ਪਿਕਾਸੋ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਜੀਵਨ ਬਹੁਤ ਡਰਾਉਣਾ ਹੈ। ਪਿਕਾਸੋ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰੇਮ ਕੀਤਾ ਤੇ ਹਰ ਵਾਰ ਉਹ ਖੁਦ ਪ੍ਰੇਮ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਏ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰੇਮ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਇਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਸੀ। ਉਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਚ ਕਈ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ਆਏ, ਪਰੰਤੂ ਸੱਤ ਪ੍ਰੇਮਕਾਵਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਲਾ ਉਪਰ ਵੀ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। ਪਿਕਾਸੋ ਦੇ ਕਲਾਤਮਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਆਲੋਚਕ ਸੱਤ ਮੋੜ ਮੰਨਦੇ ਹਨ- ਦ ਬਲਯੂ ਪੀਰੀਅਡ, ਦ ਰੋਜ਼ ਪੀਰੀਅਡ ਭਾਵ ਗੁਲਾਬ ਕਾਲ, ਦ ਨਿਊਡ, ਕਿਊਬਿਜ਼ਮ, ਅਫਰੀਕਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਾਲ, ਕਲਾਸਿਕ ਦੌਰ ਅਤੇ ਸੁਰਰੀਅਲਿਸਟਿਕ ਆਦਿ ਹਿੱਸੇ। ਹਰ ਪ੍ਰੇਮ ਤੋਂ ਬਾਦ ਪਿਕਾਸੋ ਦੇ ਚਿੱਤਰਾਂ 'ਚ ਬਦਲਾਵ ਆਇਆ। 1904--ਫਰਨਾਂਦੇ ਓਲੀਵਰ, ਪਿਕਾਸੋ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਸੀ। ਉਸ ਨਾਲ ਰਹਿ ਕੇ ਪਿਕਾਸੋ ਨੇ 'ਦ ਰੋਜ਼ ਪੀਰੀਅਡ' ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਔਰਤ ਦੀ ਝਲਕ ਹੈ, ਉਹ ਓਲੀਵਰ ਹੀ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ 9 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਕੱਠੇ ਰਹੇ। ਪਿਕਾਸੋ ਬਹੁਤ ਈਰਖਾਲੂ ਅਤੇ ਪੌਜੈਸਿਵ ਪ੍ਰੇਮੀ ਸਨ। ਓਲੀਵਰ 'ਤੇ ਏਨੀ ਸ਼ੱਕ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਕਿੱਧਰੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਓਲੀਵਰ ਨੂੰ ਕਮਰੇ 'ਚ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰੋਂ ਜਿੰਦਰਾਂ ਮਾਰ ਦਿੰਦੇ । ਅਜਿਹਾ ਵਰਿ•ਆਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਏਵਾ ਗੂਲ ਨਾ ਆ ਗਈ।
1913-----ਏਵਾ ਗੂਲ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਪਿਕਾਸੋ ਓਲੀਵਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਲੇਕਿਨ
ਇੱਥੇ ਟਕਰਾਅ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸੰਬੰਧ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਰਿਹਾ। ਏਵਾ ਨੇ ਦੂਰ ਹੋਣ
ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਪਿਕਾਸੋ ਖੁਦ ਹੀ ਦੂਰ ਹੋ ਗਏ। ਏਵਾ ਇਹਨੂੰ ਸਹਿਣ ਨਾ ਕਰ ਪਾਈ।
ਉਸਨੂੰ ਟੀ.ਬੀ. ਹੋ ਗਈ। ਮਨੋਰੋਗ ਅਤੇ ਅਵਸਾਦ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ 1915 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਜਾ
ਪਈ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਪਿਕਾਸੋ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਉਬਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਸੋ ਪੈਸ਼ਨ ਨਾਲ ਭਰੇ
ਹੋਏ ਸਨ। 1918--ਰੂਸੀ ਨਰਤਕੀ ਓਲਗਾ ਕੋਕਲੋਵਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਤੋਂ
ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਕਾਸੋ ਓਲਗਾ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਹੇਲੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ 'ਚ ਰਿਹਾ। ਓਲਮਾ ਰੂਸੀ ਨਰਤਕੀ ਸੀ
ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਧਨਾਡਾਂ 'ਚ ਉਸਦੀ ਗਹਿਰੀ ਪੈਂਠ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਪਿਕਾਸੋ ਨੂੰ ਕਈ ਹਾਈ
ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਪੈਰਿਸ ਦੇ ਈਲੀਟ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।
ਪਿਕਾਸੋ, ਮੂਲ ਰੂਪ 'ਚ ਬੋਹੇਮਿਅਨ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਓਲਗਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਈਲੀਟ। ਦੋਵਾਂ
ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਸੀ। ਨਹੀਂ ਬਣੀ। ਓਲਗਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੀ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਪਿਕਾਸੋ
ਨੇ ਬੈਲੇਰਿਨਾ ਵਿੱਚ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਉਸੇ ਦੌਰਾਨ ਫਿਲਮਕਾਰ
ਜਿਆਂ ਕੋਕਤਿਊ ਨਾਲ ਉਹਨਾ ਦੀ ਮਿੱਤਰਤਾ ਗਹਿਰੀ ਹੋਈ। ਕੋਕਤਿਊ ਨੇ ਕਿਤੇ ਲਿਖਿਆ, 'ਪਿਕਾਸੋ
ਮੈਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹੈਰਾਨੀ 'ਚ ਪਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਈ ਸੁੰਦਰ ਅਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ
ਘੋਸ਼ਿਤ ਸੁੰਦਰਤਾ ਤੋਂ ਕੁਰੂਪ ਅਕਾਰਾਂ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਹ ਸੁੰਦਰ, ਸਰਲ ਅਕਾਰਾਂ,
ਚਿਤਰਾਂ ਨੂੰ ਰਿਜੈਕਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।'
