ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਬਸਤੀਵਾਦ,ਉੱਤਰ ਆਧੁਨਿਕਵਾਦ,ਪਰਵਾਸ ਤੇ ਜੰਗਾਂ ਦੀ ਸਦੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਉੱਥੇ ਦੱਖਣ-ਏਸ਼ਿਆਈ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਆਵਾਮ ਦੇ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਦੀ ਜਮਹੂਰੀ ਤਜਰਬਿਆਂ,ਖਾਨਾਜੰਗੀਆਂ,ਤਾਨਾਸ਼ਾਹਾਂ,ਉਜਾੜਿਆਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਸਦੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੋਵੇਗੀ।ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਆਵਾਮ ਦੀਆਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ,ਆਰਥਿਕ,ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ,ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਸਾਂਝਾ ਹਨ।ਇਹਨਾਂ ਸਾਂਝਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸਾਂ ਦੀ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਕਾਰਨ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦਾ ਆਵਾਮ ਗਰੀਬੀ,ਭੁੱਖਮਰੀ,ਥੁੱੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਹਮਸਾਇਆ-ਹਮਵਤਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਰੰਜ਼ ਵਿੱਚ ਪਲਦਾ ਤੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਰੰਜ਼ ਜਿੱਥੇ ਤਰਕ,ਜਮਹੂਰੀਅਤ,ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦਰਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰਣਾਈ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਆਵਾਮ ਲਈ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਰਾਹਾਂ ਘੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਸੀ ਉੱਥੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਲੀਹਾਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਧਨ-ਹੀਣ ਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਤੇ ਪਏ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਸਿੱਧੀ-ਅ ਸਿੱਧੀ ਲੁੱਟ ਦਾ ਸੰਦ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।ਇਥੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਅਰਥ ਵੀ ਕੁਝ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੀ ਸਾਰੇ ਸਾਧਨਾਂ ਤੇ ਮਾਲਕੀ ਤੇ ਹਿੰਸਾਤਮਕ ਸੱਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੱਕ ਸਿਮਟ ਜਾਦਾਂ ਹੈ।
ਸੱਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਆਰਥਿਕ ਇਜਾਰੇਦਾਰੀ,ਬੌਧਿਕ ਨਿਪੁੰਨਸਕਤਾ,ਧਾਰਿਮਕ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ,ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਤਕਰਿਆਂ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਰਾਜਕਤਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਭਵ ਹੀ ਨਹੀ।ਅੱਜ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦਾ ਆਵਾਮ ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਪਰੋਕਤ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਦੋ ਚਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਉਸ ਤੋਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਸਾਫ ਹਵਾ,ਪੀਣ ਲਈ ਸਾਫ ਪਾਣੀ,ਖਾਣ ਲਈ ਪੇਟ ਭਰ ਭੋਜਨ ਵਰਗੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵੀ ਖੋਹੀਆ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਇਸ ਹਿੰਸਾਤਮਕ ਤੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਉਹਨਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਦਮ ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜੋ ਨਾਬਰਾਬਰੀ,ਜ਼ਲਾਲਤ,ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗੀਕਰਣ,ਵਿਤਕਰਿਆਂ ਤੇ ਗੈਰ-ਜਮਹੂਰੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹਨ।ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਾਜ,ਧਰਮ,ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਘਰ ਮੁੱਖ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹੁਣ ਉਦਾਰੀਕਰਣ,ਨਵ-ਬਸਤੀਵਾਦ ਤੇ ਆਲਮੀਕਰਣ ਨਾਲ ਜ਼ਰਬ ਖਾ ਚੁੱਕੀਆ ਹਨ।