ਧੋਬੀਘਾਟ:ਸ਼ਹਿਰੀ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਖਿੰਡਦੇ-ਜੁੜਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ

ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ ਟੀ ਵੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹੈ,ਪਰ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲੋਂ 1000 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਰੁਚੀ ਸਿਨੇਮੇ 'ਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਨੇਮੇ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਵਾਚਦਾ ਹੈ।ਉਸਦਾ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਸਿਨੇਮਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਮਾਜ ਬਦਲਦਾ ਹੈ।ਧੋਬੀ ਘਾਟ ਕਿਰਨ ਰਾਓ ਦੀ ਚੰਗੀ ਕਲਾਤਮਕ ਫਿਲਮ ਹੈ,ਜੋ ਕਲਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਜੋੜਦੀ ਹੈ।ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਧੋਬੀ ਘਾਟ ਦਾ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ,ਆਓ ਉਸਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਵੀ ਧੋਬੀਘਾਟ ਵੇਖੀਏ।-ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹਵਾਂਗਾ ਕਿ ਡਾਇਰੀ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸੀਮਤ ਲੜੀ ਰਹੀ ਹੈ।ਅਜਿਹੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ‘ਚ ਤਸੀਂ ਪੂਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲੈਕੇ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦੇ।ਪਰ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਨੇਮਾ ‘ਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਹਨ ਜੋ ਡਾਇਰੀ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਕਾਮਯਾਬ ਫਿਲਮਾਂ ਮੰਨੀਆਂ ਗਈਆਂ।ਦੀ ਪ੍ਰਿਸੰਸ ਡਾਇਰੀ,ਦੀ ਨੈਨੀ ਡਾਇਰੀ,ਦੀ ਬਾਸਕਟਬਾਲ ਡਾਇਰੀ,ਦੀ ਡਾਇਰੀ ਆਫ ਐਨ ਫ੍ਰੈਂਕ(ਇਹ ਇਸੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਪੁਲਿਟਜ਼ਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾਵਲ ਸੀ),ਦੀ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਡਾਇਰੀ(ਇਸ ਫਿਲਮ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਵੀ ਗਾਸਤਾਵੋ ਸਾਂਟਾਓਲਾ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਫਿਲਮ ਮੁੰਬਈ ਡਾਇਰੀ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ)ਆਦਿ ਖ਼ਾਸ ਫਿਲਮਾਂ ਹਨ।ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਕੁਝ ਫਿਲਮਾਂ ਰਹੀਆਂ ਜੋ ਡਾਇਰੀ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਸਨ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਤਾਂ ਸਫਲ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀਆ।ਕਮਲ ਹਸਨ ਅਭਿਨੀਤ ਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਫਿਲਮ ਅਭੈ ‘ਚ ਵੀ ਕੁਝ ਡਾਇਰੀ ਅਧਾਰਿਤ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸੀ।ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੰਗ ਦੇ ਬੰਸਤੀ ‘ਚ ਵੀ ਸੂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀ ਲਿਖੀ ਡਾਇਰੀ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਹੀ ਫਿਲਮ ਦਾ ਪੂਰਾ ਕਥਾਨਕ ਬੱਝਦਾ ਹੈ।ਮੁਝਸੇ ਦੋਸਤੀ ਕਰੋਗੀ ‘ਚ ਵੀ ਡਾਇਰੀ ਦੀ ਖਾਸ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ ਹੈ।ਟੈਂਗੋ ਚਾਰਲੀ ‘ਚ ਵੀ ਫੌਜੀ ਦੀ ਡਾਇਰੀ ਹੀ ਫਿਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ।ਗਜਨੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਡਾਇਰੀ ਨਾਲ ਹੀ ਤੁਰਦੀ ਹੈ।ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਡਾਇਰੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ।ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਚੋਂ ਕਿਰਨ ਰਾਵ ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਫਿਲਮ ਧੋਬੀ ਘਾਟ(ਮੁੰਬਈ ਡਾਇਰੀ) ਉਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ।90 ਮਿਨਟ ਦੀ ਬਿਨਾਂ ਇੰਟਰਵੈਲ ਤੋਂ ਬਣੀ ਫਿਲਮ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 2 ਕਰੋੜ 30 ਲੱਖ(ਸਰਵੇਖਣ ਮੁਤਾਬਕ) ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪੌਪਕੋਰਨ ਤੇ ਕੋਲਡ ਡ੍ਰਿਕ ਦੀ ਕਮਾਈ ਲਈ ਇਸ ਵਾਰ ਸਿਨੇਮਾ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਆਰਡਰ ਲੈਣੇ ਪੈ ਰਹੇ ਸਨ…ਕਿਉਂ ਕਿ ਕਮਾਈ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਤਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਜੇ ਦਰਸ਼ਕ ਫਿਲਮ ਚੋਂ ਉੱਠਕੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦਾ ਸਮਾਨ ਲੈਣ ਜਾਂਦਾ..!

