਾ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 19(1)(ਏ) ’ਚ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਕਾਰ ’ਚੋਂ ਇਸ ਐਕਟ ਦੀ ਰੂਹ ਦਿਸਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰੈਸ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਵੱਲੋਂ ਸਾਲ 1996 ’ਚ ‘ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਬਿੱਲ-1996’ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਡਰਾਫਟ ਬਿੱਲ ਨੇ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ਬਹਿਸ ਛੇੜ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਕਤਾ ਅਤੇ ਲੋੜ ਜਾਣਨ ਵਾਸਤੇ 2 ਜਨਵਰੀ 1997 ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਰਕਿੰਗ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗਰੁੱਪ ਨੇ ‘ਸੂਚਨਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਬਿੱਲ’ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਇਤਿਹਾਸ ’ਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜਸਟਿਸ ਮੈਥਿਓ ਵੱਲੋਂ ਯੂ.ਪੀ. ਸਰਕਾਰ ਬਨਾਮ ਰਾਜ ਨਰਾਇਣ (1975) ਦੇ ਕੇਸ ਦੇ ਸੁਣਾਏ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਸਟਿਸ ਮੈਥਿਓ ਨੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ‘ਪਬਲਿਕ ਏਜੰਟ’ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਜਾਣਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ‘ਸੂਚਨਾ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਬਿੱਲ’ ਨੂੰ 25 ਜੁਲਾਈ 2000 ਨੁੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ’ਚ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਬਿੱਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਰੂਪ ’ਚ ਇਹ ‘ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਐਕਟ -2005’ ਵਜੋਂ ਸੰਸਦ ’ਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਭਰ ’ਚ ਲਾਗੂ ਹੈ।

ਐਕਟ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਹੁਣ ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਦਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੁਆਲ ਕਰਨ ਤੇ ਸੂਚਨਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਨਾਗਰਿਕ ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਭਾਗ ਕੋਲ 10 ਰੁਪਏ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਸਮੇਤ ਆਪਣੀ ਦਰਖ਼ਾਸਤ ਦੇ ਕੇ ਸੂਚਨਾ ਮੰਗ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤੀਹ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ‘ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਚਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ’ ਅਤੇ ਹਰ ਰਾਜ ’ਚ ‘ਰਾਜ ਸੂਚਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ’ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸੂਚਨਾ ਨਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ’ਚ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸੂਚਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਆਮ ਵਿਅਕਤੀ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਵਰ੍ਹੇ ਇਸ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਕਮੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਮਹਿਜ ਇੱਕ ਫ਼ੀਸਦੀ ਲੋਕ ਇਸ ਅਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਨ। ਇਸੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਜੱਗ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਤੁਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਅਤੇ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੱਸਣੀ ਪਈ ਹੈ। ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਕਈ ਮਿਸਾਲਾਂ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਹੇਤਿੰਦਰ ਜੈਨ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਰੈਡ ਕਰਾਸ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਇਸ ਐਕਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਬੇਪਰਦ ਕੀਤਾ। ‘ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ’ ਰਾਹੀਂ ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਵਿੱਚ ਸਾਈਕਲਾਂ ਨੂੰ ਪੈਂਚਰ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੰਗਲ ਰਾਮ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸ਼ਗਨ ਸਕੀਮ ’ਚ ਹੁੰਦੇ ਘਪਲੇ ਨੂੰ ਬੇਪਰਦ ਕੀਤਾ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਸ਼ਗਨ ਸਕੀਮ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਫਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ’ਤੇ ਪੁੁਲੀਸ ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋਏ। ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਮੰਤਰੀ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨਾਲ ਤਾਇਨਾਤ 23 ਗੰਨਮੈਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਇਸੇ ਅਧਿਕਾਰ ਜ਼ਰੀਏ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਈ।

ਅਫ਼ਸਰਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਇਸ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਕੋਈ ਸੁਆਲ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਆਲ ਕਰਨ ਦੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਕੀ ਮਜ਼ਾਲ? ਉਹ ਆਪਣਾ ਮਕਸਦ ਭੁੱਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਸਾਰੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਰੱਸੇ ਬੰਨਿਆਂ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਪਰ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਅਫ਼ਸਰ ਇਸ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਸੂਚਨਾ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਤੰਗ-ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਸੂਚਨਾ ਮੰਗਣ ਵਾਲਾ ਥੱਕ-ਟੁੱਟ ਕੇ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਬੈਠ ਜਾਏ। ਜਿਵੇਂ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ’ਚ ਇਹ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਚਨਾ ਜਿੰਨੇ ਸਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਤੀ ਸਫ਼ਾ ਦੋ ਰੁਪਏ ਸਰਕਾਰੀ ਫ਼ੀਸ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਿਹਾਰ ’ਚ ਜੰਗਲਾਤ ਮਹਿਕਮੇ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਸੂਚਨਾ ਮੰਗਣ ਵਾਲੇ ਤੋਂ 78 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਮੰਗੀ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 39 ਲੱਖ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

ਇਸ ਐਕਟ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਕੌਮੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਜੁੜੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਨਹੀਂ ਮੰਗੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਕਰੀਬ 18 ਮਹਿਕਮੇ ਇਸ ਐਕਟ ਦੇ ਘੇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ। ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਹਰ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੂਚਨਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਠੋਸ ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇਸ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਦਫ਼ਤਰ ’ਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਦਰਖ਼ਾਸਤਾਂ ਆਰ.ਟੀ.ਆਈ. ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਪੁੱਜੀਆਂ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਜਣਿਆਂ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਦਫ਼ਤਰ ਨੇ ਇਸ ਦਰਖ਼ਾਸਤ ਦੇ ਜੁਆਬ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਘੱਲ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸੂਚਨਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ।

ਐਕਟ ਨੂੰ ਮੂਲ ਰੂਪ ’ਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਅਫ਼ਸਰਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਪਬਲਿਕ ਸੂਚਨਾ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਬਹੁਤੇ ਮਹਿਕਮਿਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇਸ ਐਕਟ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਿਕਮਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਐਕਟ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਐਕਟ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੋਈ ਵੱਖਰਾ ਫੰਡ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਹਰ ਪਬਲਿਕ ਸੂਚਨਾ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਸਟੇਸ਼ਨਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਾਜ਼ੋ- ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਏ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਮੰਗੀ ਹਰ ਸੂਚਨਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਰਕਾਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਕੇਵਲ ਰਸਮੀ ਸੈਮੀਨਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕਲੱਬਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਐਕਟ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ’ਚ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਜਾਗ ਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਇਸ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੀੜਾ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵੀ ਦੇਣੀ ਪਈ ਹੈ। ਇਕੱਲੇ ਸਾਲ 2010 ਦੌਰਾਨ ਅੱਠ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਐਕਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜਹਾਦ ਛੇੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਢਣ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮੁਹਿੰਮ ’ਚ ਜੁਟੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਤੇ ਲਹਿਰ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੁਣ ‘ਜਨਹਿਤ ਖਾਤਰ ਭੇਦ ਖੋਲ੍ਹਣ ਅਤੇ ਭੇਦ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਬੰਧੀ ਕਾਨੂੰਨ-2010’ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ। ਆਰ.ਟੀ.ਆਈ. ਐਕਟ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਲਈ ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਮਾਜ ਤੇ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ’ਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।

ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ,ਬਠਿੰਡਾ
ਲੇਖਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹਨ

ਨਿਤੀਸ਼ ਦੀ ਬਿਹਾਰ ਜਿੱਤ ਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ

ਸ਼ਿਵ ਇੰਦਰ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ 'ਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ "ਹੁਣ" 'ਚ ਲਗਾਤਾਰ ਲਿਖ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਜਿੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਰੁਚੀ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,ਓਨੀ ਹੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕੌਫੀ ਹਾਊਸ 'ਚ ਉਸ ਨਾਲ ਬੈਠਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ 70ਵਿਆਂ ਦਾ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਸੁਣਿਆ ਮਾਹੌਲ ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਅੱਜ ਦੇ ਬੀਮਾਰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਵਿਦਿਆ ਰੱਥੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਿਆਸਤ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਨਾ ਕਿ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜੋ ਕਵਿਤਾ,ਗਜ਼ਲ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਲਿਖ਼ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਸੱਚਾਈਆਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ।ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਇਹ ਲੇਖ਼ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਚੋਣ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਘੋਖਦਾ ਹੈ।-ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ
ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਅਵਾਮ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਰਾਜ ਮੁਕਟ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਸਿਰ ਧਰਿਆ ਹੈ। ਨਿਤੀਸ਼ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 'ਚ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਐੱਨ. ਡੀ. ਏ. (ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ) ਨੇ 243 ਸੀਟਾਂ 'ਚੋਂ 206 ਸੀਟਾਂ ਲੈ ਕੇ (ਜਨਤਾ ਦਲ ਯੂਨਾਈਟਿਡ 115 ਤੇ ਭਾਜਪਾ 91) ਲਾਮਿਸਾਲ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰਿਕਾਰਡ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਇਸ ਗੱਠਜੋੜ ਨੂੰ 143 ਸੀਟਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਉੱਧਰ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਦੀ ਖਾਣੀ ਪਈ ਹੈ, ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਯਾਦਵ ਦੀ 'ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਤਾ ਦਲ' ਨੂੰ 22, ਰਾਮ ਵਿਲਾਸ ਪਾਸਵਾਨ ਦੀ 'ਲੋਕ ਜਨ ਸ਼ਕਤੀ ਪਾਰਟੀ' ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਕਾਂਗਰਸ ਜੋ ਇਸ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਬਲਬੂਤੇ 'ਤੇ ਚੋਣਾਂ ਲੜ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਆਪਣੇ ਉੱਚ-ਕੋਟੀ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਦੌਰਿਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਿਰਫ 4 ਸੀਟਾਂ ਹੀ ਲਿਜਾ ਸਕੀ (ਜੇਕਰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਵਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀ ਸੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅਤਿ-ਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।) ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਹਾਰ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣਾ ਅਸਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਖੱਬੇ-ਪੱਖੀ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸੀਟ 'ਤੇ ਹੀ ਸਿਮਟ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਨਤਾ ਦਲ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਹੋਰ ਵੀ ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਰਹੀ ਕਿ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਤੇ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੀ ਪਤਨੀ ਰਾਬੜੀ ਦੇਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਸੀਟਾਂ ਤੋਂ ਚੋਣ ਹਾਰ ਗਏ।

ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਜਨਤਾ ਦਲ (ਯੂ) ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਗਠਜੋੜ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨੂੰ ਵੇਲਾ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੀ ਸਿਆਸਤ 'ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਜਿੱਤ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, '' ਲੋਕ ਹੁਣ ਧਰਮ ਤੇ ਜਾਤ ਅਧਾਰਤ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਥਾਂ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।'' ਏਥੇ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਗੌਰਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਨਿਤੀਸ਼ ਦੇ ਗਠਜੋੜ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 40 ਫੀਸਦੀ ਹੀ ਵੋਟਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਾਫ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਵੋਟਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰਾਂ 'ਚ ਇੱਕ-ਜੁਟਤਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਵੰਡੀਆਂ ਗਈਆਂ।

ਨਿਤੀਸ਼ ਦੀ ਇਸ ਬੇਮਿਸਾਲ ਜਿੱਤ ਦੇ ਰਾਜ਼ ਜਾਨਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੁਭਾ 'ਤੇ ਇੱਕ ਉੱਡਦੀ ਝਾਤ ਜ਼ਰੂਰ ਮਾਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਬਿਹਾਰੀ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਜਾਤ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਭਾਰੂ ਰਿਹਾ ਹੈ, 1989-90 'ਚ ਲਾਲੂ ਵੀ 'ਜਾਤੀ ਸਿਆਸਤ' ਦੇ ਦਮ 'ਤੇ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਏ ਸਨ। ਲਾਲੂ ਨੇ ਛੋਟੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ (ਖਾਸ ਕਰ ਮੁਸਲਿਮ) ਦੀ ਸ਼ਾਨ-ਬਹਾਲ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਯਤਨ ਕੀਤੇ। ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਲਿਤਾੜੀਆਂ ਪਛੜੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ 'ਚ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਤਹਿਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਧਮਕਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਲਾਲੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਢਾਲ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਛੜੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।

ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਲਾਲੂ ਯਾਦਵ ਦੀ ਪਹਿਲ ਸੱਤਾ ਦੀ ਚਾਬੀ 'ਆਪਣੀ ਜਾਤ' ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਹੋ ਸੋਚਦੇ ਰਹੇ ਕਿ ਬਿਹਾਰ 'ਚ ਹਮੇਸ਼ਾ 'ਜਾਤੀ-ਪੱਤੇ' ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਵਿਕਾਸ ਕੋਈ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੋਚ ਤਹਿਤ ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਕਈ ਸੌ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਖਰਚੇ ਹੀ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਫਲਸਰੂਪ ਰਾਜ 'ਚ ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ, ਬਿਜਲੀ, ਪਾਣੀ ਜਿਹੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ/ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। ਲਾਲੂ ਇਸੇ ਭਰਮ 'ਚ ਰਹੇ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਵਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਹਵਾਈ ਗੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਅਤੇ 'ਜਾਤ ਦੀ ਛਤਰੀ' ਓੜ ਕੇ ਸਿੰਘਾਸਨ 'ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ।

2005 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ 'ਜਾਤ ਦੀ ਛੱਤਰੀ' ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਛੇਕ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਤੇ ਬਾਰਿਸ਼ ਕਾਫੀ ਮੋਹਲੇਧਾਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਬਿਹਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਨਿਤੀਸ਼ ਨੂੰ ਸਿੰਘਾਸਨ 'ਤੇ ਬਿਠਾਉਣਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਮੰਗ ਸੀ। ਨਿਤੀਸ਼ ਨੇ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲਦੇ ਹੋਏ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਇਹ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਪਰੰਪਰਾਵਾਦੀ ਤੇ ਜਗੀਰੂ ਮਾਨਸਿਕਤਾ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਇਸਦਾ ਮੂੰਹ ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਤੇ ਸਨਅਤੀਕਰਨ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ, ਜਿਸਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਫੈਲਾਓ ਹੋਇਆ। ਨਿਤੀਸ਼ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ, ਪਾਣੀ, ਬਿਜਲੀ ਤੇ ਸੜਕਾਂ ਤਾਂ ਬਣੀਆਂ ਹੀ, ਸਗੋਂ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਦੌੜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੇ ਕਿਸਮਾਂ 'ਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨ-ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਿਹਾਰੀਆਂ ਨੇ ਖੂਬ ਪੂੰਜੀ ਲਗਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਲਾਲੂ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ। ਇਓਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿਤੀਸ਼ ਨੇ ਬਿਹਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਸੋਚ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ 'ਚ ਢਾਲਿਆ ਹੈ।