ਇਸ ਪੂਰੇ ਵਰਤਾਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲੋਕਾਈ ਜਿਹੜੀ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਦਬਾੳ-ਸਮੂਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵਿਚਰ ਰਹੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਵਿਚਰ ਸਕਦੀ ਭਾਵੇ ਉਹ ਔਰਤਾਂ ਹੋਣ,ਬੱਚੇ ਹੋਣ,ਦਲਿਤ ਹੋਣ,ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਹੋਣ,ਆਦਿਵਾਸੀ ਹੋਣ,ਪਿੱਛੜੇ ਵਰਗ ਹੋਣ ਉਹਨਾਂ ਖਿਲਾਫ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਣਕਹੀ ਸਹਿਮਤੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਔਰਤਾਂ ਖਿਲਾਫ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਦੱਖਣੀ-ਏਸ਼ਿਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਧਾਰਮਿਕ ਅਕੀਦਿਆਂ,ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰਵਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਬੁੱਧ,ਕਨਫਿਉਸਿਅਸ਼,ਹਿੰਦੂ,ਇਸਲਾਮਿਕ,ਸਿੱਖ ਤੇ ਇਸਾਈ ਰਹੁ-ਰੀਤਾਂ ਦਾ ਮਰਦਾਵਾਂ ਖਾਸਾ ਜਦੋਂ ਨਾਬਰਾਬਰੀ,ਥੁੜਾਂ ਤੇ ਗੈਰ-ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂ ਰਹੇ ਸਮਾਜਾਂ ਨਾਲ ਜਰਬ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਰਾਜ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕੜੀ ਅਰਥਾਤ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪੂੰਜੀ ਉਪਜਾੳਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਤੇ ਮਾਲਿਕੀ ਨਾਲ ਤੈਅ ਹੋਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।ਔਰਤਾਂ ਖਿਲਾਫ ਹੁੰਦੀ ਹਿੰਸਾ ਇਸੇ ਸੱਤਾ ਦੀ ਮਾਲਿਕੀ ਦਾ ਸੰਦ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਬਲਿਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ,ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਅਤੇ ਜਿਊਣ ਦੇ ਹੱਕ ਨੁੰ ਸਰੀਰਿਕ ਹੋਂਦ ਬਚਾਉਣ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਇਹੀ ਵਰਤਾਰਾ ਰਾਜ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਕਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਅਨੁਸਾਰ ਦੱਖਣ-ਏਸ਼ਿਆਈ ਦੇਸ਼ ਲੱਗਭੱਗ ਹਰ ਸਾਲ ਇੱਕ-ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ 15 ਅਰਬ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤੇ ਖਰਚ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਇਹ ਰਕਮ ਇਕੱਠੀ ਕਰਣ ਲਈ ਸਿਹਤ,ਸਮਾਜਿਕ ਸਹੂਲਤਾਂ,ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਰੋਜ਼ਮਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੇ ਸਬਸਿਡੀਆਂ ਘਟਾਕੇ ਤੇ ਟੈਕਸ ਲਗਾ ਕੇ ਆਵਾਮ ਨੂੰ ਅਸੁਰੱਖਿਆਂ ਤੇ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਟਾਪੂਆਂ ਵਿੱਚ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਹਨਾਂ ਟਾਪੂਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਾਧਨ-ਹੀਣ ਤੇ ਨਿਤਾਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਬੱਚੇ।ਰਾਜ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਢਾਂਚਾਂ ਜਿੱਥੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਤੈਅ ਕਰਦੀ ਹੈ,ਉੱਥੇ ਬਰਾਬਰੀ ,ਇਨਸਾਫ,ਆਜ਼ਾਦੀ,ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਵੀ ਸੱਤਾ ਦੇ ਕਾਬਜ਼ ਵਰਗ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਮਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਸਮਝ ਤੇ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਘੜ੍ਹਣ ਵਿੱਚ ਖਿੱਤੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ,ਸਾਹਿਤ,ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਕੰਮ-ਕਾਰ ਮੁੱਖ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਇੱਥੇ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਖਿਲਾਫ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਮਰਦਾਵੇ ਖਾਸੇ ਵਾਲੇ ਇਤਿਹਾਸ,ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਸਾਹਿਤ, ਔਰਤ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਕਰਦੀ ਮਰਦਾਵੀਂ ਕਲਪਣਾ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੇ ਕੰਮ-ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਕਾਮਾ ਮੰਨਣ ਦੀ ਸਮਜਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੋਏ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਔਰਤਾਂ ਖਿਲਾਫ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹਿੰਸਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ,ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ,ਬਿਮਾਰੀ,ਥੁੱੜ੍ਹਾਂ,ਜ਼ਲਾਲਤਾਂ ਤੇ ਔੜਾਂ ਵਿੱਚ ਘਿਰੇ ਸਮਾਜਾਂ ਦਾ ਆਪਾ-ਮਾਰੂ ਰੂਪ ਹੈ।ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਇਸ ਰਾਜਨੀਤਿਕ-ਸਮਾਜਿਕਤਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਕੁਲਦੀਪ ਕੌਰ
ਲੇਖਿਕਾ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਲਿਖਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ 'ਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਤੇ ਜਨ-ਸੰਚਾਰ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਰਿਸਰਚ ਸਕਾਲਰ ਹਨ।
ਮੌਬਾਇਲ: 98554-04330
No comments:
Post a Comment