ਫਿਲਮ ਚਾਰ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਹੈ।ਸਾਰੇ ਕਿਰਦਾਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਭੱਜਦੇ ਤੇ ਬੱਝਦੇ ਆਪਣੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਨੂੰ ਉਤਾਵਲੇ ਹਨ।ਅਰੁਣ(ਆਮਿਰ ਖ਼ਾਨ) ਇੱਕ ਪੇਂਟਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ‘ਚ ਮੁਬੰਈ ਨੂੰ ਪਰਭਾਸ਼ਿਤ ਤਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਇਸ ਅਰਥ ਨੂੰ ਤਲਾਸ਼ਦਾ ਹੀ ਫਿਲਮ ‘ਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ।ਮੁੰਨਾ(ਪ੍ਰਤੀਕ ਬੱਬਰ-ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ ਤੇ ਰਾਜ ਬੱਬਰ ਦਾ ਮੁੰਡਾ) ਧੋਬੀ ਦੇ ਭੂਮਿਕਾ ‘ਚ ਹੀਰੋ ਬਣਨ ਦੀ ਸੁਫ਼ਨਾ ਪਾਲੀ ਉਵੇਂ ਦਾ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਰ ਨੌਜਵਾਨ ਉੱਚਾ ਉੱਠਣ ਲਈ ਸੁਫ਼ਨੇ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।ਮੁੰਨਾ ਫਿਲਮ ‘ਚ ਲਵਰ ਬੁਆਏ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬੇਹਤਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੋਣ ਤੋਂ ਧੋਬੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ।ਪਰ ਧੋਬੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਹਾਂਨਗਰਾਂ ‘ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਉੱਚ ਤਬਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੋਰ ਕਿਹੜਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣਦਾ ਹੈ ਇਹ ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉੱਚ ਤਬਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਗ਼ਰੀਬ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸਾਧਨ(ਫਲੈਟ ‘ਚ ਰਹਿੰਦੀ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦਾ ਧੋਬੀ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ) ਬਣਦਾ ਹੈ।ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸੇ ਅਸਲ ‘ਚ ਜਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ‘ਚ ਵੀ ਵੇਖੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਨੇ,ਕਦੀ ਸੈਕਟਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ‘ਚ ਕਦੀ ਪਰਸਨਲ ਇੰਸਟਰਕਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ‘ਚ ਅਮੀਰਾਂ ਕੋਲ ਕਿਹੜਾ ਖਿਡਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਫਿਲਮ ਦੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੋਂ ਲਭੀ ਗਈ ਸੀ ਮੋਨਿਕਾ ਡੋਗਰਾ(ਅਕਸਰ ਫੇਸਬੁੱਕ ‘ਤੇ ਸੋਹਣੇ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ)…ਪਰ ਫਿਲਮ ‘ਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿਰਤੀ ਮਲਹੋਤਰਾ ਨੇ..ਜੋ ਯਾਸਮਿਨ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ‘ਚ ਪੂਰੀ ਫਿਲਮ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੈ।

ਧੋਬੀ ਘਾਟ ‘ਚ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਰੀਲਾ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੈਮਰਾ ਦੀ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਉਹ ਚੰਗੀ ਸੀ।ਪਰ ਫਿਲਮ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਗਾਸਤਾਵੋ ਸਾਂਟਾਲਾਓ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਵਧੀਆ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੰਗਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਉਹਨੇ ਬਰੋਕਬੈਕ ਮਾਊਟੇਂਨ(ਇਹ ਫਿਲਮ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਮਲਿੰਗੀ ਸੰਬਧਾਂ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਸੀ) ਫਿਲਮ ‘ਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਹਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਦੀ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਡਾਇਰੀ’ ਡਾਇਰੀ ਅਧਾਰਿਤ ਫਿਲਮ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਦੇਣ ਦਾ ਤੁਜਰਬਾ ਸੀ।ਫਿਲਮ ‘ਚ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਦੇਣ ਹੈ ਇਸ ਦੀ ਝਲਕ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤੇ ਕਲਾ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਬੇਹਤਰ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ(ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ‘ਚ)ਕਹਾਣੀ ਸਧਾਰਨ ਹੈ ਪਰ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸੂਖਮਤਾ ਲਾਜਵਾਬ ਹੈ ਜੋ ਕਈ ਰੂਪ ‘ਚ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਉਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਇੱਥੇ ਬਣਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਤੋਖਲਾ ਹੈ ਕਿ ਫਿਲਮ ‘ਚ ਪੇਂਟਰ ਅਰੁਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਾਰਡ ਨੂੰ ਯਾਸਮਿਨ ਦੀਆਂ ਵੀਡਿਓ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਦਾ ਥਹੁ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬਾਅਦ ‘ਚ ਉਹ ਪਤਾ ਕਰਦਾ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ ਇਹ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਚਲਦਾ।ਉਹ ਗੱਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀਡਿਓ ਰਾਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਫਿਲਮ ਦੀ ਇੱਕ ਜਮਾਤ ਹੈ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਫਿਲਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਹਨ।ਆਮ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀ ਫਿਲਮ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਉਹਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਸਮਝਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸੂਖਮ ਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ।

ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹੀ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਹਾਂਨਗਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ‘ਚ ਯਾਸਮਿਨ(ਕੀਰਤੀ ਮਲਹੋਤਰਾ) ਆਪਣੇ ਵਜੂਦ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖਰਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਯਾਸਮਿਨ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ‘ਚ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਉਹ ਪੱਖ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਸਭ ਕੁਝ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਲਾ ਘਾਤ ਨਹੀਂ।ਯਾਸਮਿਨ ਆਪਣੀ ਵੀਡਿਓ ਸ਼ੂਟ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਸ਼ ਹੈ ਫਿਰ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਉਸ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ‘ਚ ਫਰਕ ਆਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਮੁਬੰਈ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਉਹ ਉਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤੋਂ ਹਾਰੀ ਹੈ ਜਿਹਦੇ ਭਰੌਸੇ ਉਹ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਬਸੇਰਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।ਇਸ ਫਿਲਮ ‘ਚ ਵੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਹੋਇਆ ਕਤਲ ਉਵੇਂ ਵਖਾਇਆ ਜਿਵੇਂ ਫਿਲਮ ਫ਼ਿਰਾਕ ‘ਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਹੋਲੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਖ਼ੂਨ ਖ਼ਰਾਬਾ ਵਖਾਏ ਫਿਲਮਾਇਆ ਹੈ।ਫਿਰਾਕ ‘ਚ ਮੱਨੁਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਵੀ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਤੜਪ ਵੀ।ਅਜਿਹੀ ਬਿੰਬ ਰਚਨਾ ਹੀ ਫਿਲਮ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਪਾਣੀ ‘ਚ ਹੈ।ਪਰ ਇਹ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਕੋਈ ਝਿਜਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਪਾਣੀ ਤੇ ਫ਼ਿਰਾਕ ਵੱਖਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਫਿਲਮ ਹੈ ਤੇ ਧੋਬੀ ਘਾਟ ਇਹਨਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਤੋਂ ਬੇਹਤਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਯਾਸਮਿਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ,ਉਹ ਤੜਪ ਜੋ ਆਪਣੇ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਬੇਵਫਾਈ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਅਰੁਣ(ਆਮਿਰ ਖ਼ਾਨ) ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ‘ਚ ਸੱਚ ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਯਾਸਮਿਨ ਮੁਬੰਈ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਲੇ ਆ ਰਹੇ ਆਲਸ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਇੱਥੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਚ ਹੋਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸਿਰਫ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ ਪਰ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਇਹੋ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਬਾਨਗੀ ‘ਚ ਠੀਕ ਹੈ ਦੋਸਤੀ ਖਾਸ ਥਾਂ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਪਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਬਾਨਗੀ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਕੜੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ।ਇਹਨਾਂ ‘ਚ ਦੁਫਾੜ ਆਇਆ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਖ਼ਤਮ…

ਇਹ ਕੋਈ ਮੁੰਬਈਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ‘ਚ ਢੁੱਕਵੀਂ ਨਹੀਂ ਬੈਠਦੀ ਸਗੋਂ ਇਹ ਹਰ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਹੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਦੁੱਖ ਤਕਲੀਫ ਖੁਸ਼ੀ ਉਦਾਸੀ ਇਹ ਤਾਂ ਹਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਲੋਕਾ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਗੁਣ ਹਨ।ਸ਼ਾਹੀ(ਮੋਨਿਕਾ ਡੋਗਰਾ) ਪੂਰੀ ਫਿਲਮ ‘ਚ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਈ ਪਰ ਉਸਦਾ ਦਾ ਉਹ ਆਖਰੀ ਸੀਨ ਬਾਕਮਾਲ ਸੀ..ਜਿਸ ‘ਚ ਸ਼ਾਹੀ ਨੇ ਉਹ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜੋ ਇੱਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ‘ਚ ਅਰਪਣ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਝਲਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਸ਼ਾਹੀ ਕਾਰ ‘ਤੇ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਪਿੱਛੋਂ ਮੁੰਨਾ ਭੱਜਿਆ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੇਂਟਰ ਅਰੁਣ ਦਾ ਪਤਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਜਿਹਨੂੰ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸ ਤੋਂ ਲਕੋਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।ਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਅੱਖਾਂ ਚੋਂ ਹੁੰਝੂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਉਸ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਹ ਹੁਣ ਅਰੁਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗੀ ਤੇ ਉਸ ਤੜਪ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਇੰਨਾ ਚਿਰ ਦੂਰ ਰਹੀ।ਮੁੰਨਾ ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ਦਾ ਆਖਿਰ ‘ਤੇ ਉਹ ਜਕਸ਼ਰ ਦੇ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਚ ਉਹਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੇ ਪਿਆਰ ‘ਚ ਕਦੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਤੁਸੀ ਇਹਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਕਿਸੇ ‘ਤੇ ਥੋਪ ਸਕਦੇ ਹੋ।ਅਰੁਣ ਦਾ ਆਖਰ ਉਸ ਨਤੀਜੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵੱਧਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਚ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਮਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ਤੇ ‘ਚ ਤੁਸੀ ਪਿਆਰ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਿਨਾ ਜਵਾਬਦਾਰੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।ਅਰੁਣ ਸ਼ਾਹੀ ਨਾਲ ਉਸੇ ਜਵਾਬਦਾਰੀ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕਦਮ ਪਿਛਾਂ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ।ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ‘ਚ ਇੱਕ ਜਵਾਬਦਾਰੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਇਸੇ ਜਵਾਬਦਾਰੀ ਦੇ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਮਹਾਂਨਗਰ ਅਜਨਬੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ।ਇਸੇ ਜਵਾਬਦਾਰੀ ਦੇ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮਹਾਂਨਗਰ ‘ਚ ਰਿਸ਼ਤੇ ‘ਚ ਭਰੌਸੇ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਤੇ ਬਹੁਮਤ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਲੇ ਖਾਲੀਪਣ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੀ ਭਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਫਿਲਮ ਇੱਕ ਪੇਟਿੰਗ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਰਚੀ ਗਈ ਹੈ…ਮਸਲਨ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋ ਰਹੀ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਸਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਮੇਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਮੁਤਾਬਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹੌਂਸਲਾ ਦੇਂਦੀ ਇੱਕ ਸਿਨੇਮਾਈ ਕਵਿਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ‘ਚ ਉਹ ਇਹ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਹ ਵੀ ਉੱਸਰ ਚੁੱਕੀ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ।ਸੋ ਸਾਰਥਕ ਨਤੀਜਿਆਂ ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੋਰਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ।ਫਿਲਮ ਆਪਣੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਇੰਝ ਹੀ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਸੀਨ ਦਾ ਦੁਹਰਾਵ ਕਰਕੇ ਫਿਲਮ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਇਹੋ ਕੌਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੀਨ ‘ਚ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਵੇਲੇ ਅਰੁਣ ਦਾ ਕਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਪਿਆਲੇ ‘ਚ ਪਾਕੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣਾ,ਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਅਰੁਣ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਤੇ ਮੁੰਨਾ ਦਾ ਆਪਣੀ ਝੌਂਪੜੀ ਦੀ ਛੱਤ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਟਪਕਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਵੀ ਇੱਕ ਰੂਪਕ ‘ਚ ਇਹਨਾਂ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਕਣੀਆਂ ‘ਚ ਅਰੁਣ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਹੈ…ਕਿਉਂ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।ਸ਼ਾਹੀ ਅਰੁਣ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦਾ ਹੁਸੀਨ ਪਲ ਸੀ…ਤੇ ਮੁੰਨਾ ਆਪਣੀ ਝੌਂਪੜੀ ਦੀ ਛੱਤ ਬਚਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।ਫਿਲਮ ਦੀ ਖੂਬੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਬਹੁਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਬੋਲਕੇ ਨਹੀਂ ਹਾਵ ਭਾਵ ਨਾਲ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਹਾਣੀ ਕੈਮਰੇ ਰਾਹੀ ਹੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਧੋਬੀ ਘਾਟ ਫਿਲਮ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ…ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੂਖਮ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਚਾਰ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ‘ਚ ਜਵਾਬਦਾਰੀ ਤੈਅ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਸਮਰਪਣ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਯਾਸਮਿਨ ਵਾਂਗ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਹਸਤੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰੇਗਾ…ਅਰੁਣ ਵਾਂਗੂ ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਭੱਜੇਗਾ…ਤੇ ਮੁੰਨਾ ਵਰਗਾ ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਕਿ ਸ਼ਾਹੀ ਅਰੁਣ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਉਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ।ਸੋ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਵਾਬਦੇਹ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ।

ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ

ਲੇਖਕ ਟੀ ਵੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹਨ

ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਤੀਜੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਦਾ ਤੀਜਾ ਬਦਲ

ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਹੁਣ ਠੱਗਾ ਤੇ ਚੋਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕਠ ਹੈ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀ ਤੇ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਕਿਸੇ ਬਦਲਾਅ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡੀ ਬੇਵਕੂਫੀ ਹੈ | ਵੋਟਾਂ ਤੇ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਸਿਆਸਤ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸਿਰਫ ਤੇਰਾਂ ਮਹੀਨੇ ਬਆਦ ਆਪਣਾ ਖੂਨ ਪਿਲਉਣ ਲਈ ਰਿੱਛ ਜਾ ਬਘਿਆੜ ਵਿਚੋ ਇੱਕ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ| ਸਿਆਸੀ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ {ਨੁਕਸਾਨ ਸਭਾ} ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ | ਜਿਥੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਮਾਨ ਰਾਜਾ ਸਾਬ ਦੇ ਹੱਥ ਆ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਕਮਾਨ ਵੀ ਸੀਨੀਅਰ ਬਾਦਲ ਤੋ ਖਿਸਕ ਕੇ ਜੂਨੀਅਰ ਬਾਦਲ ਦੇ ਹੱਥ ਆ ਚੁੱਕੀ ਹੈ|ਮੁਖ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਚਾਹੇ ਅਜੇ ਨਸੀਬ ਨਹੀ ਹੋਈ ਜੂਨੀਅਰ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਤੇ ਹੁਣ ਉਮੀਦ ਵੀ ਘੱਟ ਹੀ ਹੈ ਕੀ ਓਹਨਾ ਦੇ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਹੋ ਸਕੇਗੀ ,ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵੇਲੇ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਟਕਰਾ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੋਵੇਗਾ| ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕੈਪਟਨ ਸਾਬ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਵਲੋ ਤਕਰੀਬਨ ਤਕਰੀਬਨ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਹੀ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਭੱਠਲ, ਕੇ.ਪੀ ਤੇ ਜਗਮੀਤ ਬਰਾੜ ਵਰਗੇ ਮਹਾਂਰਥੀ ਵੀ ਸਾਥ ਦੇਣ ਦੇ ਹੀ ਮੂਡ ਵਿਚ ਹੀ ਹਨ ,ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਮੇ ਟਕਰਾ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਗੱਲ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾਇਕ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ |ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨਾਲ ਬਣੇ ਰਹਿਣਾ ਤੈਅ ਹੈ ਕਿਓ ਹੋਰ ਕੋਈ ਪਾਰਟੀ ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਫਿਰਕੂ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਫਿੱਟ ਨਹੀ ਬੈਠਣ ਵਾਲੀ ,ਹਾਂ ਸੀਟਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਥੋੜਾ ਬਹੁਤਾ ਰੋਲਾ ਰੱਪਾ ਪੈਣਾ ਵੀ ਤੈਅ ਹੈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨਾਲ|