ਨਿਤੀਸ਼ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਵੋਟਾਂ ਮੰਗੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਕਾਸ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਨਿਤੀਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਪਕ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ 'ਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ, ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ ਹਰੇਕ ਘਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੱਕਰੀ ਦਿੱਤੀ (ਜੋ ਕਿ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ), ਲੰਮੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਬਣਾਈਆਂ, ਹਸਪਤਾਲਾਂ 'ਚ ਡਾਕਟਰ ਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਆਉਣ ਲੱਗੇ, ਉੱਥੇ ਉਸਨੇ ਅਮਨ-ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਿਤੀਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ 'ਚ ਕਰੀਬ 45 ਹਜ਼ਾਰ ਗੁੰਡਾਂ ਅਨਸਰਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਡੱਕਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ 'ਜਾਤ ਦੀ ਸੱਤਾ' ਜਾਂ 'ਜਾਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ' ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਛੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਤਾਕਤ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਅਗਵਾ ਤੇ ਬਾਹੂਬਲ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਬੇਗਾਰ ਨੂੰ ਨੱਥ ਪਈ ਹੈ। ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਸਦਭਾਵਨਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਨਿਤੀਸ਼ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਬੜੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਮਿਸਾਲ ਮੋਦੀ ਦੇ ਬਿਹਾਰ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਆਉਣ ਵਿਰੁੱਧ ਨਿਤੀਸ਼ ਵੱਲੋਂ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸਖ਼ਤ ਰੁਖ਼ ਸੀ। ਬਿਹਾਰ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਇਸ ਵਾਰ ਔਰਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੱਧ-ਚੜ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਸ਼ਗਨ ਵੱਜੋਂ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਸਾਰੇ ਵਰਤਾਰੇ ਤਹਿਤ ਨਿਤੀਸ਼ ਹੀਰੋ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਸਮੋ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਵੋਟਾਂ ਐੱਨ. ਡੀ. ਏ. ਨੂੰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਨਿਤੀਸ਼ ਨੂੰ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛਵੀ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਪਛੜੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਯਾਦਵ ਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਜਿੱਤ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਾਜ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਨਜ਼ਰ-ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਨਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਭਾਵੇਂ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਯੂ. ਪੀ. ਏ. ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਬਿਹਾਰ ਨਾਲ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਵਾਲਾ ਸਲੂਕ ਕਰਨ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਅਫ਼ਰੋਜ਼ ਆਲਮ ਸਾਹਿਲ ਵੱਲੋਂ ਸੂਚਨਾ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਤਹਿਤ ਮੰਗੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਿਤੀਸ਼ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਝੂਠਾ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਆਰ. ਟੀ. ਆਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੂਚਨਾ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੂ. ਪੀ. ਏ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਐੱਨ. ਡੀ. ਏ. ਰਾਜ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਰਾਸ਼ੀ ਬਿਹਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਪਰੋਕਤ ਸੂਚਨਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਐੱਨ. ਡੀ. ਏ. ਦੇ ਸ਼ਾਸ਼ਨਕਾਲ ਸਾਲ 2003-04 'ਚ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਨੇ 1617.62 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂ. ਪੀ. ਏ ਸਰਕਾਰ ਆਈ, ਉਸਨੇ ਸਾਲ 2005-06 'ਚ 3332.72 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ, ਜੋ ਐੱਨ. ਡੀ. ਏ. ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਰਾਸ਼ੀ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣੀ ਹੈ।

ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2006-07 'ਚ 5247.10 ਕਰੋੜ, ਸਾਲ 2007-08 'ਚ 5831.66 ਕਰੋੜ ਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2008-09 'ਚ ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਬਿਹਾਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ 7962 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਿਹਾਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਕੋਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਰਾਸ਼ੀ ਲਈ ਹੈ। ਨਿਤੀਸ਼ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਜਿੱਤ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਰਾਜ ਸਿੰਘਾਸਨ ਉਸ ਲਈ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਸੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹੁਣ ਬਿਹਾਰੀ ਅਵਾਮ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਹੋਰ ਸੁਚੱਜੇ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰੇਗੀ। ਨਿਤੀਸ਼ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਹੋਣਾ ਅਜੇ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਜੇ ਵੀ ਮੂੰਹ ਅੱਡੀ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਹਨ। ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਅਪਰਾਧੀਕਰਨ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕੁਝ ਘਟਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਨਵੀਂ ਚੁਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ 141 ਵਿਧਾਇਕ ਮੈਂਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ 116 ਨਿਤੀਸ਼ ਦੇ ਗਠਜੋੜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। ਨਿਤੀਸ਼ ਦੇ ਨਵੇਂ ਵਿਕਾਸ ਮਾਡਲ 'ਚ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਖੇਤੀ 'ਤੇ ਸਿਰਫ 18 ਫੀਸਦੀ ਹੀ ਖ਼ਰਚ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸੂਬੇ ਦੀ 85 ਫੀਸਦੀ ਆਬਾਦੀ ਖੇਤੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਲੋਕ-ਕਚਹਿਰੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਸਿਰਫ ਸੜਕਾਂ, ਕਾਰਾਂ ਤੇ ਮੋਬਾਇਲ ਟਾਵਰਾਂ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗਾ? ਬਿਹਾਰ ਵਰਗਾ ਉਹ ਸੂਬਾ ਜਿੱਥੇ 54 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 20 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ 'ਤੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੇ ਫਲੈਟਾਂ ਦੇ ਭਾਅ ਅਸਮਾਨ ਛੂਹਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਪਟਨਾ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰ 'ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ 150 ਫੀਸਦੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੇ ਫਲੈਟਾਂ ਦੇ ਭਾਅ ਵੱਧ ਹਨ। ਨਿਤੀਸ਼ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਮਾਡਲ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਇਹ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਇਸ ਵਿਕਾਸ ਮਾਡਲ ਵਿੱਚ ਆਮ ਜਨਤਾ ਦਾ ਕੀ ਸਥਾਨ ਹੋਵੇਗਾ? ਕਿਤੇ ਇਸ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਤੇ ਸੂਚਨਾ ਆਯੋਗ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਤੈਅ ਕਰੇਗਾ? ਨਿਤੀਸ਼ ਨੂੰ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਹਬੀਬ ਜਾਲਿਬ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਹੋਵੇਗਾ—

ਤੁਮ ਸੇ ਪਹਿਲੇ ਵੋ ਜੋ ਏਕ ਸ਼ਖ਼ਸ ਯਹਾਂ
ਤਖ਼ਤ ਨਸ਼ੀਂ ਥਾਂ
ਉਸ ਕੋ ਭੀ ਅਪਨੇ ਖ਼ੁਦਾ ਹੋਨੇ ਕਾ
ਇਤਨਾ ਹੀ ਯਕੀਂ ਥਾ।

ਸ਼ਿਵ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਜਰਨੈਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣੀ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਸੀ

ਯਕੀਨ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਹੋ ਰਿਹੈ ਕਿ ਜਰਨੈਲ ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ।ਯਕੀਨ ਕਰੀਏ ਵੀ ਕਿਵੇਂ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਗਿਆ ਹੀ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ, ਏਥੇ ਹੀ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿਚ, ਜੋ-ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦਿਲਾਂ ਚ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਤੜਪ ਰੱਖਦੇ ਨੇ, ਜਰਨੈਲ ਉਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਹੈ ਤੇ ਰਹੇਗਾ... ਰਹੇਗਾ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਵਾਂਗ ਸਦਾ ਜੁਆਨ ਤੇ ਅਸੀਂ ਉਮਰਾਂ ਦਾ ਪੰਧ ਮੁਕਾਉਂਦੇ ਸ਼ਾਇਦ ਬੁੱਢੇ ਹੋ ਜਾਈਏ...ਕਿਉਂਕਿ ਜੋ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸੁਪਨਾ ਸੀ ਉਹੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਰਨੈਲ ਵੀ... ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਵੀ ਸੀ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਹੱਥੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹੋ ਰਹੀ ਲੁੱਟ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਅਣਖ਼-ਇੱਜ਼ਤ ਵਾਲੀ ਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਜਾਵੇ । ਜੇ ਅੱਜ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਜਿਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਉਹੀ ਕਰਦਾ ਜੋ ਜਰਨੈਲ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜਾਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ...ਏਥੇ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਯਾਦ ਆ ਰਹੀ ਹੈ:

ਦਹਿਕਦੇ ਅੰਗਿਆਰਾਂ ਤੇ ਸਉਂਦੇ ਰਹੇ ਨੇ ਲੋਕ
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਤ,ਰੁਸ਼ਨਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਨੇ ਲੋਕ
ਨਾ ਕਤਲ ਹੋਏ,ਨਾ ਹੋਵਣਗੇ ਇਸ਼ਕ ਗੀਤ ਇਹ
ਮੌਤ ਦੀ ਸਰਦਲ ਤੇ ਬਹਿ ਗਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਨੇ ਲੋਕ

30 ਜੂਨ 1984 ਨੂੰ ਜਰਨੈਲ ਦਾ ਜਨਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖਨੌਰੀ (ਸੰਗਰੂਰ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਮਿਹਨਤੀ ਪਿਤਾ ਸ. ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਜਰਨੈਲ ਨੇ ਦਾ ਬਚਪਨ ਆਪ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬੀਤਿਆ। ਮੁਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਜਰਨੈਲ ਲਗਭਗ 10 ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਟਿਆਲੇ ਆਈ.ਟੀ.ਆਈ. ਕਰਨ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਲਈ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ। ਹਰ ਸਾਲ ਬਸ ਪਾਸਾਂ ਦੇ ਰੇੜਕੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 2003 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਫੀਸਾਂ ਚ ਕੀਤੇ ਅਥਾਹ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਵਾਪਿਸ ਕਰਵਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ 2006 ਚ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਐੱਮ.ਏ.(ਪੰਜਾਬੀ) ਕਰਨ ਆਇਆ ਤਾਂ ਓਹਦੇ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਨਵਾਂ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਓਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਰੋਧੀ ਕਈ ਫੈਸਲੇ ਲਏ ਗਏ ਸਨ। ਜਰਨੈਲ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਨੂੰ ਹੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚ ਫਿਰ ਤੋਂ ਸਰਗਰਮ ਕੀਤਾ ਬਲਕਿ ਮੋਹਰੀ ਆਗੂ ਹੋ ਕੇ ਲੜਿਆ। ਉਹ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਨ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਲਾਠੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਡਟਿਆ ਰਿਹਾ। ਚਾਹੇ ਜ਼ਲਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਗ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਿੱਖ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਸਘੰਰਸ਼ ਹੋਵੇ, ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀਆਂ ਵਧੀਆਂ ਫੀਸਾਂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੋਵੇ, ਚਾਹੇ 84 ਦੇ ਦੰਗਿਆਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿਵਾਉਣ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਯੂਨੀਅਨ ਵਲੋਂ ਲੜਦਾ ਰਿਹਾ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹਦੇ ਲਈ ਹਰ ਦਿਨ ਹੀ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਪੈਗ਼ਾਮ ਆਇਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਤੇ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਸੂਬਾ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਯਾਰਾਂ ਦਾ ਯਾਰ ਸੀ ਤੇ ਇਕ ਜ਼ਹੀਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ। ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੁਜੀਸ਼ਨਾਂ ਤੇ ਰਹਿ ਕੇ ਐੱਮ.ਏ. ਕੀਤੀ ਤੇ ਇੰਜ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਐੱਮ.ਫਿਲ. ਵੀ ਕਰ ਗਿਆ ਤੇ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਉਹ ਪੀ-ਐੱਚ.ਡੀ. ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ 7 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਜਰਨੈਲ ਸਾਥੀ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਨਾਲ ਕਾਠਮੰਡੂ (ਨੇਪਾਲ) ਵਿਖੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਹੋ ਰਹੇ ਇਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਡੇਂਗੂ ਬੁਖਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵਾਪਿਸ ਨਾ ਪਰਤਣ ਦਿੱਤਾ ਤੇ 13 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ ਤੇ ਸਾਡੀਆਂ ਸਿਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਭਰੇ ਮਨਾਂ ਲਈ ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਗੀਤ ਦੇ ਗਿਆ :

ਮੇਰੀ ਮੌਤ ਤੇ ਨਾ ਰੋਇਓ, ਮੇਰੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਬਚਾਇਓ
ਮੇਰੇ ਲਹੂ ਦਾ ਕੇਸਰ, ਮਿੱਟੀ ਚ ਨਾ ਮਿਲਾਇਓ
ਹੋਣਾ ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਆਹ ਇਕੇਰਾਂ
ਜਦ-ਜਦ ਢਲੇਗਾ ਸੂਰਜ ਕਣ-ਕਣ ਮੇਰਾ ਜਲਾਇਓ

ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੱਟੂ ,ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ

ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਆ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ

ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਸਲਿਆਂ 'ਚ 'ਲੋਕ ਹਥਿਆਰ' ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਬਲੌਗਿੰਗ,ਫੇਸਬੁੱਕ,ਟਵੀਟਰ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਟੁੱਟ ਰਹੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਓਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਜਨਮ ਲੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਵਿਕੀਲੀਸਕ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 2ਜੀ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ 'ਚ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਲੌਬਿੰਗ ਦੇ ਖੁਲਾਸਿਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।2ਜੀ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਲਈ ਦਲਾਲੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਪਰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਬਦਲਵੇਂ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ ਹੈ।ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਵੱਡਾ ਬਦਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਨਵੀਂ ਲੋਕ ਸ਼ਕਤੀ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਂ ਇਹ ਉਸਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਰਾਹੀਂ ਮੈਂ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ 'ਚੋਂ ਗੁਜਰਿਆਂ ਹਾਂ,ਜਿੱਥੇ ਸਾਡੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ 'ਚ ਲਿਆ ਗਿਆ।ਹੁਣੇ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ 'ਚ ਪ੍ਰੋ: ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ 'ਤੇ ਛਪੇ ਮੇਰੇ ਲੇਖ਼ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਮੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦਾ ਮੀਡੀਆਂ ਕੰਨ੍ਹੀ 'ਤੇ ਸੁੱਟਦਾ ਸੀ,ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਲਿਖ਼ ਤੇ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਚਰਚਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ 'ਚ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾਈ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਆਬੋ ਹਵਾ 'ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਮੇਰੇ ਮੁਤਾਬਕ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਬਦਲਵੇਂ ਮੀਡੀਆ ਸਾਧਨਾਂ 'ਚ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਹੋਵੇਗਾ।ਮੁੱਖ ਧਾਰਾਈ ਮੀਡੀਆ (ਫਿਲਮ,ਟੀ ਵੀ,ਥੀਏਟਰ,ਅਖ਼ਬਾਰ)ਇਕ ਵੱਡੀ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਜੁਟਿਆ ਹੈ,ਸੋ ਇਸ ਦੌਰ 'ਚ ਲੋੜ ਅਸਹਿਮਤੀਆਂ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਸਿਆਸੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।ਮੀਡੀਆ ਅਲੋਚਕ ਪ੍ਰੋ: ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਤੋਂ ਚੋਰੀ ਕੀਤਾ ਲੇਖ਼ ਪੜ੍ਹੋ,ਜਿਸ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ--ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ

ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮੱਤਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਆ ਅੱਜ ਖੁਦ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਦਲੇਰਾਨਾ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਮੀਡੀਆ ਹਸਤਾਖਰਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਸਨਮੁਖ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲੀਆ ਨਿਸ਼ਾਨ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਚੇਤ ਜਾਂ ਅਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਲਛਮਣ ਰੇਖਾ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਕਰਕੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਸਿਰ ਨੀਵਾਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵਾਪਰੇ ਇਸ ਸਮੁੱਚੇ ਅਮਲ ਤੋਂ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮੀਡੀਆ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਤਿੱਖਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਸਮੁੱਚੇ ਘਟਨ੍ਹਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਵੱਖਰੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਨੋਟ ਵੀ ਲਿਖੇ ਹਨ।