ਪਿਕਾਸੋ ਨੇ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੌਦ੍ਰੀਯ ਸ਼ਾਸਤ ਘੜਿਆ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲੀ। ਇਹ ਓਲਗਾ ਨਾਲ ਪਿਕਾਸੋ ਦੇ ਕੌੜੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਫਲ਼ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਸੋ ਦਾ ਰੰਗ ਪ੍ਰਯੋਗ ਬਹੁਤ ਹਮਲਾਵਰ ਕਿਸਮ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਥੇ ਓਲਗਾ ਵੀ ਇਕੱਲ ਤੇ ਪਾਗਲਪਨ ਵਿੱਚ ਘਿਰ ਰਹੀ ਸੀ। 17 ਸਾਲ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਦ ਦੋਵੇਂ ਅਲੱਗ ਹੋ ਗਏ। ਓਲਗਾ ਨੂੰ ਨਰਵਸ ਬ੍ਰੇਕਡਾਊਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ ਅਧਮੋਈ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਹਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਓਲਗਾ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਇਹ ਲਗਦਾ ਕਿ ਪਿਕਾਸੋ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਹੁਣ ਫਲਾਂ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਦੀ ਅਤੇ ਪਿਕਾਸੋ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਧਮਕੀਆਂ ਦਿੰਦੀ। ਧਮਕਾਉਂਦਿਆਂ-ਧਮਕਾਉਂਦਿਆਂ ਰੋਣ ਲੱਗਦੀ ਅਤੇ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੀ, 'ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਪਾਬਲੋ ਮੋੜ ਦਿਓ।' ਪਿਕਾਸੋ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲੱਭਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਉਸਨੂੰ ਦੇਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਪਿਕਾਸੋ ਧੰਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਬੇਹੱਦ ਕੰਜੂਸ ਸੀ। ਓਲਗਾ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਪਿਕਾਸੋ ਦੀ ਪਤਨੀ ਬਣੀ ਰਹੀ।
1927
45 ਸਾਲ ਦੇ ਪਿਕਾਸੋ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਮੈਰੀ ਵਾਲਟਰ ਆਈ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਗੁਪਤ ਰੱਖਿਆ। ਪਿਕਾਸੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਓਲਗਾ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਲੁਕੋ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰੰਤੂ ਉਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸੈਲੀਬ੍ਰਿਟੀ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਹੋਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ। ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਜ਼ ਲਈ ਮਾਡਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੀ। ਪਿਕਾਸੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਮਕਾਨ ਲੈ ਕੇ ਮੈਰੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਹੀ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਹਿਲਨੁਮਾ ਸਟੁਡੀਓ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਮੈਰੀ ਉਸ 'ਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗੀ।
1935 ਵਿੱਚ ਮੈਰੀ ਨੇ ਪਿਕਾਸੋ ਦੀ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਓਲਗਾ ਸਮੇਂਤ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿਕਾਸੋ ਦੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਓਲਗਾ ਨੇ ਇਸੇ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਦ ਪਿਕਾਸੋ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਰੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਿਕਾਸੋ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। 'ਗੋਰਨਿਕਾ' ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰੀਬ ਪੰਜ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਪਿਕਾਸੋ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗਜ਼ 'ਚ ਬਹੁਤ ਚਮਕੀਲੇ ਰੰਗ, ਪ੍ਰਸੰਨ ਚਿਹਰੇ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਅਤੇ ਆਹਲਾਦ ਦੇ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਾਰੇ ਮੈਰੀ ਵਾਲਟਰ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਹਨ। ਚਿਤਰਾਂ 'ਚ ਅਨੁਵਾਦ ਪ੍ਰੇਮ। ਬੇਟੀ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਦ ਪਿਕਾਸੋ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰੇਮ ਹੋਣਾ ਸੀ ਡੋਰਾ ਮਾਰ ਨਾਲ। ਇਸ ਪ੍ਰੇਮ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੇ ਹੀ ਮੈਰੀ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋਈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਚਲੇ ਗਈ।
ਪਿਕਾਸੋ ਨੇ ਕਦੇ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਨਾ ਕੀਤਾ। ਪਰੰਤੂ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। 1977 ਵਿੱਚ, ਪਿਕਾਸੋ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਾਲ ਬਾਦ, ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਲੰਬੀ ਇਕੱਲਤਾ ਤੋ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ ਮੈਰੀ ਨੇ ਗਲ਼ 'ਚ ਫਾਹਾ ਲੈ ਕੇ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲਈ।
ਲੇਖਕ ਗੀਤ ਚਤੁਰਵੇਦੀ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਜਾਣੇ ਪਛਾਣੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹਨ।
(ਦੇਸ ਰਾਜ ਕਾਲੀ ਦੇ ਰਸਾਲੇ ' ਖਬਰ ਸਿਲਸਿਲਾ' ਤੋ ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ)
No comments:
Post a Comment