ਜੇ ਦੂਜੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨੰਗੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਨੇ , ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਨਿਤ ਦਿਨ ਘਪਲੇ ਜਾਹਰ ਹੋ ਰਹੇ ਨੇ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਕੇ ਪੂਰੀ ਹਿਟਲਰਸ਼ਾਹੀ ਕਰਨ ਦੇ ਮੂਡ ਵਿਚ ਹੈ , ਇਸ ਸਭ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਰਾਹਤ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਜਰ ਨਹੀ ਆ ਰਹੀ ,ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵਾਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਖਾਸ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀ |

ਇਸ ਸਭ ਵਿਚ ਫੋਰੀ ਲੋੜ ਕਿਸੇ ਤੀਜੀ ਲੋਕਪੱਖੀ ਸਿਆਸੀ ਧਿਰ ਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਸੁਧਾਰ ਬਦਲਾਵ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੇ ਪਰ ਇਹ ਆਖਿਰੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਨਹੀ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਉਮੀਦ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ|ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦਾ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸਵਾਲ ਤਾ ਦੂਰ ਕਿਸੇ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵੈਸੇ ਹੀ ਅੰਸਭਵ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀ ਹੈ | ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸ਼ੋ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਫਿਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਲੋਕ ਹੁਣ ਇਹ ਸਮਝਣ ਲੱਗੇ ਨੇ ਕੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਵੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਲਈ ਹੀ ਹਨ ਤੇ ਓਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਜਾਦੂ ਦੀ ਛੜੀ ਨਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਮ ਲੋਕਾ ਦੀ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੱਲ ਹੋ ਸੱਕੇ,ਇਸ ਤੋ ਬਿਨਾ ਮੋਜੂਦ ਬਾਕੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਲੋਕਾ ਵਿਚ ਨਾ ਮਾਤਰ ਹੀ ਹੈ ,ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ਼ ਵਿਚ ਨਆਰਾ ਮਾਰਨ ਦਾ ਵਾਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬਸਪਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾ ਪਟੋ-ਧਾੜੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਵਿਚੋ ਆਪਣਾ ਅਧਾਰ ਗਵਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਇਸ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਨਕਾਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ,ਬਾਕੀ ਮੋਜੂਦ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ,ਰਵੀਇੰਦਰ ਦਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ 1920 ਅੰਤਿਦਰਪਾਲ ਦਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ {ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ},ਦਲਜੀਤ ਬਿੱਟੂ ਦਾ ਪੰਚ ਪ੍ਰਧਾਨੀ ਤੇ ਲੋਂਗੋਵਾਲ ਦਲ ਸਿਰਫ ਧਾਰਮਿਕ ਜਮਾਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਮੂਡ ਵਿਚ ਹੀ ਹਨ |ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਮਾਨ ਦਾ ਰਾਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਸਭ ਤੋ ਵੱਖਰਾ ਰਿਹਾ ਹੈ |ਰਾਮੂਵਾਲੀਆ ਲੋਕ ਵਿਚ ਇਕ ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰੀ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਵੱਜੋ ਜਾਣਿਆ ਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਓਸ ਦੇ ਕਤਾਰ ਦੋ ਦੇ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਬਹੁਤ ਕਮਜੋਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਪਾਰਟੀ ਕੋਈ ਖਾਸ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀ ਬਣਾ ਸਕੀ ਹੇਠਲਾ ਕੇਡਰ ਲੋਕਾ ਨੂੰ ਭਰੋਸੇ ਵਿਚ ਨਹੀ ਲੈ ਸਕਿਆ| ਉਦਹਾਰਣ ਵਜੋ ਮੇਰੇ ਹਲਕੇ ਕਪੂਰਥਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਲੈ ਲੇਂਦੇ ਹਾ,ਜਿਥੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਚੋਣ ਲੜਨਾ ਲਗਭਗ ਤੈਅ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਲੋ ਸਰਬਜੀਤ ਮੱਕੜ੍ਹ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਅਟਕਲਬਾਜ਼ੀ ਚਲ ਰਹੀ ਹੈ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਤੀਜੇ ਨੇਤਾ ਦਾ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤਕ ਕੋਈ ਨਾਮੋ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਜਰ ਨਹੀ ਆ ਰਿਹਾ,

ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ CPI ਤੇ CPM ਦਾ ਕੋਈ ਪਤਾ ਕਿਹੜੀ ਸੁਰ ਛੇੜਨੀ ਹੈ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਹੱਕ਼ ਵਿਚ ਵੀ ਭੁਗਤ ਸਕਦੇ ਨੇ ਸਮਝੋਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਹੀ ਤਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਗਾਲਾਂ ਕੱਢਣ ਵਾਲਾ ਹੱਕ਼ ਤਾ ਰਾਖਵਾਂ ਹੈ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ |CPML ਤੇ ਪਾਸਲਾ ਗੁਰੱਪ ਦੀ ਲੈਫਟ ਕੋ-ਆਰਡੀਨੇਟ ਦੀ ਤਜਵੀਜ ਕੋਈ ਕਮਾਲ ਦਿਖਾ ਦੇਵੇਗੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀ ਹੈ; ਜੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤੀਜੇ ਗਠਜੋੜ ਦੀ ਸੰਭਨਾਵਾਂ ਸਿਰਫ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀਆਂ{ਲੈਫਟ ਕੋ-ਆਰਡੀਨੇਟ },ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਪਾਰਟੀ,ਲੋਂਗੋਵਾਲ ਦਲ ਤੇ ਬਸਪ ਵਿਚ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ|

ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋ ਹੇਠਲਾ ਕੇਡਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਜਬੂਤ ਹੈ ਜੋ ਉਪਰਲੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨਿਜੀ ਸੰਬਧਾਂ ਤੇ ਹਰ ਸੰਭਵ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਖਿਚਣ ਵਿਚ ਕਮਯਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ,ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਯੂਥ ਕੇਡਰ ਜੋ ਕਾਫੀ ਮਜਬੂਤ ਹੈ ਜਿਥੇ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚ ਰਵਨੀਤ ਬਿੱਟੂ ਵਰਗਾ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਨੇਤਾ ਹੈ ਉਥੇ ਹੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਿਚ ਸੁਖਬੀਰ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਥੱਲੇ ਸੋਹੀ ਦੇ ਯੂਥ ਲੀਡਰ ਤੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਰਾਜੂ ਖੰਨਾ ਵਰਗੇ ਲੀਡਰ ਮੋਜੂਦ ਨੇ ,ਜਦ ਕੀ ਦੂਜੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾ ਬਸਪਾ ਦੇ ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਟੀਨੂ ਵੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਿਚ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਨੇ,ਹੋਰ ਕੋਈ ਬਸਪਾ ਵਿਚ ਕਦਵਾਰ ਯੂਥ ਆਗੂ ਨਜਰ ਨਹੀ ਆਉਂਦਾ,ਅਕਾਲੀ ਦਲ 1920 ਦੇ ਯੂਥ ਆਗੂ ਪਰਮਜੀਤ ਸਹੋਲੀ ਵੀ ਲੱਗਭਗ ਅਲੋਪ ਹੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਨੇ, ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਬਾਦਲ ਦਾ ਕੁਝ ਕੁ ਅਸਰ ਹੈ,ਦਲਜੀਤ ਬਿੱਟੂ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਲਗਭਗ ਜੈਲ ਵਿਚ ਹੀ ਗੁਜਰਦਾ ਹੈ,ਬਾਕੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਅਨਹੋਂਦ ਹੀ ਹੈ ਯੂਥ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ,ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਚ ਕਮਲਜੀਤ ਤੇ ਜਾਮਾਰਾਏ ਵਰਗੇ ਯੂਥ ਆਗੂ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਓਹ ਵੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਉਭਰ ਨਹੀ ਸਕੇ|

ਬਾਕੀ ਇਸ ਸਭ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਇਹੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕੀ ਫਿਲਹਾਲ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾ ਇਹ ਕਿਸੇ ਚਮਤਕਾਰ ਤੋ ਘੱਟ ਨਹੀ ਹੋਵੇਗੀ,ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿੱਛ ਤੇ ਬਘਿਆੜ ਵਿਚੋ ਕਿਸੇ ਇਕ ਦੀ ਚੋਣ ਦੀ ਉਲਝਣ ਤੋ ਕੱਢਣ ਲਈ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਿਆਸੀ ਮਾਹੌਲ ਦੀ ਵਰਤੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਨਸ਼ਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਸਮੇਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਫੰਰਟ ਤੇ ਇੱਕਠੇ ਕਰਕੇ ਨਾਲ ਤੋਰਿਆ ਜਾ ਸਕੇ|

ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਕਾਲਾ ਸੰਘਿਆਂ
98156 -39091

ਸਾਡਾ ਨੈਸ਼ਨਲ 'ਟਰੈਕਟਰ'

ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਤਰੱਕੀ ਦੀਆਂ ਲੀਹਾਂ 'ਤੇ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ 'ਚ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਪਰ ਕਿਹਦੇ ਸਹਾਰੇ ? ਸਫ਼ੈਦ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਆੜ 'ਚ ਕਾਲੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੀਡਰਾਂ ਸਹਾਰੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਜਮਾਤ, ਜਿਸਨੂੰ ਜੀ 2-ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ, ਜਿਹੇ ਘਪਲਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਅਰਥਚਾਰੇ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਰਗ, ਜਿਹੜਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਸੈਕਸ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਜਨਣ ਤਾਕਤ ਤੱਕ ਵੀ ਗਵਾਉਂਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਟਰੈਕਟਰ (ਜੁਗਾੜੂ ਸੋਚ) 'ਤੇ। ਜਿਸਦੇ ਜਰੀਏ ਸਾਡਾ ਕੌਮੀ ਚਰਿੱਤਰ (ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਰੈਕਟਰ) ਦਿਨੋਂ-ਦਿਨ -ਨੈਸ਼ਨਲ ਟਰੈਕਟਰ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਮੰਦਭਾਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੇ ਚਾਰ ਟਾਇਰ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਨਹੀਂ ਭਾਵ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਕੋਈ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ, ਨੀਤੀ ਨਹੀਂ। ਹਰ ਪਾਸੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਦੌੜ।

ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਚੰਦਰਮਾਂ 'ਤੇ ਵਾਸੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ 75 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਵਹੀਕਲ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਅਕਲ ਨਹੀਂ। ਹਨ੍ਹੇਰੇ 'ਚ ਸਾਹਮਣਿਓਂ ਆਉਂਦੀ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਰਾਹ ਵਿਖਾਉਣ ਲਈ ਡਿੱਪਰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸੁਰਤ ਨਹੀਂ। ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਸਾਫ਼-ਸਫ਼ਾਈ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਵਨਾ ਇੰਨੀ ਘੱਟ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਘਰ ਦਾ ਕੂੜਾ ਸੜਕ ਵਿਚਕਾਰ ਸੁੱਟਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਝਿਜਕਦੇ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਤੇ ਟੈਕਸ ਦੀ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਇੰਝ ਮਜ਼ਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦਾ ਮੈਚ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਹੋਵੇ। ਅਜੇ ਤਾਂ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ ਕਿ ਟੈਲੀਫੋਨ ਅਤੇ ਮੋਬਾਇਲਾਂ ਦੇ ਮੀਟਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੁਗਾੜੂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਕੁੰਡੀਆਂ ਲਾਉਣ 'ਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਣੀ ਸੀ।

