‘ਰਫਲਾਂ ਲੈ ਲਓ ਰਫਲਾਂ....’

‘ਨੌਕਰੀ ਤਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਐ,‘ਰਫਲ ਵਾਰੇ ਸੋਚ ਲਓ।’ ਹਕੂਮਤੀ ਨੇਤਾ ਦਾ ਇਹ ਸਿੱਧ ਪੱਧਰਾ ਮਸ਼ਵਰਾ ਸੀ। ਪੇਂਡੂ ਬਾਬਾ ਕਦੇ ਨੇਤਾ ਵੱਲ, ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ ਵੱਲ ਝਾਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਏਨੀ ਆਸ ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪੜਿਆ ਲਿਖਿਆ ਪੋਤਾ ਆਪਣੇ ਬਾਬੇ ਵੱਲ ਇੰਂਝ ਟੇਢਾ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ,ਜਿਵੇਂ ਆਖ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ‘ਹੋਰ ਲਾ ਮੋਰਚੇ, ਪਾਤਾ ਮੁੱਲ ਤੇਰਾ, ਬੜਾ ਝੱਲ ਸੀ ਪੰਥ ਦਾ।’ ਅਜੀਬੋ ਗਰੀਬ ਉਤਰ ਸੁਣ ਕੇ ਬਾਬਾ ਪੋਤਾ ਨਿਰਉਤਰ ਹੋ ਗਿਆ। ‘ਕੇਹੋ ਜਿਹਾ ਵੇਲਾ ਆ ਗਿਐ ਕਾਕਾ, ਛੱਡ ਖਿਆਲ ਨੌਕਰੀ ਨੂਕਰੀ ਦਾ, ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਧੰਦਾ ਕਰ ਲੈ।’ ਬਾਬਾ ਇਹ ਢਾਰਸ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਪੋਤੇ ਦੇ ਸਕੂਟਰ ਪਿਛੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਬਾਕੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ। ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲੇ ’ਚ ਏਦਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੇਕਾਰੀ ਦੇ ਭੰਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੰਗਦੇ ਤਾਂ ਨੌਕਰੀ ਨੇ, ਨੇਤਾ ਲੋਕ ‘ਰਫਲਾਂ ਦੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਵੰਡ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿਛੇ ਜਿਹੇ ਤਾਂ ਨਵੀਂ ਹੀ ਅਫਸਰੀ ਵਿਉਂਤ ਤਿਆਰ ਹੋਈ ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਹਰ ਹਲਕੇ ਦੇ ‘ਵੱਡੇ’ ਨੇਤਾ ਦਾ ‘ਅਸਲਾ ਲਇਸੈਂਸ’ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੋਟਾ ਤੈਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਾਇਸੈਂਸਾਂ ਦਾ ਕੋਟਾ ਹੈ, ਗਰਾਂਟਾਂ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨਾਲ ਦੂਰ ਨੇੜਿਓ ਜੁੜੇ ਨੂੰ ਤਾਂ ‘ਰਫਲ ਦਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਖੈਰ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੰਗਣ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਨੌਕਰੀ ਮੰਗਣ ਸੀ, ਅੱਗਿਓ ਪੁਲੀਸ ਕੁੱਟ ਕੇ ਮੋੜ ਦਿੰਦੀ ਸੀ, ਪਿਰਤ ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ਵੇਲੇ ਹੀ ਪਈ ਸੀ। ਕੇਹੋ ਜਿਹਾ ਨਿਜਾਮ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਪਟਨ ਦੀ ਪੁਲੀਸ ਦੰਦੀਆਂ ਵੱਢਦੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਬਾਦਲ ਦੀ ਪੁਲੀਸ।

ਉਹ ਵੇਲਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਪੰਥ ਪਿਛੇ ਨੰਗੇ ਪੈਰ•ੀ ਤੁਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਜਥੇਦਾਰ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਲਾਤਾ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬੱਸ ਵਗੈਰਾ ਦਾ ਪਰਮਿਟ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਪਰਮਿਟ ਤਾਂ ਵੰਡਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਥੋੜੇ ਲੱਗਦੇ ਨੇ। ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਕੋਈ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਖੁਦ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ ਕਈ ਇਕੱਠਾਂ ’ਚ ਇਹ ਜੁਆਬ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ‘ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੇ, ਮੰਤਰੀ ਲਾ ਸਕਦੇ ਨੇ।’ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਨੌਕਰੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅੱਗਿਓ ਬਹਾਨਾ ਖਾਲੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਾਲਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਨੌਕਰੀ ਮੰਗਦੈ, ਅੱਗਿਓ ‘ਰਫਲ ਦੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਦੀ ਗੱਲ ਤੋਰ ਲੈਂਦੇ ਨੇ। ਸਿਆਸੀ ਲੋਕ ਇਸੇ ‘ਸਿਆਣਪ’ ਦੀ ਖੱਟੀ ਖਾਂਦੇ ਨੇ, ਨੌਕਰੀ ਦੇਣਗੇ ਤਾਂ ਲੋਕ ਚੇਤੰਨ ਹੋਣਗੇ। ਚੇਤੰਨ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲੂ, ਵੋਟ ਲੈਣੀ ਔਖੀ ਹੋਊ। ਲੀਡਰ ਇਹੋ ਸੋਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਫਿਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ‘ਰਫਲਾਂ ਫੜਾਈਏ, ਪੇਂਡੂ ਲੋਕ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਸਾਧੇ, ‘ਰਫਲ ਹੋਊ ਤਾਂ ਲੜਾਈ ਝਗੜਾ ਕਰਨਗੇ, ਪੁਲੀਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਛਿੱਲੜ ਬਣਨਗੇ। ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਪੁੱਛ ਗਿੱਛ ਬਣੂ। ਕਚਹਿਰੀ ਗੇੜ ’ਚ ਉਲਝੇ ਰਹਿਣਗੇ ਤਾਂ ਹੱਕ ਹਕੂਕ ਕਿਥੋਂ ਚੇਤੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਨੇਤਾ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਲਮਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਕੋਲ ਬੰਦੂਕ ਆਏਗੀ ਤਾਂ ਹਥਿਆਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ‘ਅਕਲ’ ਕਰੇਗੀ। ਠੀਕ ਉਹੀ ‘ਅਕਲ’ ਜੋ ਵੇਲੇ ਵੇਲੇ ’ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਹਲੂਣਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਡੰਗਰਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵੇਚ ਵੇਚ ਕੇ ਵਿਧਵਾ ਮਾਂ ਵਲੋਂ ਪੜਾਏ ਪੁੱਤ ਦੀ ‘ਅਕਲ’ ਆਖਰ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਕੂਕੇਗੀ। ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਕੰਮੇ ਸੀਰੀ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਰੈਲੀ ’ਚ ਬੈਨਰ ਲੈ ਕੇ ਲੁੱਕ ਲੁੱਕ ਬੈਠੂਗਾ।

ਕਲਮਾਂ ਵਾਲੀ ਇਹ ਉਹੀਓ ‘ਅਕਲ’ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੇ ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ‘ਦੰਮੂਖਾਂ ਬੀਜਣ ਵਾਲਾ’ ਵਾਲਾ ਪਾਠ ਵੀ ਪੜਿਆ ਹੈ। ਉਹੀਓ ਸੋਝੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵੀ ਸੁਣੀਆਂ ਨੇ। ਇਨ•ਾਂ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ‘ਅਮਰ’ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ‘ਕੱਲਾ ‘ਕੱਲਾ ਲਫਜ਼ ਵੀ ਗੁਣਗੁਣਾਇਆ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਧਿਰ ਕੋਈ ਵੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਨੀਅਤ ਤੇ ਨੀਤੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਠੰਡਾ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਖੌਲੇ ਨਾ,ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ ‘ਠੇਕੇ ਤੇ ਭਰਤੀ’ ਤੇ ਕਦੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਲੌਲੀ ਪੌਪ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਨੇ ਕੋਰਸ ਹਨ, ਉਨੀਆਂ ਹੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਹਨ। ਮਟਕਾ ਚੌਂਕ ਜਿਨੀ ਹੀ ਡਾਂਗ ਸੋਟੀ ਇਨ•ਾਂ ਨੇ ਬਠਿੰਡਾ ’ਚ ਖਾਧੀ ਹੈ। ਪੰਜ ਵਰੇ• ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਰਹੀ। ਇਸੇ ਰਾਹ ’ਤੇ ਹੁਣ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਹੈ। ਪੁਲੀਸ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਏਨਾ ਚੋਰ ਪਚੱਕੇ ’ਤੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਖੋਲ ਰਹੀ, ਜਿਨ•ਾਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰੋਂ ਦੇਖ ਕੇ ਹੱਥ ਮਲਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਕਾਂਗਰਸ ਰਾਜ ਵੇਲੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵੈਟਰਨਰੀ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਧੂਹ ਧੂਹ ਕੇ ਕੈਂਟਰਾਂ ’ਚ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ, ਉਸੇ ਤਰਜ਼ ’ਤੇ ਬਠਿੰਡਾ ’ਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ’ਚ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਆਂਗਣਵਾੜੀ ਬੀਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਖੋਲਣ ਦਾ ਸਬਕ ਸਿਖਾਇਆ ਸੀ।


ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਦੇ ਰਾਮ ਰੌਲੇ ’ਚ ਕੁਝ ਤਾਂ ਹੱਕ ਖੋਹਣ ’ਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ ਨੇ। ਕੁਝ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕਦੇ ਬਾਦਲ ਦੇ ਹਲਕੇ ’ਚ ਅਤੇ ਕਦੇਂ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਹਲਕੇ ’ਚ ਗੱਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਚ ਡਿਗਰੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਗੱਜਣ ਵਾਲੇ ਆਖਰ ਕਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ’ਚ ਟਿੱਕ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਣ। ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਪੰਡ ਹੇਠ ਦਬੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਮਝਾਉਣ ਰਾਜ ਭਾਗ ਦੀ ਗੱਦੀ ’ਤੇ ਬੈਠਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗਿਣਤੀ ਮਿਣਤੀ। ਹਰ ਕੋਈ ਤਾਂ ਦਿਲ ਤੇ ਪੱਥਰ ਰੱਖ ਖੇਮੂਆਣੇ ਵਾਲਾ ਹਰਭਗਵਾਨ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ ਜੋ ਐਮ.ਏ, ਬੀ.ਐਡ ਹੋ ਕੇ ਟੁੱਟੇ ਸਾਇਕਲ ’ਤੇ ਪਿੰਡੋਂ ਪਿੰਡ ਕਬਾੜ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਥਾਂ ਕਬਾੜੀਆਂ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਬੋਹਰ ਵਾਲੇ ਉਸ ਐਮ.ਫਿਲ ਪਾਸ ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਗਾ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਜਿਗਰਾ ਵੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਜੋ ਲੇਬਰ ਚੌਂਕ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ’ਚ ਖੜਦਾ ਹੈ। ਸਿਰੜੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਮਾਰ ਖਾਂਦੇ ਖਾਂਦੇ ਹੀ ਓਵਰਏਜ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇੱਧਰੋਂ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਤੇ ਉਧਰੋਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਉਮਰ ਵੀ ਟਪਾ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੁੰਡੇ ਇਹੋ ਸੰਤਾਪ ਝੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੀ ਇਨ•ਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ‘ਰਫਲ ਮੰਗਦੇ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾ ਲੋਕ ਲਾਇਸੈਂਸ ਵੰਡ ਰਹੇ ਹਨ।

ਜੋ ਸਕੂਲਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ’ਚ ਪੜ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਤੋਂ ਕੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣ। ਜ਼ਿਲਾ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਫੂਲ ਬਲਾਕ ਦੇ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ’ਚ ਇੱਕ ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਅਧਿਆਪਕ ਨਿਯੁਕਤੀ ਮਗਰੋਂ ਹਾਲੇ ਦੂਸਰੇ ਦਿਨ ਹੀ ਸਕੂਲ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਆਪਸ ’ਚ ਕਾਪੀ ਦੀ ਖਿੱਚਾ ਧੂਹੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਨਵੇਂ ਈ.ਟੀ.ਟੀ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਡਾਂਟ ਪਾਈ ਤਾਂ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਆਖਣ ਲੱਗਾ, ‘ਮਾਸਟਰ ਜੀ, ਏਹ ਥੋਨੂੰ ਚੋਰ ਕਹਿੰਦੈ।’ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੇ ਗੁੱਸਾ ਦਿਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਕੁੱਝ ਕਹਿੰਦਾ, ਦੂਸਰੇ ਬੱਚੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਪੀ ’ਚ ਲਕੋ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਅਖਬਾਰ ਕੱਢ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਮੂਹਰੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ, ਅਖਬਾਰ ਦੇਖ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਠੰਡਾ ਸੀਤ ਹੋ ਗਿਆ,ਅਖਬਾਰ ’ਤੇ ਉਸੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਰੰਗਦਾਰ ਫੋਟੋ ਛਪੀ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਫੋਟੋ ’ਚ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਗਲ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਪੁਲੀਸ ਵਾਲੇ ਧੂਹੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਏਨਾ ਕੁ ਕਸੂਰ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਰੈਲੀ ’ਚ ਸ਼ਰੇਆਮ ‘ਹੱਕ’ ਮੰਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਅਣਭੋਲ ਤੇ ਅਣਜਾਣ ਬੱਚੇ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਕਈ ਮਾਹਣੇ ਕੱਢ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਧਿਆਪਕ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਸਫਾਈ ਨਾ ਦੇ ਸਕਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਕੋਰੀ ਸਲੇਟ ਤੇ ਉਹ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਈ ਝਰੀਟ ਨਹੀਂ ਮਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਵਕਤ ਆਏਗਾ ਜਦੋਂ ਇਹ ਬੱਚੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਸਮਝ ਜਾਣਗੇ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜੋ ਧੜਾਧੜ ਰਫਲਾਂ ਦੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਵੰਡੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਕੱਲੇ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲੇ ’ਚ ਅਸਲਾ ਲਾਇਸੈਂਸਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 30 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਕਰੀਬ ਪੌਣੇ ਚਾਰ ਲੱਖ ਅਸਲਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਚੋਂ ਕਰੀਬ ਪੌਣੇ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਅਸਲਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਇਕੱਲੇ ਮਾਲਵੇ ’ਚ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। 4900 ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਜ਼ੁਰਮ ’ਚ ਆਪਣੀ ਲਾਇਸੈਂਸੀ ਬੰਦੂਕ ਹੀ ਵਰਤੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਗੁਜ਼ਰੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੱਲ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ‘ਬਠਿੰਡਾ ਵਾਲੇ ‘ਰਫਲਾਂ ਰੱਖਣ ਦੇ ਸੌਂਕੀ।’ ਇਹ ਸੌਂਕ ਪੁਰਾਣਾ ਤਾਂ ਸੀ ਲੇਕਿਨ ਵਿਗੜੇ ਖੇਤੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ਨੇ ਤਾਂ ਹੁਣ ਸੌਂਕ ਤਾਂ ਦੂਰ ਦੀ ਗੱਲ, ਲੋੜਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹ ਘੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸੁਦਾਈ ਹੋਏ ਫਿਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਅਸਲਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਲੀਡਰਾਂ ਪਿਛੇ ਜੁੱਤੇ ਤੁੜਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਅਸਲਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਤਾਂ ਬਣਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ•ਾਂ ’ਚ ਅਸਲਾ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਮਾਲਵਾ ਇਲਾਕੇ ’ਚ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕੇਸ ਹਨ ਜਿਨ•ਾਂ ਤੋਂ ਅਸਲਾ ਖਰੀਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਈ ਚੰਗੇ ਅਫਸਰ ਵੀ ਆਏ ਹਨ ਜੋ ਅਸਲਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਅਫਸਰ ਦੇਖੇ ਹਨ,‘ਰਫਲ ਨਹੀਂ, ਕਲਮ ਚੁੱਕੋ।’ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਤਰ•ਾਂ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਅਫਸਰ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸੇ ਰੰਜ ’ਚ ਬਦਲ ਕੇ ਹਵਾ ’ਚ ਲਟਕਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਜੰਮਦੀਆਂ ਸੂਲਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤਿੱਖੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਤ ਸਮਝੋ ਕਿ ਜੰਤਾ ‘ਰਫਲਾਂ ਦੇ ਲਾਇਸੈਂਸਾਂ ’ਤੇ ਹੀ ਧਰਵਾਸ ਕਰ ਲਏਗੀ। ਤਿੱਖੇ ਮੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨਾਲ ਮੋੜਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਇਹ ਤਿੱਖੇ ਕੰਡੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ’ਚ ਹੀ ਨਾ ਵਿਛ ਜਾਣ। ਸਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਨਸਿਆਂ ਦੇ ਦਰਿਆ ’ਚ ਤਾਰੀਆ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਚਾਈ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਮੁਹਾਣ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਹਾਲੇ ਆਪਣੀ ਚਾਲੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਦੇਖ ਕੇ ਉਨ•ਾਂ ਦੇ ਸਬਰ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਨਾ ਲੈਣ, ਹੱਲ ਸੋਚਣ।

-ਲੇਖਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹਨ--ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ,ਬਠਿੰਡਾ।
ਫੋਟੋਆਂ--ਕੁਲਬੀਰ ਬੀਰਾ