‘ਗ਼ੁਲਾਮ ਕਲਮ’ ਵਿਸ਼ਵ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲੀ ਆਨਲਾਈਨ ਅਖ਼ਬਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਮਾਫ਼ੀਆ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕੌਣ ਕਰੇ’ ਸਿਰਲੇਖ ਤਹਿਤ ਵਿਸਥਾਰਤ ਲੇਖ ਨੈੱਟ ‘ਤੇ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਗੋਂ ਕਈ ਹੋਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਆਨਲਾਈਨ ਨੇ ਮਸਲੇ ਦੀ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨੂੰ ਭਾਂਪਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਂ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਆਰਟੀਕਲ ‘ਫੇਸ ਬੁੱਕ’ ‘ਤੇ ਵੀ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਧਰ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਰੇਡੀਓ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ‘ਟਾਕ ਸ਼ੋਅ’ ਕਰਵਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਸਰੋਤੇ ਜਿੱਥੇ ਟਾਕ ਸ਼ੋਅ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ ਉਥੇ ਤਿੱਖੇ ਸਵਾਲ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਉੱਘੇ ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿਘ ਨੇ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿਅਕਤ ਕਰਦਿਆਂ ਵੱਖਰਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਦੋ ਚਮਕਦੇ ਸਿਤਾਰੇ, ਇਕ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਟੀ.ਵੀ. ਸਿਤਾਰਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੀ ਦਾਦ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਇਸ ਗੋਲ ਲਈ ਬਦਨਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਵੱਡੇ ਸਨਅਤੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਕ ਔਰਤ ਦੀ ਟੈਲੀਫੋਨ ‘ਤੇ ਗੱਲ ਸੁਣੀ। ਟੈਲੀਫੋਨ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋਈ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਕੁਝ ਗਲਤ ਸੀ। ਖੁਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਲਾਏ ਦੋਸ਼ ਸਾਬਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ। ਇਹ ਕੰਮ ਦੋ ਸਨਮਾਨਜਨਕ ਮੀਡੀਆ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੇ ਅਕਸ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦੀ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿਰਮੌਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਮਰਨਾਲ ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ‘ਚਰਚਿਤ’ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਦਲੀਲਾਂ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨਿਮਰਤਾ ਸਹਿਤ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਗਲਤੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਗਲਤੀ ਤੋਂ ਉਹ ਸਬਕ ਲੈਣਗੇ। ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਹਮਲਾਵਰ ਵਿਧੀ ਵਾਲਾ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕੁਝ ਅਨੁਭਵਹੀਣ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਅਹੁਦਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਅਤੇ ਲਾਲਸਾ ਦੇ ਵਧਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੁਝ ਵੀ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਫੋਨ ਟੈਪ ਹੋਣ ਨਾਲ ਉਜਾਗਰ ਹੋਈ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਸਦਕਾ, ਸਮੂਹ ਪੱਤਰਕਾਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੌਕਾ ਖੁੰਝਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਕ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਬਹਿਸ ਚੱਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬਹਿਸ ਵਿਚੋਂ ਛਣ ਕੇ ਜੋ ਤੱਤ-ਸਾਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇ, ਉਸ ‘ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨੂੰ ਕਈ ਉਤਰਾਅ ਚੜ੍ਹਾਅ ਵੇਖਣੇ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ

ਇੰਟਰਨੈੱਟ - ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਥੰਮ੍ਹ (ਵਿਕੀਲੀਕਸ)

ਪ੍ਰੈਸ ਵਲੋਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾ ਅਦਾ ਕਰਕੇ ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਨਾਲ 'ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ' ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਪੈ ਜਾਣ ਕਰਕੇ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਭੂਮਿਕਾ ਕਹਿਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜਵਾਂ ਥੰਮ੍ਹ ਹੀ ਕਹਿ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੈ-ਲੇਖ਼ਕ

ਵਿਕੀਲੀਕਸ, ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਚੇਹਰਾ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਹੈ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਚ ਨਵਾਂ ਇਨਕਲਾਬ ਹੈ। ਇਹ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਆਪਣੀ ਸਾਈਟ ਉੱਤੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਰਾਜਦੂਤ (ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ) ਵਲੋਂ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਕੀਤੀਆਂ ਬੇਹੁਦਾ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਟੀਮ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵਲੋਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੰਕ੍ਰਿਪਟ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਗੁਪਤ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਕਈ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਅਮਰੀਕਾ ਆਪਣੀ ਹੋਈ ਕਿਰਕਰੀ ਤੋਂ ਐਨਾ ਹਰਫਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਤੇ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਜਤਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਕਿਲੀਕਸ ਨਾਲ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨ ਤੇ ਪੈਸੇ ਦਾ ਲੈਣ ਦੇਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਘੁਰਕੀ ਦੇਣਾ (ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਮਾਸਟਰਕਾਰਡ, ਵੀਜ਼ਾ, ਪੇਪਾਲ ਨੇ ਲੈਣ ਦੇਣ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ), ਬੈਂਕ ਵਲੋਂ ਅਕਾਊਂਟ ਬੰਦ ਕਰਨਾ, ਸਰੀਰਕ ਛੇੜਛਾੜ ਦਾ ਕੇਸ, ਵੈੱਬ ਸਾਈਟ ਉੱਤੇ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲੇ ਕਰਵਾਉਣੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸੈਕਟਰੀ ਵਲੋਂ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਪੜ੍ਹਦਿਆ ਲੱਗਾ ਕਿ ਇਹ 'ਤਰੱਕੀਸ਼ੁਦਾ' ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਰੱਕੀ ਜਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਬਹੁਤਾ ਵੇਖਾਵਾ ਭਰ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਸਲੀਅਤ 'ਚ ਡੌਕੂਮੈਂਟ ਲੀਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ 'ਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਡੇਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਸਿਰ ਵੱਢ ਕੇ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੇਣ ਜਾਂ ਮੁੱਲ੍ਹਾਂਵਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕਾਰਟੂਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਸਿਰ ਕਲਮ ਦੇ ਐਲਾਨ ਦੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਬਰਾਬਰ ਖੜ੍ਹੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ (ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਹੱਕ 'ਚ ਹਾਂ, ਪਰ ਜਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਮਾੜੇ ਵਿਚਾਰ ਛਾਪੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ। ਇਹੀ ਸਮਝ ਨੀ ਆਉਂਦਾ ਕਿ ਅਸਲ 'ਚ ਉਦੋਂ ਇਹੀ ਮੁਲਕ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦਮਗਜੇ ਮਰਦੇ ਸੀ, ਹੁਣ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਿਧਰ ਗਈ।

ਇਰਾਕ ਦੀ ਵਿਡੀਓ [1] ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਅਮਰੀਕੀ ਹੈਲੀਕਪਟਰ (2007 ਵਿੱਚ) 'ਚ ਸਵਾਰ ਫੌਜੀ ਇਰਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਤੇ ਬਿੱਲੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨੀਂ ਸਮਝਦੇ ਅਤੇ ਵਿਡੀਓ ਗੇਮ ਵਿੱਚ ਮਾਰਨ ਵਾਂਗ ਭਰੋਸਾ ਭਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ। '9 ਤੋਂ 5' [2] ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਸਿਪਾਹੀ ਸ਼ਾਇਦ ਆਪਣੀ ਅਮਰੀਕੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਦਾਅਵੇ ਕਰਦੇ ਹੋਣ, ਪਰ ਇਹ ਵਿਡੀਓ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਵੇਖਣੀ ਤੇ ਸਮਝਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ '9 ਤੋਂ 5' ਆਲੇ ਫੌਜੀਆਂ ਲਈ ਪੈਸੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਭ ਨੂੰ (ਆਮ ਬੰਦਿਆਂ ਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ) ਵਿਡੀਓ ਗੇਮ ਦੇ ਕਰੈਕਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨੀਂ ਸਮਝਦੇ।

ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਰੁਕਦੀ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਟੋਰੈਂਟ, ਅਤੇ ਡੀਸੈਂਟਰਲਾਈਜਡ ਕੰਮ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਭ ਸੰਭਵਾਨਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਜੁੰਡੀ ਦੇ ਯਾਰ ਇਹ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਬੀਬੀਸੀ ਦੇ ਸਾਈਟ ਨੇ ਤਾਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੂੰ ਭਸਮਾਸੁਰ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਗਲ਼ੇ ਦੀ ਹੀ ਹੱਡੀ ਬਣਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ (ਪਹਿਲਾਂ ਗਲੋਬਲਾਈਜੇਸ਼ਨ ਦੇ ਜਿੰਨ ਨੇ ਵੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰ ਛੱਡਿਆ ਹੈ)।

ਮੈਂ ਅਮਰੀਕਾ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਈ 'ਗੁਪਤ' ਕਦਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਿਲੀਕਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪੋਤੜੇ ਫੋਲੇ ਹਨ, ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕਾਲੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ (ਤੇ ਅੱਜ ਨਾ ਭਲਕ ਆ ਵੀ ਜਾਣਗੇ), ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਰਬਾਂ-ਖ਼ਰਬਾਂ ਦੇ ਘਪਲੇ, ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਤਲ (ਦਿੱਲੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਗੁਜਰਾਤ), ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ ਵਰਗੇ ਬੁੱਚੜਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਫਰਜ਼ੀ ਕਤਲਾਂ ਦਾ ਕੱਚਾ ਚਿੱਠਾ। ਭਾਵੇਂ ਹਾਲੇ ਇਹ ਔਖਾ ਲੱਗੇ, ਪਰ ਇਹ ਪੱਕਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਬੰਦਾ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੂੰ ਸੈਂਸਰ ਕਰਨਾ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਮੁਲਕ ਲਈ ਵੀ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਉਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ ਦੀ ਮੀਡਿਆ ਸੈਂਸਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਜਦ ਖੁਦ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮਸਲਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦੇਣ ਵੀ ਬਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਜਾਪਦਾ।

ਫੇਰ ਵੀ ਬਾਹਰਲੀ ਪ੍ਰੈਸ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣ ਕੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਕੁ ਈਮਾਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀ ਸੁਰਖੀਆਂ 'ਚ ਆਇਆਂ 'ਪ੍ਰੈਸ ਵਾਲੇ ਦਲਾਲਾਂ' ਮਸਲਾ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ 'ਚ ਗਧੇ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਸਿੰਗ ਗੁਆਚਣ ਵਾਂਗ ਗੁਆਚ ਹੀ ਗਿਆ।

ਪਰ ਸਰਕਾਰੋਂ ਹੁਣ ਵੇਲੇ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਇਹ ਗੱਲ ਯਾਦ ਰੱਖਿਓ, ਅੱਜ ਨਾ ਭਲਕੇ, ਸਭ ਕੁਝ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਾ ਹੀ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲੱਖਾਂ ਦੇ ਘਪਲੇ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਟੈਕਸਾਂ ਦੇ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਕਿਧਰ ਖਰਚੇ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਕਿਵੇਂ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਸਨਅਤੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੇ ਦਲਾਲ ('ਦੱ..' ਸ਼ਬਦ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਵਰਤ ਨਾ ਸਕਿਆ) ਬਣ ਗਏ, ਕਿਵੇਂ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਪੀਤਾ, ਕਿਵੇਂ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਲੋਕ ਮਾਰੇ, ਗਾਂਧੀਗਿਰੀ ਕਰਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਲੋਕ ਗੁੰਡਿਆਂ ਤੋਂ ਮਰਵਾਏ।

ਹੁਣ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਮਸਲਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪਰਦੇ ਪਾਉਣੇ ਓਨ੍ਹਾਂ ਸੌਖੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਗੇ, ਗੁਪਤ ਹੋਣ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ? ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਗੋਂਦਾਂ ਗੁੰਦੋ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਪਤ ਹਨ, ਉਹ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਹਨ, ਜੇ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕਤਲ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰਾਂ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰਾ ਨਿੱਜੀ ਮਸਲਾ ਹੈ, ਸਮਾਜ ਦਾ ਨਹੀਂ??

ਖ਼ੈਰ ਵਿਕਿਲੀਕਸ ਨੇ ਅਜਿਹੀ ਪਰਤ ਪਾਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਮੋਢੀ ਕਹਾਉਂਦੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨੰਗੇ ਕਰ ਗਈ, ਇਹ ਹੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦਾ ਅਸਲ ਭਵਿੱਖ ਹੈ, ਇਹ ਹੀ ਪ੍ਰੈਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਹੈ, ਇਹੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਉਹ ਰੂਪ ਹੈ, ਜੋ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੇ ਜੁੱਗ 'ਚ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਵੇਗਾ।

ਜੇ ਵਿਕਿਲੀਕਸ ਬਾਰੇ ਤਾਜ਼ਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ:

http://twitter.com/#!/wikileaks

(ਇਹ ਸਾਈਟ ਤੋਂ ਤਾਜ਼ਾ ਲਿੰਕ ਲਵੋ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਮਿੱਰਰ ਵੇਖੋ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਮਿੱਰਰ ਰਾਹੀਂ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ)

ਵਿਕਿਲੀਕਸ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ): http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-11914040

ਵਿਕਿਲੀਕਸ ਬਾਰੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣ ਲਈ ਪੜ੍ਹੋ: http://www.bbc.co.uk/news/technology-10757263

ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੇ ਜੁਬਾਨੀ: "ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਜੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ।"
ਵਿਕਿਲੀਕਸ ਵੀ ਟਵਿੱਟਰ ਉੱਤੇ ਆਖਦਾ ਹੈ: "We open governments."

[1] Video: Collateral Murder

(ਇਹ ਵਿਡੀਓ ਤਾਂ ਬਾਹਰ ਆ ਸਕੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ 'ਚ ਪ੍ਰੈਸ ਦੇ ਬੰਦੇ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਅਣਜਾਣੇ 'ਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ)

[2] 9 ਤੋਂ 5 ਦਾ ਮਤਲਬ ਕਿ "ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨ ਨੌਕਰੀ" ਪੇਸ਼ਾ ਸਿਪਾਹੀ, ਜਿਹੜੇ 9 ਵਜੇ ਡਿਊਟੀ ਉੱਤੇ ਲੜਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, 5 ਵਜੇ ਆਥਣੇ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬੀ 'ਚ ਸ਼ਾਇਦ 'ਭਾੜੇ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ' ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿਨ 'ਚ ਹਰੇਕ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਬਰੇਕ, ਲੰਚਬਰੇਕ, ਅਤੇ ਕੋਕ, ਪੈਪਸੀ, ਬਰਗਰ ਪੀਜ਼ੇ, ਜੰਗ-ਏ-ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਲੜਾਈ ਇੱਕ ਕੰਮ ਹੈ, ਧੰਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ
ਕਰਕੇ ਇਹ ਵੀਅਤਨਾਮ 'ਚ ਹਾਰੇ, ਇਰਾਕ 'ਚ ਵੀ ਜਿੱਤੇ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਸਤਾਨ 'ਚ ਵੀ ਹਾਰ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਹਨ। ਜੇ ਇਹ ਸਦੀ
ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਏਸ਼ੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਲੜਾਈ ਇੱਕ ਜਨੂੰਨ ਹੈ, ਜੰਗ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ, ਧੰਦਾ ਨਹੀਂ,
ਫੌਜ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਜੰਗ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਇਹ ਧੰਦਾ ਨਹੀਂ, ਮਰਨ-ਮਾਰਨ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਚ ਜਿੱਤੇ ਹਾਰ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਕਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਔੜਦੀ। ਜੰਗ ਕਦੇ ਗਿਣਤੀ, ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਨਹੀਂ ਜਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ।

ਲੇਖ਼ਕ ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਆਲਮਵਾਲਾ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਹੈ।ਮੋਗੇ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਆਲਮਵਾਲਾ ਤੋਂ ਉੱਠਕੇ ਪੂਨੇ ਪਹੁੰਚਿਆ।ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ 'ਤੇ ਤਕਨੀਕ ਸਹਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ 'ਚ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ/ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ 'ਚ ਰੰਗਣ 'ਚ ਸਫਲ ਵੀ ਹੋਇਆ ।ਪੇਂਡੂ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁੰਡਾ ਨਾਂਅ ਦਾ ਬਲੌਗ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ।ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ-ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਆਲਮਵਾਲਾ ਕਲਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ,ਜੋ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਕੇ.ਪੀ.ਐੱਸ ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਇਕ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਦੀ ਚਿੱਠੀ

ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਜੋ 1980 ਤੋਂ 91 ਤੱਕ ਹੋਇਆ,ਉਹ ਕਸ਼ਮੀਰ,ਉੱਤਰ ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਾਂ ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਰਤ 'ਚ ਜਾਰੀ ਹੈ।ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲੇ,ਅਣ-ਮਨੁੱਖੀ ਤਸ਼ੱਦਦ,ਬਲਾਤਕਾਰ ਤੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕਰਾਰ ਦੇ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ 'ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਘਾਣ ਵਿਰੁੱਧ ਜੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲੜੇ ਵਰਗੇ ਸਖ਼ਸ਼ ਬੋਲੇ ਸਨ ਤਾਂ ਅੱਜ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬ 'ਚੋਂ ਸ਼ਰਮੀਲਾ ਇਰੋਮ,ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਬੱਚਾ ਬੱਚਾ ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਰਤ 'ਚੋਂ ਹਿਮਾਂਸ਼ੂ ਵਰਗੇ ਸੈਂਕੜੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਰਾਖੇ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹਨ।ਜੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਕੇ ਪੀ ਐੱਸ ਗਿੱਲ ਵਰਗੇ ਅਣ-ਮਨੁੱਖੀ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਝੁਕਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਡੀ ਜੀ ਪੀ ਵਿਸ਼ਵਰੰਜਨ ਨੂੰ ਵੀ ਚਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।ਇਹ ਚਿੱਠੀ ਮਾਓਵਾਦੀ ਖਾੜਕੂ ਲੜਾਕਿਆਂ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾਂਤੇਵਾੜਾ 'ਚ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਵਨਵਾਸੀ ਚੇਤਨਾ ਆਸ਼ਰਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਕਾਰਕੁੰਨ ਹਿਮਾਂਸੂ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਡੀ ਜੀ ਪੀ ਵਿਸ਼ਵਰੰਜਨ ਨੂੰ ਲਿਖੀ ਹੈ।ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ:ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ

ਪਿਆਰੇ ਵਿਸ਼ਵਰੰਜਨ ਜੀ, ਇਹ ਖ਼ਤ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੰ ਬਿਲਕੁਲ ਸ਼ਾਂਤ ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਤੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਿਆਂ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ।ਇਸ ਖ਼ਤ ਨੂੰ ਲਿਖ਼ਦੇ ਹੋਏ ਮੇਰੇ ਮਨ 'ਚ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਉਤੇਜਨਾ ਜਾਂ ਗੁੱਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਸਿੰਗਾਰਾਮ ਫਰਜ਼ੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ 'ਚ ਲਿਜਾਉਣ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਸਾਡਾ 18 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਆਸ਼ਰਮ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਭੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ,ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਘਰ 'ਚ ਆਸ਼ਰਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜਨਵਰੀ 2010 'ਚ ਮੇਰੇ ਦਾਂਤੇਵਾੜਾ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਘਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।ਹੁਣ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਸ਼ਰਮ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਤੇ ਓਥੇ ਖੜ੍ਹੇ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਭੰਨ੍ਹਤੋੜ ਕਰਕੇ ਪੁਲਿਸ ਚਲੀ ਗਈ।

ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਓਥੇ ਦੋ ਆਦਿਵਾਸੀ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਇਕ ਆਦਿਵਾਸੀ ਬਾਬਾ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਤੁਹਾਡੀ ਪੁਲਿਸ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾ ਰਹੀ ਹੈ।ਘਰ 'ਚ ਵੜ੍ਹਕੇ ਮੈਨੂੰ ਲੱਭਦੀ ਹੈ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੁੰ ਆ ਕੇ ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲਵਾਂਗੇ।ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੇ ਅਗੂੰਠੇ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਜਬਰਦਸਤੀ ਲਏ ਹਨ।ਔਰਤ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਮੈਨੂੰ ਪੁੱਛ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ 'ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਵੇਗੀ ਤੇ ਮੈਂ ਧੜਕਦੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਨਹੀਂ,ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਗਲਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਪੁਲਿਸ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਵੇਗੀ।ਤੁਸੀਂ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਰਹੋ"।ਪਰ ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੇਰੇ ਤਸੱਲੀ ਬਿਲਕੁਲ ਝੂਠੀ ਹੈ।

ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਆਸ਼ਰਮ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਝੂਠੇ ਕੇਸ ਬਣਾ ਕੇ,ਮਾਓਵਾਦੀ ਕਮਾਂਡਰ ਐਲਾਨ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਸੁੱਟ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬੱਸ ਫਿਰ ਸਭ ਕੁਝ ਖ਼ਤਮ।ਬਿਲਕੁਲ ਇਹੀ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕੋਪਾ ਕੁੰਜਾਮ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਕੁੱਟ ਕੇ ਡਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ,ਜਦ ਉਹ ਨਹੀਂ ਡਰਿਆ ਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ।ਕੁੰਜਾਮ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਇਕ ਆਦਿਵਾਸੀ ਨੌਜਵਾਨ ਸੀ,ਜੋ 8 ਸਾਲ ਤੱਕ ਗਾਇਤਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਕੁੱਲਵਕਤੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਰਿਹਾ ਤੇ ਉਹ ਸਾਧਾਂ ਦੇ ਚੋਲੇ 'ਚ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜ 'ਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਜਦ ਵਨਵਾਸੀ ਚੇਤਨਾ ਆਸ਼ਰਮ ਨੇ ਉਸਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕੋਪਾ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸੋਚ ਜਿ਼ਆਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਹੈ।ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਪਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ ਤੇ 13 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਉਸਦੇ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਨ 'ਚ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ।ਕੋਪਾ ਦੇ ਉਪਰਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਰਾਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਦੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਘੋਟਾਲੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਲੱਗੇ।ਅਧਿਆਪਕ,ਆਂਗਣਵਾੜੀ ਤੇ ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਲੋਕ ਪਿੰਡਾਂ 'ਚ ਜਾਣ ਲੱਗੇ।ਨਰੇਗਾ 'ਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦਵਾਈ ਗਈ।ਕੋਪਾ ਦੇ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਰੁਕਣ ਲੱਗੀਆਂ।ਪਰ ਕੋਪਾ ਨੇ ਇਕ ਗਲਤੀ ਕੀਤੀ।ਸਲਵਾ ਜੁਡਮ ਕੈਪਾਂ 'ਚ ਜਬਰਨ ਰੱਖੇ ਗਏ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਪੂਰੇ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅੱਧੀ ਦਿਹਾੜੀ ਹੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।ਅੱਧੇ ਪੈਸਿਆਂ 'ਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਮਿਲੀਭੁਗਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।ਕੋਪਾ ਇਸ ਖਿਲਾਫ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ।ਕਿੰਨੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਵੰਡਣੀ ਪਈ। ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਰੜਕਣ ਲੱਗਿਆ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ 'ਕਤਲ' ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾ ਕੇ ਇਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਮੈਂ ਜੋ ਗੱਲਾਂ ਉੱਪਰ ਕਹੀਆਂ ਹਨ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹਨ ਤੇ ਮੈਂ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗਾ।

ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਕੋਪਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ 30 ਦੇ ਲਗਭਗ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਵਸਾਇਆ ਸੀ।ਉਹ ਉਜੜੇ ਹੋਏ ਪਿੰਡ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਪੁਲਿਸ ਤੇ ਸਲਵਾ ਜੁਡਮ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਸਾੜ ਕੇ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਕੋਪਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਤੋਂ ਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਲਿਆ ਕੇ ਵਸਾਇਆ,ਖੇਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਵਾਈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ 'ਚ ਆਮ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਦੇ ਵੀ ਹਥਿਆਰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਵਾਈ। ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿੰਸਕ ਇਲਾਕਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ।ਇਹਨਾਂ ਪਿੰਡਾਂ 'ਚ ਸਕੂਲ,ਆਂਗਣਵਾੜੀ,ਰਾਸ਼ਨ ਦੁਕਾਨ,ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਸੁੱਟ ਦਿਤਾ।ਤਹਾਨੂੰ ਕੀ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ..? ਕੋਪਾ ਦੇ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣ ਤੇ ਮੇਰੇ ਦਾਂਤੇਵਾੜਾ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਓਥੇ ਹਿੰਸਾ ਜਿ਼ਆਦਾ ਵਧੀ ਹੈ।

ਤੁਸੀਂ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੋਂ ਤੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਵੀ ਹੋਂ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਜਿਹਾ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲੇ।ਪਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਿ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਰਤ ਸੱਚ ਨੂੰ ਦੇਖ ਪਾਉਣਾ,ਉਸਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਤੇ ਉਸਦੀ ਸੋਹਣੀ ਹੋਂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ..? ਪਰ ਹਰ ਦਿਨ ਹਰ ਪਲ ਝੂਠ ਘੜਨਾ ਤੇ ਉਸਦਾ ਸਵੈ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨਾ..? ਕੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਲ 'ਚੋਂ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਜਾਂ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ?ਲੋਕ ਤਾਂ ਛੱਡੋ ਤੁਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੇ ਲਿਖੇ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਵੋਂਗੇ,ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ,ਉਹ ਝੂਠ ਤੇ ਬਨਾਉਟੀ ਮਨ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦ ਹੋਵੇਗਾ,ਜਦੋਂ ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ,ਉਹ ਸਲਵਾ ਜੁਡਮ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਸੀ।ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ,ਵਿਸ਼ਵਰੰਜਨ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸ ਲਈ ਲੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹੋਂ..?ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਈ ਜਾਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਆਰਥ ਲਈ..?ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਇਹ ਨੌਕਰੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸ ਦਿਨ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਤੇ ਲਾਲਚੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਕਹਿ ਦੇਵੋਂਗੇ ਕਿ "ਮਿਸਟਰ ਚੀਫ ਮਿਨਸਟਰ,ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਲੈਣ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਰਾਹ ਇਹ ਹੈ ਤੇ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਸੁੱਟ ਦੇਵਾਂਗਾ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਸ ਦਿਨ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਬੰਦੂਕ ਗਰੀਬ ਦੇ ਹੱਕ 'ਚ ਉੱਠੇਗੀ,ਉਸ ਦਿਨ ਨਕਸਲਵਾਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।ਕਾਸ਼ ਹੁਣ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕਰਤੱਬ ਯਾਦ ਆ ਜਾਵੇ।

ਵਿਸ਼ਵਰੰਜਨ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ੂਦਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅਛੂਤਾਂ ਜਿਹਾ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ,ਪਰ ਸੱਚਾਈ ਉਲਟੀ ਹੈ,ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਤੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।ਬਲਕਿ ਤੁਸੀਂ ਖਾੜਕੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਸਾਂਤੀ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੂੰ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾ ਕੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਕਾ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਤੁਸੀਂ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਜੰਗ ਲੜ ਰਹੇ ਹੋਂ।ਚਲੋ ,ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨਿਆ।ਪਰ ਤੁਹਾਡੀ ਇਸ ਲੜਾਈ 'ਚ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਕੌਣ ਹੈ? ਲਾਲਚੀ ਲੀਡਰ,ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਅਧਿਕਾਰੀ,ਸਬਜ਼ੀ ਵੇਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਰੀਬ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਕੂੜਾ ਕਚਰਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਰਿਸ਼ਵਤ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ?ਕਿਤੇ ਤੁਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਨੁੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਨਕਸਲਵਾਦ ਖਿਲਾਫ ਲੜਾਈ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਸੁਫਨਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਵੇਖ ਰਹੇ..?

ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਘਟਨਾ ਯਾਦ ਹੋਵੇਗੀ ਜਿਸ 'ਚ ਦਾਂਤੇਵਾੜਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਟੇਕਨਾਰ ਦੀ ਆਂਗਣਵਾੜੀ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਦਾ ਪੈਸਾ ਇਕ ਸਰਕਾਰੀ ਔਰਤ ਅਧਿਕਾਰੀ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।ਤੇ ਸਾਡੀ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਐੱਸ ਪੀ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹੀ ਖਿਲਾਫ ਝੂਠੀ ਐੱਫ ਆਈ ਆਰ ਦਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਤੇ ਪਿਛਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ 'ਚ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਪੁਲਿਸ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਰਾਸ਼ਨ ਖਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ,ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਸਮਾਜ 'ਚੋਂ ਨਕਸਲਵਾਦ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ।ਅਜਿਹਾ ਸੁਫਨਾ ਵੀ ਨਾ ਵੇਖੋ।

ਮੈਂ ਇਹ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿੱਥੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ,ਉਹ ਮਾਹੌਲ ਤੇ ਹਾਲਤ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤੇ ਗਲਤ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ।ਜਿਵੇਂ ਜੇ ਅਸੀਂ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਗਲਤ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ।ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂ ਜੇ ਉਸ ਘਰ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ,ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਹੋਏ ਹੋਂ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਘਰ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਉਲਟ ਹੁੰਦੇ।ਇਸ ਲਈ ਜੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਜਾਨਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਦੀ ਹਾਲਤ 'ਚ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਸੋਚਣਾ ਹੋਵੇਗਾ।ਇਹੀ ਸੱਚ ਵੱਲ ਸਾਡੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਲਾਂਘ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਦਾਂਤੇਵਾੜੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਦੇ ਘਰ ਰੱਖ ਕੇ ਸੋਚੋ ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਪੁਲਿਸ,ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਨਕਸਲੀਆਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਇਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ,ਜੋ ਅੱਜ ਇਕ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ ਦੇ ਨਾਤੇ ਹਨ?

ਖ਼ੈਰ ਅਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨੋਗੇ।ਪਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੌਕਰੀ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਰਹੋਗੇ,ਤਾਂ ਸੱਚਾਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤੰਗ ਕਰੇਗੀ,ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸਹੀ ਕੰਮ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ ਤੇ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਿਉਂ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਠੀਕ ਸੀ।

ਹਿਮਾਂਸੂ ਕੁਮਾਰ

ਅਲੋਚਕ ਝਗੜ ਸਿਓਂ

ਥੜ੍ਹੇ ਤੇ ਬੈਠਾ ਬਾਬਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਅਖਬਾਰ ਪੜ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਇਨ੍ਹੇ ਨੂੰ ਝਗੜ ਸਿਓ ਨੇ ਆ ਕੇ ਉੱਚੀ ਦੇਣੀ ਅਵਾਜ਼ ਦਿਤੀ
ਹਾਜੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਸੁਣਾ ਦਿਆ ਕਰੋ ਕੋਈ ਖਬਰ ਖੁਬਰ
ਓਹ ਆਜਾ ਬਈ ਝਗੜ ਸਿਆ ਕਿਵੇ ਹੈ ਖਬਰ ਨਹੀ ਮੈਂ ਤਾ ਇਕ ਲੇਖ ਪੜ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਕਿਸੇ ਬੀਬੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਇਕ ਚਕੀ ਰਾਹੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਤੇ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਓਸ ਦੀ
ਲਿਓ ਜੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਰੋਜ਼ ਨਵੀ ਗਲ ਕੱਡ ਮਾਰਦੇ ਹੋ ਇਹ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਤੇ ਕੌਣ ਕਰਦਾ ਹੈ?
ਤੇ ਨਾਲੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਚਕੀਰਾਹਾ ਨਾਵਲ ਕਿਵੇਂ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ਭਲਾ
ਓਹ ਕਮਲਿਆ ਅਲੋਚਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਓਸ ਦੀਆ ਗ਼ਲਤੀਆ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਾ ਤੇ ਇਹ ਕੰਮ ਜੋ ਕਰਦੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਅਲੋਚਕ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ,
ਤੇ ਇਹ ਨਾਵਲਕਾਰ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦਰਖਤ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਖੁਡ ਬਣਉਣ ਲਗ ਜਾਂਦਾ ਕਦੇ ਕਿਤੇ ਅੱਜਕਲ ਵਜੀਰਾਂ ਨੂੰ ਮੱਤਾ ਦੇਂਦਾ ਫਿਰਦਾ
ਆਹੋ ਬਾਬਾ ਜੀ ਮੈਂ ਸੁਣਿਆ ਪਿਛੇ ਜਿਹੇ ਏਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਬਾਬਾ ਜੀ ਕੋਲ ਬੇਠਾਂ ਅਮਲੀ ਬੋਲ ਪਿਆ
ਓਹ ਅਮਲੀਆ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਨਹੀ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਤਾ ਰਿਹਾ ਹੀ ਨਹੀ
ਹੁਣ ਓਹ ਕਿਸੇ ਵਜੀਰ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਨਾਲ ਯਾਰੀ ਹੈ ਅੱਜਕਲ ਇਸ ਦੀ

ਓਹ ਬਾਬਾ ਜੀ ਇਹ ਅਲੋਚਕ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਇਹ ਦੱਸੋ ਝਗੜ ਸਿਓ ਤੇ ਸਬਰ ਨਹੀ ਹੁੰਦਾ
ਓਹ ਬਈ ਅਲੋਚਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਓਸ ਦੀਆ ਕਮੀਆਂ ਦੱਸੇ ਚੰਗਾ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਨ ਵਿਚ ਓਸ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰੇ ਤੇ ਗ਼ਲਤੀਆ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਵੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਕਿਵੇ ਠੀਕ ਕਰਨਾ ਹੈ ਇਹ ਦੱਸੇ

ਓਹ ਬਾਬਾ ਜੀ ਸਿਧਾ ਕਹੋ ਨਾ ਮਾਸਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਲੋਚਕ... ਝਗੜਾ ਵਿਚੇ ਬੋਲ ਪਿਆ
ਚਲ ਇੰਝ ਹੀ ਸਮਝ ਲੈ
ਝਗੜਾ ਸਿਆ ਤੂੰ ਰੋਜ਼ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਪੰਗੇ ਲੈਦਾ ਰਹਿਦਾ ਹੈ ਵਿਹਲਾ
ਤੂੰ ਆਲੋਚਕ ਕਿਉ ਨਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਬਾਬੇ ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਾ ਅਮਲੀ ਬੋਲ ਪਿਆ
ਬਾਬਾ ਜੀ ਇਹ ਕਿਵੇ ਬਣ ਜਾਉ ਅਲੋਚਕ ਇਹਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਅਖਬਾਰਾ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਤਾਂ ਮਸਾਂ
ਪੜਦਾ ਇਹ
ਓਹ ਅਮਲੀਆ ਤੂੰ ਵੀ ਕਮਲਾ ਹੀ ਹੈ ਅੱਜਕਲ ਅਲੋਚਕ ਤਾ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਹੈ ਬਾਕੀ ਤਾਂ ਸਭ ਝਗੜੇ ਵਰਗੇ ਘੜੰਮ ਚੌਧਰੀ ਨੇ

ਹੈ ਓਹ ਕਿਵੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਇਹ ਹੋਰ ਗਲ ਕੱਡ ਮਾਰੀ ਤੁਸੀਂ ਝਗੜ ਸਿਓ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਬੋਲਿਆ

ਲੋ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣੋ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਉ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਲੋਚਕ ਕਹੋ ਜਿਹੇ ਨੇ

ਇਕ ਵਾਰੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਕ ਮੂਰਤੀ ਬਣਾਈ ਤੇ ਬਾਹਰ ਰੱਖ ਦਿਤੀ ਤੇ ਲੋਕ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕੇ ਇਹ ਜਿਥੋ ਜਿਥੋ ਗਲਤ ਹੈ ਓਥੇ ਕੋਲੇ ਨਾਲ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾ ਦੇਵੋ ਸ਼ਾਮ ਤਕ ਲੋਕਾ ਸਾਰੀ ਮੂਰਤੀ ਕਾਲੀ ਕਰ ਦਿਤੀ
ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਫਿਰ ਰਖੀ ਕੇ ਜਿਥੋ ਜਿਥੋ ਗਲਤ ਹੈ ਠੀਕ ਕਰ ਦੇਵੋ ਤਾ ਲੋਕਾ ਨੇ ਠੀਕ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਕਰ ਦਿਤਾ ਓਸ ਦਾ ਸਾਰੀ ਮੂਰਤੀ ਤੋੜ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਢੇਰੀ ਬਣਾ ਦਿਤੀ

ਸਮਝ ਗਿਆ ਬਾਬਾ ਜੀ ਮਤਲਬ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਪੰਗੇ ਹੀ ਲੇਣੇ ਨੇ ਨਾ ਆਪ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੇਣਾ .....ਝਗੜ ਸਿਓਂ ਬੋਲਿਆ

ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੋ ਅਲੋਚਨਾ ਕਰਨੀ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਿਵੇ ਕਰਨੀ ਹੈ ਥੋੜਾ ਬਹੁਤਾ ਕੁਝ ਪੱਲੇ ਪਾ
ਦਿਉ
ਲੈ ਸੁਣ ਫਿਰ ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਨੁਕਤੇ ਨੋਟ ਕਰ ਲੈ ਝਗੜਿਆ
ਪਹਿਲਾ ਗਲ ਕਰਦੇ ਹਾ ਕਵਿਤਾ ਗੀਤ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਇਹਨਾ ਬਾਰੇ ਨੋਟ ਕਰ ਲੈ
ਇਕ ਮਿੰਟ ਬਾਬਾ ਜੀ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਮੈਂ ਨਹੀ ਕਰਨੀ ਜੀ ਇਕ ਵਾਰ ਓਸ ਨੂੰ ਛੇੜ ਕਿਸੇ ਨੇ ਦਿਤਾ ਤੇ ਲੋਕਾ ਨੇ ਛਿੱਤਰ ਮੇਰੇ ਵਰਾਏ ਹੁਣ ਨਹੀ ਭੁਲ ਕੇ ਵੀ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦਾ ਓਸ ਨੂੰ
ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਓਹ ਕਮਲਿਆ ਕਿਸ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਗਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਬਾਬਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹੱਸਦੇ ਹੋਇਆ ਪੁਛਿਆ
ਬਾਬਾ ਜੀ ਓਹ ਪੰਡਿਤਾ ਦੀ ਕੁੜੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਝਗੜੇ ਨੇ ਝੂਠੇ ਜਿਹੇ ਹੋ ਕੇ ਕੇਹਾ
ਓਹ ਨਹੀ ਮੈਂ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵਿਧਾ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਗਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾ ਕਮਲਿਆ
ਫਿਰ ਠੀਕ ਹੈ ਬਾਬਾ ਜੀ ਵੈਸੇ ਤਾ ਕਵਿਤਾ ਨਾਮ ਹੀ ਕਾਫੀ ਖਤਰਨਾਕ ਲਗਦਾ ਜੀ ਮੈਨੂੰ
ਲੈ ਸੁਣ ਏਸ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕੇ ਜਾ ਇਹ ਨੁਕਸ ਕੱਢਣੇ ਨੇ ਇਸ ਦੀ
ਲੈ ਠੀਕ ਨਹੀ ,ਸੁਰ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਨਹੀ ,ਕਾਫ਼ਿਯਾ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾ ਨਹੀ ਰਲਦਾ,ਵਿਚਾਰ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਵਧੀਆ ਨਹੀ, ਬਿੰਬ ਚੰਗੇ ਨਹੀ ਵਰਤੇ, ਹੋਰ ਵੀ ਜੋ ਕਮਲ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਮਾਰੀ
ਠੀਕ ਹੈ ਬਾਬਾ ਜੀ ਜੇ ਫਿਰ ਵੀ ਕੋਈ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਨਾ ਮੰਨੇ?
ਲੈ ਫਿਰ ਓਹਦੇ ਲਈ ਤੇਨੂੰ ਬਹ੍ਰਮ ਅਸਤਰ ਦੇਂਦੇ ਹਾ
ਬਹ੍ਰਮ ਅਸਤਰ ਓਹ ਕੀ ਹੈ ਬਾਬਾ ਜੀ?
ਏਸ ਨੂੰ ਬਹਿਰਾਂ ਆਖਦੇ ਨੇ ਇਹ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਟ ਹੀ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਨੇ, ਕਿਹ ਦਿਓ ਜੀ ਕੇ ਗਲ ਬਹਿਰ ਵਿਚ ਨਹੀ ਹੈ ਕੰਮ ਖਤਮ
ਲੋ ਜੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਾਲੇ ਤਾ ਵੱਟ ਕੱਡ ਦੇਵਾਗਾ ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਵਾਰਤਿਕ ਵਾਲਿਆ ਦੀ ਲਾਹ ਪਾਹ ਕਿਵੇ ਕਰਨੀ ਹੈ ਇਹ ਦੱਸੋ
ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਓਹੀ ਗਲ ਵਿਚਾਰ ਕਮਜੋਰ ਹੈ ਬਹੁਤ ਲੰਬੀ ਹੈ ਅੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਠਾਕ ਪੜਦਾ ਪੜਦਾ ਬਾਕੀ ਹੋਰ ਜੋ ਵੀ ਜਬਲੀਆਂ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਮਾਰੀ ਜਾ
ਕੋਈ ਬਹ੍ਰਮ ਅਸਤਰ ਵੀ ਦੱਸੋ ਦੋ ਇਸ ਦਾ?
ਇਸ ਦਾ ਬਹ੍ਰਮ ਅਸਤਰ ਹੈ ਵਿਆਕਰਣ ਕਿਹ ਦੇਵੋ ਇਹ ਪੱਖ ਕਮਜੋਰ ਹੈ ਇਸ ਦੀ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤੀ ਸਮਝ ਨਹੀ
ਆਹ ਤਾ ਤੁਸੀਂ ਕਮਾਲ ਹੀ ਕਰ ਦਿਤੀ ਬਾਬਾ ਜੀ
ਲੈ ਆਵੇ ਤਾ ਨਹੀ ਇਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਕਹਿੰਦੇ ਅਮਲੀ ਬੋਲਿਆ
ਬਾਬਾ ਜੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਗਲ ਵੀ ਦੱਸ ਦਿਓ ਜਿਸ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰਖਣਾ ਹੈ?
ਸੁਣ ਫਿਰ ਝਗੜਾ ਸਿਆ ਬਾਹਰਲੇ ਲੇਖਕਾ ਦੀਆ ਚਾਰ ਪੰਜ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਰਟਾ ਮਾਰ ਲੈ ਹਰ ਥਾ ਕਹ ਦੀਆ ਕਰ ਤੇਰੀ ਚੰਗੀ ਟੋਹਰ ਬਣ ਜਾਉ,ਜੇ ਨਹੀ ਹੁੰਦੀਆ ਤਾ ਆਪਣੇ ਕੋਲੋ ਬਣਾ ਲੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਾ ਵੀ ਬਾਹਰਲੇ ਲੇਖਕਾ ਨਾਮ ਲੈ ਕੇ ਕਿਹ ਦੀਆ ਕਰ
ਬਾਬਾ ਜੀ ਜੇ ਆਪਣੀਆ ਗੱਲਾਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈ ਕੇ ਕਰਾ ,ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਚਲ ਜਾਉ ਕੀ?
ਲੈ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰਜਨੀਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀਆ ਫੋਟੋ ਲੋਕਾ ਦੇ ਗਲ ਪਵਾ ਦਿਤੀਆਂ ਤੇਨੂੰ ਇਕ ਅੱਧਾ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਨਾ ਮਿਲੂ
ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਕਮਾਲ ਹੈ ਬਾਬਾ ਜੀ ਇਹ ਵੀ
ਪਰ ਜੇ ਕੋਈ ਸਲਾਹ ਮੰਗ ਲਾਵੇ ਫਿਰ?
ਫਿਰ ਇਕੋ ਸਲਾਹ ਜਿਵੇ ਗੁਰ੍ਦਾਵਰੇ ਦੇ ਭਾਈ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਭਾਈ ਨਾਮ ਜਪੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੜੋ ਇਸ ਤੋ ਜਿਆਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀ ਦੱਸਦੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾ ਤੂੰ ਕਿਹ ਦੇਣਾ ਹੈ ਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਤ ਪੜਿਆ ਕਰੋ ਆਪੇ ਹੋਲੀ ਹੋਲੀ ਚੰਗਾ ਲਿਖ ਲੱਗ ਜਾਵੋਗੇ
ਬਾਬਾ ਜੀ ਹੁਣ ਤਾ ਮੈਂ ਆਲੋਚਕ ਬਣ ਕੇ ਹੀ ਰਹੂੰਂ ਮੈਂ ਚਲਦਾ ਤੇ ਚਾਰ ਪੰਜ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਆ ਕੇ ਹੁਣੇ ਹੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ....
ਰੁਕ ਜ਼ਰਾ ਇਕ ਸਲਾਹ ਹੋਰ ਲੇਂਦਾ ਜਾ
ਕਦੇ ਪਤਰਕਾਰ ਤੇ ਕੱਟੜ ਧਾਰਮਿਕ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤਾ ਪੰਗਾ ਨਹੀ ਲੈਣਾ ਇਹ ਜਲਦੀ ਗੁੱਸਾ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ
ਬਾਕੀ ਝਗੜਨ ਨੂੰ ਤਾਂ ਤੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਾਫੀ ਖ਼ਰਾ ਹੈ
ਚੰਗਾ ਫਿਰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਹੁਣ ਮਿਲਾਂਗੇ ਪੰਜ ਸਤ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕਰਕੇ ਹੀ...ਤੁਰਦਾ ਹੋਇਆ ਝਗੜ ਸਿਓਂ ਬੋਲਿਆ
ਬਾਬਾ ਜੀ ਇਹ ਤਾ ਬਣਾ ਦਿਤਾ ਤੁਸੀਂ ਪੂਰਾ ਅਲੋਚਕ
ਚਲੋ ਹੁਣ ਆਪਾਂ ਵੀ ਚਲੀਏ ਅਮਲੀ ਬੋਲਿਆ
ਤੇ ਬਾਬਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਅਖਬਾਰ ਇਕਠੀ ਕਰਦਾ ਹਸਦਾ ਹੋਇਆ ਘਰ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ

ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ,ਕਾਲਾ ਸੰਘਿਆਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ ਨੌਜਵਾਨ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਬਿਜਲਈ ਸੱਥ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦਾ ਸਰਗਰਮ ਤੇ ਪੰਗੇਬਾਜ਼ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਸਹਿਤਕ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਪੰਗਾ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।ਉਸ ਨਾਲ ਏਸ ਨੰਬਰ:98156-39091 'ਤੇ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਬਰਖਾ ਦੱਤ ਆਪਣੀ "ਘਰੇਲੂ ਅਦਾਲਤ" 'ਚ ਵੀ ਬੇਨਕਾਬ

ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਰਖਾ ਦੱਤ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ।ਐੱਨ ਡੀ ਟੀ ਵੀ(NDTV 24X7) 'ਤੇ ਕਰਵਾਏ ਨਾਂਅ ਦੇ ਸ਼ੋਅ RADIA TAPE CONTROVERSY 'ਚ ਸੰਜੇ ਬਾਰੂ(ਸੰਪਾਦਕ ਬਿਜਨੈੱਸ ਸਟੈਂਡਰਡ) ਸਵਪਨ ਦਾਸਗੁਪਤਾ(ਸੀਨੀਅਰ ਭਾਜਪਾਈ ਪੱਤਰਕਾਰ) ਦਲੀਪ ਪਡਗਾਂਵਕਰ(ਸਾਬਕਾ ਸੰਪਾਦਕ,ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ ਇੰਡੀਆ) ਤੇ ਮੰਨੂ ਜੋਸੇਫ(ਸੰਪਾਦਕ,ਓਪਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ) ਵਰਗੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਖੱਬੀਖਾਨ ਪੱਤਰਕਾਰ ਪੁੱਜੇ।ਇਸ ਸ਼ੋਅ 'ਚ "ਆਉਟਲੁੱਕ" ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵਿਨੋਦ ਮਹਿਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ,ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਪੂਰੀ ਬਹਿਸ 'ਚ ਬਰਖਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਾਕ ਸਾਫ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਦਿੱਤਾ,ਪਰ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਬਣੀ।ਅਸਲ 'ਚ ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਮਸਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਤੇ ਐੱਨ ਡੀ ਟੀ ਵੀ ਦੀ ਸਾਖ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿ਼ਆਦਾ ਖਰਾਬ ਹੋਈ ਹੈ।ਇਸੇ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਨੇ "ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀ ਦਾ ਕਾਲਮ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਬਰਖਾ ਦੱਤ ਲੰਮੇ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐੱਨ ਡੀ ਟੀ ਵੀ ਦੇ ਕਟਹਿਰੇ 'ਚ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ।ਇਹਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਰਾਡੀਆ ਮਸਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੇਅਰ ਮਾਰਕੀਟ 'ਚ ਦੋਵੇਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਲੱਗਿਆ ਸੀ।

ਮੌਜੂਦਾ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਸਾਖ ਨਾਲ ਘੱਟ ਤੇ ਬਜ਼ਾਰ ਨਾਲ ਜਿ਼ਆਦਾ ਜੁੜੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਜਦੋਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਵੀਰ ਤੇ ਬਰਖਾ ਦੋਵੇਂ 2-4 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਗਏ।ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀ ਨੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ 'ਚ ਆਪਣੇ ਕਾਲਮ ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੇਣ ਤੇ ਕਾਲਮ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਲੈਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਬਰਖਾ ਨੇ ਮਾਰਕੀਟ ਨੂੰ ਸਫਾਈ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ,ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਚ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਬਰਖਾ ਨੇ ਦਿੱਤੇ ਨੇ,ਉਹ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਵੀ ਬਰਖਾ ਦੀ Exclusive Political Journalism ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਬਰਖਾ ਇਕ ਥਾਂ ਦਲੀਲ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਕਿਉਂ ,ਉਨ੍ਹਾਂ 40 ਹੋਰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਘੜਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ..?ਇਸ ਸ਼ੋਅ 'ਚ "ਓਪਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ" ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਮੰਨੂ ਜੋਸੇਫ ਜੋ ਸਵਾਲ ਕੀਤੇ ਨੇ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਰਖਾ ਕੋਲ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ।ਮੰਨੂ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਬਰਖਾ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ "ਇਕ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਦੀ ਪੀ ਆਰ,ਅੰਬਾਨੀ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਪੀ ਆਰ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ ਕਿ ਦੋ ਪਾਰਟੀਆਂ 'ਚੋਂ ਕੋਣ ਕਿਸਦਾ ਕੀ ਬਣੇਗਾ ,ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਸਦੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਟੋਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ,ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਸਟੋਰੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੀ..?ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ..? ਮੰਨੂ ਦੇ ਇਸ ਸਵਾਲ ਨੂੰ ਬਰਖਾ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਘੰਮਾਉਂਦੀ ਰਹੀ,ਪਰ ਸਵਾਲ ਦਾ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਜਵਾਬ ਨਾ ਦੇ ਸਕੀ।ਮੰਨੂ ਬਾਈ ਨੂੰ ਸੱਚਿਓਂ ਸਲਾਮ ਕਰਨ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਹੈ,ਜੋ ਚੋਰਾਂ,ਠੱਗਾਂ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ 'ਚ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਤੇ ਚੈਨਲਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਸਿਰਫ ਟੈਗ ਲਾਇਨ ਲਿਖ਼ਣ ਵਾਲੇ ਨਿਡਰ ਤੇ ਨਿਧੜਕ ਨਹੀਂ,ਬਲਕਿ ਸੱਚੀਓਂ ਹੀ ਸੱਚੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪੂਰਾ ਸ਼ੋਅ ਵੇਖਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ

ਇਹ ਮਸਲੇ ਬਾਰੇ ਹੋਣ ਜਾਨਣ ਲਈ ਹੇਠਲਾ ਲੇਖ਼ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀ ਤੇ ਬਰਖਾ ਦੱਤ:ਮੀਡੀਆ ਮਾਫੀਏ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕੌਣ ਕਰੇ ?

ਦੇਸ਼ 'ਚ 2 ਜੀ ਸਪੈਕਟਰਮ ਘਪਲੇ ਦੀ ਸਿਆਸਤ 'ਤੇ ਬਹਿਸ ਗਰਮ ਹੈ।ਦੂਰ ਸੰਚਾਰ ਮੰਤਰੀ ਏ ਰਾਜਾ ਦੇ ਅਸਤੀਫੇ ਨਾਲ ਵੀ ਯੂ ਪੀ ਏ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਖਹਿੜਾ ਨਹੀਂ ਛੁੱਟਿਆ ਹੈ।ਇਸ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਇਕੋ ਦਮ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਹੋਏ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਹਰ ਮਾਮਲੇ ਦੇ ਟਰਾਇਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੀਡੀਆ ਟਰਾਇਲ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ,ਪਰ ਇਹ ਮੀਡੀਆ ਟਰਾਇਲ ਬਾਕੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ,ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ 'ਚ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਹਾਲਤ "ਬਿੱਲੀ ਦੇ ਗਲ ਟੱਲੀ ਬੰਨ੍ਹਣ" ਵਾਲੀ ਹੈ।ਮਸਲੇ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਫਰੋਲੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ,ਪਰ ਦੋ ਧਨਾਢ ਮੀਡੀਆ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਦੋ ਇਲੀਟ ਤੇ ਮੰਨੇ ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੀਡੀਆ ਟਰਾਇਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਇਸ ਪੂਰੇ ਮਸਲੇ 'ਚ ਏ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਸੰਚਾਰ ਮੰਤਰੀ ਬਨਵਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਘਪਲਿਆ 'ਤੇ ਪਰਦਾ ਪਵਾਉਣ ਪਿੱਛੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਕਾਰਜ ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਨਾਂਅ ਦੀ ਔਰਤ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।ਜਿਸਦੀਆਂ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਪੀ ਆਰ(ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ) ਫਰਮਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੂਰ ਸੰਚਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੰਮ ਕਾਰ ਸਨ।ਰਿਲਾਇੰਸ ਦੇ ਮੁਕੇਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ,ਐਨ ਡੀ ਟੀ ਵੀ,ਸਟਾਰ ਨਿਊਜ਼ ਸਣੇ ਉਸਨੇ ਕਈ ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੇ ਪੀ ਆਰ ਦਾ ਕੰਮ ਸਾਂਭਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਉਸਨੇ ਹੀ ਏ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਸੰਚਾਰ ਮੰਤਰੀ ਬਨਵਾਉਣ ਲਈ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ ਦੇ ਘਾਗ ਕਹਾਉਂਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀ ਤੇ ਐਨ ਡੀ ਟੀ ਵੀ ਦੀ ਗਰੁੱਪ ਐਡੀਟਰ ਤੇ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਬਰਖਾ ਦੱਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ।ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਲੌਬਿੰਗ ਨਾਲ ਏ ਰਾਜਾ ਦੂਰ ਸੰਚਾਰ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ।ਏ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਮੰਤਰੀ ਬਨਵਾਉਣ ਦੌਰਾਨ ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਦੀ ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀ ਤੇ ਬਰਖਾ ਦੱਤ ਨਾਲ ਟੈਲੀਫੋਨ 'ਤੇ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਸਬੂਤ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਸਾਹਮਣੇ ਵੀ ਆ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।ਬਰਖਾ ਦੱਤ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਪਤਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ 'ਚ ਕਿਸ ਕਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਕਿਹੜਾ ਕਿਹੜਾ ਮੰਤਰਾਲਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਫੇਰ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦੀ ਚਾਲ ਚੱਲੀ।ਹਿੰਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵੈਬਸਈਟਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸੇ ਯੂ ਟਿਊਬ 'ਤੇ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।ਇਹ ਪੂਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸਾਫ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਵਲੋਂ ਏ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਸੰਚਾਰ ਮੰਤਰੀ ਬਨਵਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਸੱਤਾਈ ਗਲਿਆਰਿਆਂ 'ਚ ਅਸਰ ਰਸੂਖ ਰੱਖਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਲੌਬਿੰਗ ਕਰਵਾਈ ਗਈ।ਅਸਲ 'ਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਤੇ ਬਹੁਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਜੋ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ,ਉਸਨੂੰ ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਨੇ ਪੀ ਆਰ ਦਲਾਲੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਦਲਾਲ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦਿੱਤਾ।

ਏ ਰਾਜਾ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਤੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਹੀ ਘਪਲਿਆਂ ਦਾ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।70 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ 'ਚ ਕਿਸਦੀ ਕਿੰਨੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਸੀ,ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਪਰ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਮਾਫੀਏ ਨੇ ਇਹ ਦਲਾਲਗਿਰੀ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਸਦੀ ਜਨਤਾ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਰੋੜਾਂ 'ਚ ਕਿੰਨੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ,ਇਹ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਬੋਲ ਰਿਹਾ।ਬਰਖਾ ਤੇ ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਕੈਮਰੇ ਤੇ ਕਾਲਮਾਂ 'ਚ ਕੈਂਚੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੱਲਦੀ ਹੈ,ਉਹ ਸਾਰੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੂੰਗੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਨ।ਬਲੌਗ,ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੇ ਟਵੀਟਰ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਹਨਾਂ ਵੀ ਮਨਮੋਹਨ ਵਰਗੀ ਚੁੱਪ ਧਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ।ਬਰਖਾ ਤੇ ਵੀਰ ਸੰਘਵੀ ਦੀ ਚੁੱਪ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਲੀਲ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਬੈਠੇ 'ਸਰੋਕਾਰ' ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਥੰਮ੍ਹ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ 'ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਸਰੋਕਾਰ' ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।ਕਾਰਨ ਇਕੋ ਹੈ,ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਦਲਾਲ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਯਾਰੀਆਂ-ਦੋਸਤੀਆਂ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ 'ਚ ਖਟਾਸ ਆਉਣੀ ਤਹਿ ਹੈ।ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ 'ਚੋਂ ਵੀ ਬਾਹਰ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।ਨਹੀਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਇਨਾਮਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ 'ਚੋਂ ਨਾਂਅ ਵਗੈਰਾ ਕੱਟਣੇ ਤਾਂ ਵੱਟ 'ਤੇ ਪਏ ਹਨ।ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਧਾਰਾ ਦੇ ਉਲਟ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਅਜਿਹੇ ਵਿਰਲਿਆਂ 'ਚ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਜਾਣੇ ਪਛਾਣੇ ਚਿਹਰੇ ਪ੍ਰਸੁੰਨ ਬਾਜਪਈ ਹਨ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਬਲੌਗ ਤੇ 'ਪ੍ਰਥਮ ਪ੍ਰਵੱਕਤਾ' ਨਾਂਅ ਦੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਚ ਲਿਖਕੇ 2ਜੀ ਸਪੈਕਟਰਮ 'ਚ ਸਿਰਫ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਲਿਖੀ ਸੀ।ਪ੍ਰਸੁੰਨ ਆਪਣੇ ਲੇਖ 'ਚ ਇਕ ਥਾਂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ,"ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦੇਣ ਲਈ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੈਨੇਜ ਕੀਤਾ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਸਤੀ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਗਲਿਆਰਿਆਂ 'ਚ ਚੰਗੀ ਪੈਂਠ ਹੈ"।ਇਕ ਹੋਰ ਥਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ, "ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਹਰ ਹਥਿਆਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਮਸਲੇ ਲਈ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ,ਜਿਸ 'ਚ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਕਈ ਨਾਮਵਾਰ ਚਿਹਰੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿਆਸੀ ਗਲਿਆਰਿਆਂ 'ਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ,ਕਿ ਏ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਸੰਚਾਰ ਮੰਤਰਾਲਾ ਹੀ ਮਿਲੇ"।ਪਤਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਉਹ ਨਾਂਅ ਕੌਣ ਸਨ,ਲਿਖਣ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਉਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਿਖਾ ਸਕੇ,ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਸੁੰਨ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ,ਕਿ ਮੀਡੀਆ ਇੰਡਸਟਰੀ ਜਿੰਨੀ ਮਰਜ਼ੀ ਗੰਦੀ ਮੰਦੀ ਹੈ,ਪਰ "ਜੀਨਾ ਜਹਾਂ,ਮਰਨਾ ਜਹਾਂ,ਇਸਕੇ ਸਿਵਾ ਜਾਨਾ ਕਹਾਂ" ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਪੱਕੀ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਪੰਗਾ ਨਾ ਲੈਣਾ 'ਚ ਹੀ ਬੇਹਤਰੀ ਸਮਝੀ,ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਕਿਸੇ ਅਦਾਰੇ 'ਚ ਵੱਡੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਬੋਲਣਾ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਦਲੇਰੀ ਨਹੀਂ,ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ 'ਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਖ਼ਬਰੀ ਸਨਅਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਲੋਕ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।

ਜਨਤਾ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਸੰਨ੍ਹ ਲਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਇਲੀਟ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀ ਤੇ ਬੀਬੀ ਬਰਖਾ ਦੱਤ ਦਾ ਪੱਤਰਕਾਰੀ 'ਚ ਉਹੋ ਜਿਹੇ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ,ਜਿਵੇਂ ਆਮ ਤੌਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੱਤਰਕਾਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਬਣਦਾ ਹੈ।ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹਨ,ਜੋ ਕਾਂਗਰਸੀ ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਛਤਰ ਛਾਇਆ ਹੇਠ ਪੈਦਾ ਹੋਏ।"ਟਰੈਵਲ ਐਂਡ ਲਿਵਿੰਗ ਚੈਨਲ" 'ਤੇ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਟਾਈਮਜ਼ 'ਚ ਆਪਣੀ ਕਥਾ ਸਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤੇ ਐੱਨ ਡੀ ਟੀ ਵੀ 'ਤੇ "ਵੀ ਦ ਪੀਪਲ' ਸੋ਼ਅ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬੀਬੀ ਬਰਖਾ ਉਹ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾਂ ਹਨ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਐਨਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਤੋਂ ਇੰਡੀਆ ਸ਼ਬਦ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਲਹਿੰਦਾ।ਇਹ ਇੰਡੀਆ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇੰਡੀਆ ਸ਼ਬਦ 'ਤੇ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਇੰਡੀਆ ਕੀ ਕੀ ਗੁੱਲ੍ਹ ਖਿੜਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇੰਡੀਆ 'ਚ ਵਸਦੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗਵਾਰਾ ਨਹੀਂ।ਮੁਕੇਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ 'ਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਗੁਣ-ਗਾਣ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਅਜੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ,ਜਦੋਂ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਹੱਥ ਧੋ ਕੇ ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ ਦੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਬਿਆਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਈ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਹ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਰਹੇ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਅਰੁੰਧਤੀ ਨੂੰ ਨਸੀਅਤ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ।ਹਰ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਬੋਲਣਾ ਆਪਣਾ ਜਮਾਂਦਰੂ ਹੱਕ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਵੀਰ ਆਪਣੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗਹਾਰੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿੱਪਣ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ।ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ "ਵੀ ਦ ਪੀਪਲ" ਸ਼ੋਅ 'ਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੇ ਅਮਲੀ ਅਰਥ ਸਮਝਾਉਣ ਵਾਲੀ ਬਰਖਾ ਦੱਤ ਨੇ ਆਪਣੇ 'ਤੇ ਲੱਗਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 'ਤੇ 'ਤਾਨਸ਼ਾਹੀ' ਰੁਖ ਅਪਨਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸਫਾਈ ਦੇਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝੀ।