ਸਾਡੇ 'ਨੈਸ਼ਨਲ ਟਰੈਕਟਰ' ਦਾ ਇੰਨਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬਹੁਤੇ ਵਕੀਲ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿਵਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਿਕੰਜ਼ੇ 'ਚੋਂ ਬਚਣ ਦੀਆਂ ਘੁੰਡੀਆਂ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਦਾਲਤਾਂ 'ਚ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਲੰਘ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਥੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਸਿਰਫ਼ ਤਰੀਕ ਤੇ ਤਰੀਕ... ਅਤੇ ਅੰਕਲ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੇ ਵੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਖਾਕੀ ਵਰਦੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੈ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਾਦਲ 'ਚ ਪ੍ਰਜਾਪਤ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਲਾਂਘੇ ਲਈ ਦਰ-ਦਰ ਭਟਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਖਾਕੀ ਵਰਦੀ ਦੇ ਜ਼ੋਰ 'ਤੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਲਾਂਘਾ ਤਾਂ ਦੂਰ ਖੰਘਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਬਾਕੀ ਸੂਬੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਖਾਕੀ ਦੀਆਂ ਕਾਰਗੁਜਾਰੀਆਂ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁਕੀਆਂ ਨਹੀਂ।

ਸਾਡੇ 62 ਸਾਲਾ ਗਣਤੰਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ ਕਿ ਮੋਇਆਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਖਾਤਰ ਸੰਗਤ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਭਟਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਚਿੱਟਕੱਪੜਿਆਂ ਤੇ ਧਨਾਢਾਂ ਦੇ ਕੁੱਤੇ ਲੂਵੀ ਮਹਿੰਗੇ ਬਿਸਕੁੱਟ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਗਰੀਬਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੋ ਡੰਗ ਦੀ ਰੋਟੀ ਖਾਤਰ ਢਾਬਿਆਂ 'ਤੇ ਜੂਠੇ ਭਾਂਡੇ ਮਾਂਜਣ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹਨ। ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਾਨੂੰਨ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਭੁੱਖੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਢਿੱਡ ਭਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਜੁਗਾੜ ਨਹੀਂ। ਸਰਕਾਰੀ ਗੋਦਾਮਾਂ 'ਚ ਕਰੋੜਾਂ ਟਨ ਅਨਾਜ ਸੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ।

ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਸਮਾਜਿਕ ਇਖ਼ਲਾਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਸਾਧ ਦੀ ਡਫ਼ਲੀ ਵਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਉਤੇ ਫਲਾਣੇ ਬਾਬੇ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਸਵਾਰ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਐਨਾ ਕੁ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੇਮ ਬਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਅਖੌਤੀ ਸਾਧਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ 'ਤੇ ਪਰਦਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਪਲਾਂ 'ਚ ਲੱਖਾਂ-ਕਰੋੜਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਗੱਡੀਆਂ ਮੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੀ ਭੇਟ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਧਰਮ ਜਾਂ ਪੰਥ ਲੜਾਈ ਝਗੜੇ ਜਾਂ ਫਸਾਦ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਧਰਮ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਠੇਕੇਦਾਰੀਆਂ ਨੇ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਦੁਖੀ ਹੋਇਆ ਮਨ ਕਰਦੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਧਰਮਾਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂਅ ਲੈਣ ਦੀ ਇਜ਼ਾਜਤ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਅੱਜ ਧਰਮ ਦੀ ਆੜ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਬਰੂ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਭਾਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੱਖਾਂ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਖਾਤਰ ਸੜਕਾਂ ਦੀ ਖਾਕ ਛਾਣਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ਬਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ।
ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਹੱਥੋਂ ਵਿਉਂਤੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਸਾਇਬਰ ਇਨਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਰੱਬ ਵੀ ਵਿਚਾਰਾ ਕਿਸੇ ਖੂੰਜੇ ਰੋਣ ਰੋਣਹਾਕਾ ਹੋਇਆ ਬੈਠਾ ਹੈ ਪਰ ਲੱਗਦੈ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹਦੇ ਹੱਥੋਂ ਵੀ ਬਾਜ਼ੀ ਖੁੰਝ ਗਈ ਹੈ। ਮਹਿੰਗਾਈ ਸਿਖ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਜ ਗਈ ਐ ਤੇ ਗੰਢਿਆਂ ਤੇ ਟਮਾਟਰਾਂ ਨੇ ਰਸੋਈ ਦਾ ਜਾਇਕਾ ਵਿਗਾੜ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।