ਪੂਰੇ ਮਸਲੇ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਇਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਵੀ ਸਾਫ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸਾਰੇ ਮੁੱਖ ਧਰਾਈ ਮੀਡੀਆ ਅਦਾਰਿਆਂ 'ਚ ਲੱਖ ਵਿਰੋਧਤਾਈਆਂ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿਸੇ ਸੰਧੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਸਾਂਝੀ ਸਹਿਮਤੀ ਹੈ।ਦਰਅਸਲ ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮੀਡੀਆ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪੋ ਆਪਣੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੁੱਝੀਆਂ ਘਾਟਾਂ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਵੀਰ-ਬਰਖਾ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਾਨੂੰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਕਰ ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ 70 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਟੇਪ 'ਚ ਰਿਕਾਰਡ ਫੋਨਾਂ ਬਾਰੇ ਸਭ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ,ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਪੁਖ਼ਤਾ ਸਬੂਤ ਹੈ,ਇਸ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਦਾਰੇ ਨੇ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਮੋਟੀ ਖ਼ਬਰ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸਿ਼ਤ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਹਰ ਮੀਡੀਆ ਅਦਾਰੇ(ਖ਼ਾਸ ਕਰ 24 ਘੰਟੇ ਖ਼ਬਰੀ ਚੈਨਲਾਂ) 'ਚ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਦੀ ਪੂੰਜੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ,ਜਿਸਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਖ਼ਬਰ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖ਼ਬਰ ਨਿਊਜ਼ ਡੈਸਕ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ,ਬਲਕਿ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਤਹਿ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਹੀ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਦੌਰ 'ਚ ਇਹਨਾਂ ਮੀਡੀਆ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੀ 90% ਆਮਦਨ ਬਹੁਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਜਿਹੜੇ ਛੋਟੇ ਸਮੂਹ ਹਨ,ਉਹ ਵਿਚਾਰੇ ਬਜ਼ਾਰ 'ਚ ਸਥਾਪਤ ਹੋਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛ ਲੱਗੂ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਜੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਵੀ ਲਗਦਾ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਤੇ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਦਬਕਿਆਂ ਨਾਲ ਡਰਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਿਆਸਤ,ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ,ਬਹੁ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਇਹ ਕਾਕਟੇਲ ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ,ਪਰ 90ਵਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਰੂਪ 'ਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਇਸ ਖੇਡ 'ਚ ਵੀਰ ਤੇ ਬਰਖਾ ਨਵੇਂ ਖਿਡਾਰੀ ਹਨ। ਖਿਡਾਰੀ ਬਦਲਦੇ ਹਨ ,ਪਰ ਖੇਡ ਲਗਾਤਾਰ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।90ਵਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੱਡੇ ਮੀਡੀਆ ਅਦਾਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ ਗਈ,ਜਿਸ 'ਚ ਦਲਿਤ,ਧਾਰਮਿਕ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ,ਆਦਿਵਾਸੀ ਪੱਖੀ ਜਾਂ ਸੰਸਾਰੀਕਰਨ ਤੇ ਸੱਤਾ ਦਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖੂੰਜੇ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸਦੀ ਥਾਂ ਅੰਬਾਨੀਆਂ ਪੱਖੀ ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀਆਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰ,ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਦਾ ਗਠਜੋੜ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਮਾਹਰ ਬਰਖਾ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਝੰਡਾਬਰਦਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।ਜਿਹੜੇ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕਦੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ,ਖੈਰ ਇਸ ਪੂਰੇ ਮਸਲੇ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਕਰਾਂਗੇ।ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸਾਡੇ ਹੀ ਸਮਿਆਂ 'ਚ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ।ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਜਲੰਧਰ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਭੇਂਟ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਤੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਵੀਰ ਸਾਂਘਵੀ ਤੇ ਬਰਖਾ ਦੱਤ ਦੇ ਗਲੈਮਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹਰ ਸਖ਼ਸ਼ ਵੀਰ-ਬਰਖਾ ਬਣਨ ਦੀ ਲੋਚਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,ਓਨਾਂ ਨੂੰ ਬੱਸ ਐਨਾ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਜੀਅ ਕਰਦੈ ਕਿ ਵੀਰ-ਬਰਖਾ ਨਾ ਬਣਿਓ,ਸਿਰਫ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹੀ ਬਣਿਓ। ਟੀ ਵੀ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਚਮਕਣਾਂ ਜਾਂ ਸੰਪਾਦਕੀ ਸਫੇ 'ਤੇ ਲਿਖਣਾ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ,ਬੱਸ ਐਨਾ ਸਮਝ ਲਓ,ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਹੀ ਖ਼ਬਰ ਤੇ ਸੱਚ ਦੋ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਖ਼ਬਰ ਤੇ ਸੱਚ ਵਿਚਲੇ ਫਾਸਲੇ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ

mail2malwa@gmail.com

09899436972

ਇਹ ਲੇਖ ਬਿਨਾਂ ਪੁੱਛੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਛਾਪਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ:-"ਆਪੂੰ ਬਣੇ ਵਿਦਵਾਨ" ਨਰਿੰਦਰ ਕਪੂਰ ਦੀ 'ਵਿਦਵਤਾ' ਨੂੰ ਆਖ਼ਰੀ ਸਲਾਮ !

ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਜਵਾਨੀ ਵੱਲ ਨੂੰ ਕੂਚ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ 'ਚ ਲੇਖ਼ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ਜਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਡਾ. ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਦਿਲ(ਭਾਵੁਕਤਾ ਵੱਸ) 'ਚ ਖ਼ਾਸ ਥਾਂ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੁੱਜਿਆ ਤਾਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਾਕਟਰ ਬੇਨਕਾਬ ਹੋਏ ਤੇ ਜਦੋਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ 'ਚ ਵੜਿਆ ਤਾਂ ਲੇਖ਼ਕਾਂ/ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਭਰਮ ਭੁਲੇਖ਼ੇ ਦੂਰ ਹੋ ਗਏ।ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਜ਼ਰੂਰ ਲੱਗ ਸਕਦੈ ਪਰ ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਜਿ਼ਆਦਾਤਰ ਕਾਪੀ-ਪੇਸਟ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ 'ਵਰਸਿਟੀ ਹੈ।ਇਸੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਹੀ ਡਾ. ਤੇ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਲੇਖ਼ਕ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਹਨ।ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਉਲੱਥਾ ਟਾਈਪ ਕਿਤਾਬਾਂ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ 'ਸੂਝਵਾਨ' ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਸ਼ਾ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਝੱਲਣ ਦਾ ਸ਼ੁਭ ਮੌਕਾ ਮੈਨੂੰ 2006 'ਚ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।ਜਮਾਤ 'ਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਿਆਂ ਇਹਨਾਂ ਕਿਹਾ ,2020 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਅਮਰੀਕਾ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ,ਤਕਨੀਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾਂ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਉਹ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।ਮੈਂ ਭਰੀ ਜਮਾਤ 'ਚ ਮੋੜਵੇਂ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਅਸਲ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਲੇਖ਼ਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਮਸਾਲੇਦਾਰ ਉਰਲੀਆਂ ਪਰਲੀਆਂ ਛੱਡਦਿਆਂ ਜਮਾਤ 'ਚ ਤਾੜੀਆਂ ਮਰਵਾ ਦਿੱਤੀ।ਖੈਰ ਕਿੱਥੇ ਮਾਤੜ੍ਹ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਡਾ.,ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖ਼ਕ।ਬਾਕੀ ਤਾੜੀਆਂ ਦੇ 'ਜਨਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ' ਬਾਰੇ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਹੋਂ।ਨਰਿੰਦਰ ਕਪੂਰ ਉਹੀ ਹਨ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ "ਕੁੱਤੇ ਸ਼ਬਦ 'ਚ ਇਕ ਕੱਕਾ(ਕ) ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਲਰਕ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਕੱਕੇ(ਕ,ਕ),ਇਸ ਲਈ ਕਲਰਕ ਕੁੱਤੇ ਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ।ਵੇਖ ਲਓ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਦਵਤਾ,ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਬਾਅਦ 'ਚ ਕਲਰਕਾਂ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਵੀ ਮੰਗਣੀ ਪਈ ਸੀ।ਹੁਣ ਇਹਨਾਂ ਐਨ ਆਰ ਆਈਜ਼ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ 'ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੋਸਟ ਮਾਰਟਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਗੁਰਤੇਜ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਲੇਖ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖ਼ਤ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ-ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ


ਦੋਸਤੋ,
ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਤੇ ਪ੍ਰੋ: ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਦਾ ਵਿਡੀਓ ਵੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਲੱਗਾ। ਪ੍ਰੋ: ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਇਸ ਵਿਡੀਓ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਅਖੌਤੀ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਆ ਕੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਗੰਦਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਵਰਤਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਨਹੀਂ ਗਿਣਦਾ। ਮੈਂ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹਾਂ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦਾ ਮੁੱਦਈ ਹਾਂ। ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗਿਲੇ ਸ਼ਿਕਵੇ ਜੋ ਵੀ ਹੋਣ ਪਰ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਇਥੇ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉੱਠ ਸਕਾਂ ਨਾ ਤੇ ਫਿੱਟੇ ਮੂੰਹ ਗੋਡਿਆਂ ਦਾ ਅਤੇ ਉੱਤੋਂ ਦੀ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਟੋਲੇ ਦਾ ਗਲ਼ ਵਿੱਚ ਗਲ਼ਮਾਂ।

ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਖੱਸੀ ਹੋਇਆ ਪਿਆ ਹੈ ਤੇ ਭਾਂਡਾ ਭੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਟੋਲੇ ਦੇ ਸਿਰ। ਜਿਸ ਸਮਾਜਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰੋਣਾ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਰਹਿ ਹੀ ਕਿੱਥੇ ਗਿਆ ਹੈ? ਜੇਕਰ ਸਮਾਜਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਵਾਕਿਆ ਹੀ ਕੋਈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੁੱਕਤ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫੇਰ ਕੀ ਮਜਾਲ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਟੋਲਾ ਉਸ ਵਿੱਚ ਖਲਲ਼ ਪਾ ਸਕੇ।

ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਵੱਸੇ ਲੋਕ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਨਾਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹੀ ਅਖਵਾਉਣਾ ਵਧੇਰੇ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਉਹ ਜਦ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਫੇਰੀ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਬੇਹੱਦ ਮਾਯੂਸ ਹੋ ਕੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਕਿੰਨਾ ਖੱਸੀ, ਖੋਖਲਾ ਤੇ ਖੁਰਕਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਨਾ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਲੱਭਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਨਾ ਹੀ ਕਿਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪੜ੍ਹਣ ਦਾ ਚਾਅ। ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਲੰਘਦਾ ਹੈ ਉਹ ਚੰਮ ਦੀਆਂ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਟੋਲਾ ਹੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਮੁਕਾਮੀ ਕਾਕਾਸ਼ਾਹੀ ਨਿਜ਼ਾਮ।

ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਅਗਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਧਰਾਂ ਹਨ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਲੂੰਧਰਿਆ ਅਤੇ ਨੋਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਟੋਲੇ ਦੇ ਸਿਰ ਭਾਂਡਾ ਭੰਨਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੀ ਔਕਾਤ ਨੂੰ ਹੀ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁਸੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾਈ ਹੈ ਸੋ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਦਾ ਘੇਰਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰੱਖਾਂਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਗ਼ੁਫ਼ਤਗ਼ੂ ਮੁਸੱਲਸਲ ਜਾਰੀ ਰਹੇ।

ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਨੌਕਰੀਪੇਸ਼ਾ ਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਪੰਜਾਬੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜਦ ਪੰਜਾਬ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਮਨਸੂਬਾ-ਬੰਦੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ 15 ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ 30 ਜਨਵਰੀ ਤੱਕ ਦਾ ਵਕ਼ਤ ਚੁਣਦੇ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਇਹ ਵਕ਼ਤ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੇਲਾਮਈ ਬਣ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਪਰਲਿਖਤ ਪੰਜਾਬੀ ਜਦ ਪੰਜਾਬ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਤੇ ਹੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਧਰਾਂ ਦਾ ਕ਼ਤਲੇਆਮ ਹੁੰਦਾ ਵੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਓ ਜ਼ਰਾ ਵੇਖੀਏ ਕਿ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਕਿਹੜੀ ਕਰਵਟ ਬੈਠਦਾ ਹੈ?

ਕੋਈ ਅਖ਼ਬਾਰ ਚੁੱਕ ਲਓ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਆਉਂਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ ਨਾਟਕ ਖੇਡੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਸਾਲ ਚੋਟੀ ਦੇ ਪੰਜ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ? ਜਲੰਧਰੋਂ ਛਪਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖਬਾਰ ਤੇ ਬੱਸ ਭੋਗ, ਪ੍ਰੈਸ-ਨੋਟ ਤੇ ਮੁੱਠੀ-ਚਾਪੀ ਕਰਣ ਜੋਗੇ ਹੀ ਹਨ। ਖਬਰ ਲਿਖਣੀ ਤੇਂ ਆਉਂਦੀ ਨਹੀਂ ਸਿਰਫ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂਵਾਂ ਦੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ ਤੇ “ਯਾਦਗਾਰੀ ਹੋ ਨਿੱਬੜਿਆ ਮੇਲਾ” ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦ ਆਮ ਪੜ੍ਹਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਪੁੱਛੇ ਕਿ ਯਾਦਗਾਰੀ ਮਾਅਰਕਾ ਕੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ? ਪਰ ਗੱਲ ਤਾਂ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮੱਲੀ ਬੈਠੇ ਹਨ ਉਹ ਆਪ ਡਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੁੱਛ ਕੇ ਕਿਤੇ ਆਪਣਾ ਹੀ ਢਿੱਡ ਨਾ ਨੰਗਾ ਕਰ ਲੈਣ।

ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਹੁਣ ਗੱਲ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲ ਮੋੜਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਅਫਵਾਹ ਆਮ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਾਸਤੇ ਬਣੀ ਸੀ। ਪਰ ਮਜ਼ਾਲ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲ ਸਕੇ। ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈਟ – ਵੈਬ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਜਾਲ ਹੀ ਕਹਿ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਆਮ ਹੈ। ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਘਸਿਆ ਜਿਹਾ ਜਾਲ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ।

ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਦ ਕੋਈ ਪ੍ਰਫੈਸਰ ਮਨੋਨੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫੈਕਲਟੀ ਪੱਬਾਂ ਭਾਰ ਹੋਈ ਫਿਰਦੀ ਹੈ। “ਪ੍ਰੋਫੈਸੋਰੀਅਲ ਲੈਕਚਰ” ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੱਦਾ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਖਚਾ-ਖਚ ਭਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਘੰਟੇ ਭਰ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੈਕਲਟੀ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਤੇ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕ ਵੀ ਚਾਈਂ ਚਾਈਂ ਉੱਠ ਕੇ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ। ਮਾਹੌਲ ਖੁਸ਼ਗੁਆਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਸਾਡੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਕੱਦ ਹੋਰ ਉੱਚਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਲਾ ਤੁਸੀਂ ਇਹ “ਪ੍ਰੋਫੈਸੋਰੀਅਲ ਲੈਕਚਰ” ਕਦੋਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ?

ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਯੁਵਕ ਮੇਲੇ ਤਾਂ ਆਮ ਚੱਲਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਭਰ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਦਾ ਇਸ ਪਾਸੇ ਕੀ ਮਿਆਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖੁੰਭਾਂ ਵਾਂਙ ਉੱਗੇ ਭੰਡ-ਗਵੱਈਏ ਵੇਖ ਕੇ ਚੰਗੇ ਦੀ ਆਸ ਹੀ ਬੇਕਾਰ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਏਡੀ ਹੀ ਨਿਖਿੱਧ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਮੇਲਿਆਂ ਦੇ ਵੀਡਿਓ ਵੀ ਜਾਲ ਤੇ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੀ। ਜੇਕਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਜਾਲ ਬੇਕਾਰ ਹੈ ਤਾਂ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਤੇ ਹੀ ਪਾ ਦੇਵੇ। ਨਾਲੇ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਨਾਟਕ ਵਿਭਾਗ ਅੱਜ ਕੱਲ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਨਾਟਕ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ਉਦੋਂ ਤਾਂ ਜੋਸ਼ੋ-ਖਰੋਸ਼ ਨਾਲ ਇਹ ਅੰਦਰੇਟੇ ਤੱਕ ਜਾਂਦੇ ਸੀ। ਹੁਣ ਕੀ ਹਾਲ ਹੈ?

ਲਓ ਥੋੜਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਵੀ ਮੁੜਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਪਰ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦੁਆਰ ਹੈ। ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਜਾਲ ਤੇ ਨਾ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕੋਸ਼ ਲੱਭਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਕਰਣ। ਤੇ ਨਾ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਵਕਤ ਦੀ ਹਾਨਣ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਲਫ਼ਜ਼ ਕਿਵੇਂ ਘੜ੍ਹ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਉਲਟਾ ਕੰਮ ਇਹ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਛੋਲੇ ਕੀ ਜਾਣਨ ਵਾਹ ਨੂੰ ਤੇ ਸਾਨ੍ਹ ਕੀ ਜਾਣੇ ਸਾਹ ਨੂੰ।

ਸਗੋਂ ਚਾਹੀਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਲ੍ਹਾ ਮਾਰਦੀ ਕਿ ਚੱਲ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼ ਵੀ ਲੈ ਆ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਜਾਲ ਤੇ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼ ਲਈ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਰਗਾ ਚਬੂਤਰਾ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਬੱਸ ਇਕ ਵਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਤੇ ਨਵਿਆਉਂਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਗੂਗਲ ਵਰਗੇ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹਨ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਸੰਸਥਾ ਨਿੱਤਰੇ ਤਾਂ ਹੀ ਅਨੁਵਾਦ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਜਾਲ ਤੇ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕਿਤਾਬਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਈ ਨਿਵੇਕਲੇ ਖਰੜੇ ਘੱਟਾ ਚੱਟ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਮਜ਼ਾਲ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅੱਕਾਸੀ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ, ਤਾਂ ਔੜਣ ਜੇ ਚਾਪਲੂਸੀ ਤੇ ਲਾਲ ਬੱਤੀ ਦੇ ਝੰਮੇਲੇ ਮੁੱਕਣ।

ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਜੇ ਕਿਤੇ ਲਾੜ੍ਹੀ ਹੋਊ ਤਾਂ ਹੀ ਉੱਥੇ ਬਰਾਤ ਢੁਕੇਗੀ ਤੇ ਸ਼ਗਣਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਮੱਚੇਗੀ। ਸਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਸ਼ਊਰ ਸਭ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ। ਪਰ ਰੰਡੀ ਨੂੰ ਤਾਂ ਜਣਾ-ਖਣਾ ਐਨ. ਆਰ. ਆਈ ਦਬੱਲੀ ਫਿਰੂ ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਵਾਲੇ ਵਿਡੀਓ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਆਸਵੰਦ
ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ
ਵੈਲਿੰਗਟਨ-ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ

ਅੰਤਰਜਾਤੀ ਵਿਆਹ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵੱਲ ਅਹਿਮ ਕਦਮ

ਅਣਖ਼ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈਵਾਨੀਅਤ...

ਦੋਸਤੋ, ਇਸ ਆਰਟੀਕਲ ਵਿੱਚ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਕੁਝ ਖੱਪੇ ਛੱਡੇ ਗਏ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਬਹਿਸ ਕਰ ਸਕੋ। ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਛਪ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਹ ਆਰਟੀਕਲ ਇਸ ਕਰਕੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਬਿਮਾਰੀ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੰਦੀ,ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਹੀਲਾ ਵਸੀਲਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।--ਲੇਖ਼ਕ

ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ, ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ, ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ,ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ, ਅਣਜੋੜ ਵਿਆਹ, ਨਸਲਵਾਦ, ਜਾਤ-ਪਾਤ,ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ, ਭੁੱਖਮਰੀ, ਮਹਿੰਗਾਈ, ਬਾਲ-ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਬੰਧੂਆ-ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਕਾਲਾ-ਬਾਜਾਰੀ, ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ, ਦੇਹ ਵਪਾਰ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁਦਕਸ਼ੀਆਂ, ਦਾਜ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦਰਿਆ, ਸਿਖਿਆ ਤੇ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਜਿਹੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਤੋਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਿਨਾਰਾਕਸ਼ੀ, ਭਾਈ-ਭਤੀਜਾਵਾਦ.....ਅਜਿਹਾ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ ਜਿਥੇ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅਣਖ ਜਗਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਬੇਅਣਖੀ ਦੀ ਨੀਂਦਰ ਸੁੱਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ । ਤੇ ਜਦੋਂ ਦੋ ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੀ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਚੁਣ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਣਖ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਕਤਲ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ ਹਾਂ, ਹੈਵਨੀਅਤ ਦਾ ਨੰਗਾ ਨਾਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਣਖ਼ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ..... ਕਿਹੜੇ ਰਾਹ ਤੁਰ ਪਏ ਹਾਂ ਅਸੀਂ.....

ਜੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਤੇ ਸਰਸਰੀ ਜਿਹੀ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਸੋਪਟਾਮੀਆਂ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿਚ 1075 ਈ.ਪੂ. ਅਸਾਈਰੀਅਨ ਲਾਅ ਸੀ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣਾ ਕੁਆਰਾਪਣ ਭੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਸਜ਼ਾ ਦੇਵੇਗਾ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 1790 ਈ.ਪੂ.ਬੇਬੀਲੋਨ ਚ ਕੋਡ ਆੱਫ ਹੈਮੁਰਾਬੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰ ਪੁਰਸ਼ਗਾਮੀ ਜਾਂ ਪਰ ਇਸਤਰੀਗਾਮੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ 'ਚ ਡਬੋ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੜਾਅ ਲੰਘ ਗਏ ਤੇ ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ ਜ਼ਾਰੀ ਰਿਹਾ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਤੇ ਢੰਗ ਬਦਲਦੇ ਰਹੇ.....
ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਣਖ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਕਤਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ :
(ੳ) ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਮਰਜ਼ੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਾਉਣਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕਰਨਾ
(ਅ) ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਆਹ ਨਾ ਕਰਵਾਉਣਾ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ
(ੲ) ਕਿਸੇ ਮਰਦ ਜਾਂ ਔਰਤ ਨਾਲ ਕਾਮ ਕ੍ਰੀੜਾ ਕਰਨਾ

ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਵੀ ਅਣਖ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਕਤਲ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਜੋ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੇ ਸਮੇਂ 1947 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1950 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ । ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਅਣਖ਼ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਇਕ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਦੂਜੇ ਧਰਮ ਦੇ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਮੁਲਕਾਂ 'ਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਵਿਆਹ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹਨਾ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਵਾਪਿਸ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਇਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਣਖ਼ ਨੇ ਮਰਵਾ ਦਿੱਤਾ । ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਖ਼ੌਫ਼ਜ਼ਦਾ ਤੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਮਾਂ ਸੀ।

ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਖਾਸਕਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ 'ਚ ਅਣਖ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਕਤਲ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਮੌਤ ਹੈ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਸਕੇ ਸਬੰਧੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਔਰਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਜੋ ਆਪਣੇ ਹੀ ਗੋਤ 'ਚ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜਾਤ 'ਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।ਪਰ ਅਣਖ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਕਤਲ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਮਾਮਲੇ ਅੰਤਰਜਾਤੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਕਰਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਹੁਤ ਹਿੰਸਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਖਾਸਕਰ ਓਦੋਂ ਜਦੋਂ ਕੁੜੀ ਕਿਸੇ ਦਲਿਤ ਜਾਂ ਕਥਿਤ ਨੀਂਵੀ ਜਾਤ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਵਧੇਰੇ ਕਤਲ ਓਥੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਖਾਪ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਚਲਦਾ ਹੈ । ਭਾਵ ਜਾਤ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਦੇ ਵਾਪਰਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ ।

ਯੂਨਾਈਟਡ ਨੇਸ਼ਨਜ ਪਾੱਪੂਲੇਸ਼ਨ ਫੰਡ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ 5,000 ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਇਨਸਾਨ ਅਣਖ਼ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।ਏਸ਼ੀਅਨ ਲੋਕ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਕਾਰਨ ਵਧੇਰੇ ਚਰਚਾ 'ਚ ਹਨ । ਬਰਤਾਨੀਆਂ 'ਚ ਸਾਲ 2004 ਤਕ 117 ਕੇਸ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਏਸ਼ੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੁਆਨ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਅਣਖ਼ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਕਤਲਾਂ ਦਾ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਦਫਤਰੀ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਪਰ ਹਰ ਸਾਲ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 1,000 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਣਖ਼ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਬਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਕਤਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿੱਲੀ,ਰਾਜਸਥਾਨ, ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਤੇ ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ 'ਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਹਿਨੀ ਨਾਂ ਦੀ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਰਵੇਖਣ ਅਨੁਸਾਰ 560 ਕੇਸਾਂ ਵਿਚੋਂ 89 ਫੀਸਦੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੇਸਾਂ 'ਚ ਪੀੜਿਤ ਜੋੜਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਏ ਸਨ।

ਅਣਖ਼ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈਵਾਨੀਅਤ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ਔਰਤਾਂ ਹੀ ਕਤਲ ਨਹੀਂ ਹੁਦੀਆਂ ਬਲਕਿ ਮਰਦ ਵੀ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸਾਲ 2002 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 245 ਔਰਤਾਂ ਤੇ 137 ਮਰਦ 'ਕਾਰੋ ਕਾਰੀ' ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ । ਅਣਖ਼ ਦੀ ਖਾਤਿਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਕਤਲੇਆਮ ਹੁਣ ਮੋੜਵਾਂ ਰੂਪ ਵੀ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰੇਮੀ ਜੋੜੇ ਮੋੜਵੇਂ ਰੂਪ 'ਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ਤੁਰ ਪਏ ਹਨ । ਅਜਿਹਾ ਵਾਪਰਨਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਜਦੋਂ ਆਪਣਾ ਖ਼ਤਰਾ ਟਾਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੋਰ ਖ਼ਤਰੇ ਸਹੇੜ ਲੈਦਾਂ ਹੈ ।

ਅਣਖ਼ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਕਤਲ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਕਤਲ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹਦੇ ਲਈ ਸਜ਼ਾ ਪੱਖੋਂ ਕੋਈ ਛੋਟ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜਿਹੜੇ ਕਤਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਥੇ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਕਤਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਖੌਤੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਦਾਗ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਲੈਣਗੇ ਪਰ ਵਾਪਰਦਾ ਇਸਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੈ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਬਲਕਿ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਕੈਦ ਕੱਟਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਮਰ ਭਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਨਾਹਗਾਰ ਵੀ ਸਮਝਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਓਹੀ ਸਮਾਜ, ਜਿਸ 'ਚ ਆਪਣੀ ਨੱਕ ਸਲਾਮਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਲੋਕ ਕਤਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਾਤਲਾਂ ਨੂੰ ਕੁੜੀਮਾਰ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਭਾਵ ਇਨਸਾਨ ਵੀ ਖੋ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਾਣ ਵੀ । ਪੱਲੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਿਰਫ ਪਛਤਾਵਾ । ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਓਵੇਂ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਅੱਜ ਤੋਂ ਕਈ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਸਮਝਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵਿਧਵਾ ਹੋਈ ਔਰਤ ਨੂੰ ਸਤੀ ਕਰਨਾ ਜਿੰਨਾ ਕੁ ਸਹੀ ਲਗਦਾ ਸੀ ਓਨਾ ਹੀ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਣਖ਼ ਦੀ ਖਾਤਿਰ ਕਤਲ ਜਾਇਜ਼ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਇਹ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਵੀ ਪਸ਼ੂਪੁਣਾ ਸੀ ਓਵੇਂ ਅਣਖ਼ ਦੀ ਖਾਤਿਰ ਕਤਲ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪਸ਼ੂਪੁਣੇ ਵਜੋਂ ਦਰਜ਼ ਹੋਣਗੇ । ਸ਼ਾਇਦ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਬਾਰੇ ਹੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਸਾਰਾ ਸ਼ਗੁਫ਼ਤਾ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ :

ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਤੀ ਹੋ ਰਹੀਆਂ
ਬਸ ਚਿਖ਼ਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ

ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀ ਹੈਵਾਨੀਅਤ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਵੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ । ਕੁਝ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਅੰਤਰਜਾਤੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਫੈਸਲਾ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਅੰਤਰਜਾਤੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਛੇ ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਠਹਿਰ ਸਰਕਾਰੀ ਗੈਸਟ ਹਾਉਸਾਂ ਜਾਂ ਨੋਟੀਫਾਈ ਕੀਤੇ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇਗੀ । ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਅੰਤਰਜਾਤੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਜੋੜਿਆਂ ਨੂੰ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੀ ਗਰਾਂਟ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਂਡੇ ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਸਮਾਨ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ।

ਕਾਨੂੰਨਨ ਵੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਅੰਤਰਜਾਤੀ ਵਿਆਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ।ਇਹਦੇ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਲਾਮਤ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੀ ਜ਼ਹਿਰ ਘਟੇਗੀ ਜਿਹੜੀ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮੱਥੇ ਦਾ ਕਲੰਕ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ, ਅਖੰਡਤਾ,ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਰਾਹ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੋੜਾ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ ਬਰਾਬਰਤਾ ਆ ਸਕੇਗੀ। ਮਨੁੱਖੀ ਨਸਲ 'ਚ ਨਵੇਂ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਣਗੇ । ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਆਮ ਮਨੁਖ ਮੌਤ ਦੇ ਖ਼ੌਫ ਤੋਂ ਬੇਖ਼ੌਫ ਹੋ ਕੇ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਸਿਰਜ ਸਕੇਗਾ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਦੋ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨ ਮਰਜ਼ੀ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਜਿਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਦੇ ਰਹੇ ਹੋਵਾਂਗੇ।

ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਪਰਿਵਰਤਣ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਜਿਸ ਦੌਰ 'ਚੋਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਉਦੋਂ ਪਿਆਰ ਵਿਆਹ ਜਾਂ ਮਨ ਮਰਜ਼ੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਜਾਂ ਅੰਤਰਜਾਤੀ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ । ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੇ ਵਾਪਰ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਨਾ ਅਖੌਤੀ ਅਣਖ਼ ਰੋਕ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਖਾਪ ਪੰਚਾਇਤਾਂ । ਫੈਸਲਾ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਹੱਕ ਖਲੋਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕਾਤਲਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮੁਜਰਿਮ ਬਣਨਾ ਹੈ।

ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੱਟੂ ,ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਰਿਸਰਚ ਸਕਾਲਰ ਹਨ।ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਤੇ 'ਹਰੇ ਘਾਹ ਦਾ ਜੰਗਲ' ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਬਰਨਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੱਟੂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।ਕਵਿਤਾ ਲਿਖ਼ਣ ਤੇ ਸੁਣਨ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਵੀ ਹਨ।ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੋਨ ਦੀ ਘੰਟੀ ਖੜ੍ਹਕਾ ਕੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਫੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮੋ. 94631 24131
pkattu@yahoo.in