ਦੇਸ਼ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾ-ਲਿਖਾ ਕੇ ਚਰਿੱਤਰਵਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕਾਬਲੀਅਤ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ ਤਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਜੁਆਕ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਦਾ ਚੌਥਾ ਥੰਮ ਮੀਡੀਆ ਵੀ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਖੁਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੇਡ ਖ਼ਬਰਾਂ ਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਝੰਡਾਬਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ 2ਜੀ-ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਘਪਲੇ 'ਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਗਣਤੰਤਰ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚੂਲ ਹਿਲਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।ਇਹ ਵੀ ਸਾਡਾ ਕੌਮੀ ਚਰਿੱਤਰ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਜਨਤਾ ਲਈ ਆਈਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਗਰਾਂਟਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 20 ਤੋਂ 25 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਹਕੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਤਦੇ ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਲੱਖਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਰੋੜ ਰੁਪਇਆ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸੰਵਿਧਾਨ ਗਠਨ ਦੇ 62 ਵਰਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ 70-75 ਫ਼ੀਸਦੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁੱਢਲੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਹੀ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਤੇ ਉਹ ਅੰਨ੍ਹੇ-ਬੋਲਿਆਂ ਵਾਂਗ ਅਖੌਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਬਿਨਾਂ ਇਖਲਾਕੀ ਸੋਚ ਪਹਿਚਾਣੇ ਵੋਟ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ..'ਤੇ ਫਿਰ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਭੀਖ ਮੰਗਣ ਵਾਲੇ ਆਗੂ ਜਿੱਤਣ ਮਗਰੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਇਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਭੀਖ ਵਜੋਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦੋ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਨੇ ਵੀ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਜ਼ਮੀਰ, ਇਖਲਾਕ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਅਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਮਰਨ ਕੰਢੇ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਹਰ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹੋ ਵਰਤਾਰਾ ਅੱਜ-ਕੱਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਫਿੱਟ ਹੈ। ਰਾਜਸੀ ਆਗੂ ਆਪਣੇ ਸੌੜੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਗਰੀਬ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਆਟਾ-ਦਾਲ, ਸ਼ਗੁਨ ਸਕੀਮ ਤੇ ਮੁਫ਼ਤ ਬਿਜਲੀ ਜਿਹੀਆਂ ਰਿਆਇਤਾਂ ਦੇ ਕੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਪਾਹਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪੰਜ ਵਰ੍ਹੇ ਵੇਖਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੋ ਗਏ ਬਾਪੂ ਤੋਂ ਲੰਬੀ 'ਚੋਂ ਸੇਮ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲੀ, ਪੁੱਤ ਵੱਲੋਂ ਐਲਾਨਿਆ ਬਠਿੰਡੇ ਦੀਆਂ ਝੀਲਾਂ ਵਾਲਾ ਫਾਈਵ ਸਟਾਰ ਹੋਟਲ ਦਾ ਕਿਧਰੇ ਨਾਮੋ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦਾ। ਬਾਪੂ ਨੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਪਿੰਡ 'ਚ 5-5 ਖੇਡ ਕਿੱਟਾਂ ਵੰਡ ਕੇ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਬਿਸਾਤ ਵਿਛਾਈ ਹੈ। ਅਜੇ ਸਾਂਝੀ ਕੰਧ ਵਾਲੇ 'ਸ਼ਰੀਕਾਂ' ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਖੌਫ਼ ਸਿਰ ਲੂ'ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਪਰੋਂ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਉੱਠੇ 'ਨਵੇਂ ਸ਼ਰੀਕਾਂ' ਨੇ ਸੇਵੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਕੜਾਹੀ 'ਚ ਲੂਣ ਪਾ ਕੇ ਨਵੀਂ ਭਸੂੜੀ ਪਾ ਰੱਖੀ ਹੈ।

ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ''ਕਾਕਾ'' ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ 'ਤੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਦੀ 'ਸਰਦਾਰੀ' ਭਾਲਦੈ ਤੇ ਦੂਜਾ 'ਨਿਜਾਮ' ਬਦਲਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਕੇ ਜਾਗੋ ਕੱਢਦੈ ਫਿਰਦੈ। ਸੂਬੇ ਦੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਭੁਲਾ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਰਵਾਇਤੀ ਕੁੱਕੜ-ਕਲੇਸ਼ ਵਿਚ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਪਿਆਰੇ ਪਾਠਕੋ! ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਸਿਸਟਮ ਵਿਚ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਕੋਈ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਅਪੀਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹੋ ਲੂਲੂ-ਜਿਹਾ ਵਰਤਾਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ 96 ਫ਼ੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਡਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਚ-ਮਿੱਚ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਰਾਹੀਂ ਲਿਖੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚਾਰ ਫ਼ੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹਨ। ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਾਇਦ ਕਦੇ-ਕਦਾਈ ਪਰ ਗੂੰਜਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਰਹੇਗੀ।

ਅੱਜ ਸਿਰਫ਼ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਚਿੱਟਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਸਫ਼ੈਦ ਪੁਸ਼ਾਕ ਨੂੰ ਸਿਆਹ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਪਾਕ ਚਿੱਟਾ ਰੰਗ ਕਲੰਕਿਤ ਤੇ ਦਾਗਦਾਰ ਹੋਣੋਂ ਬਚ ਸਕੇ ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਡਾ 'ਟਰੈਕਟਰ' ਬਣਿਆ 'ਕਰੈਕਟਰ' ਮੁੜ ਤੋਂ ਬਹਾਲ ਹੋ ਸਕੇ।

ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ
ਲੇਖਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹਨ

98148-26100/93178-26100
email:iqbal.shant@gmail.com

ਸਵਿਸ ਬੈਕਾਂ 'ਚ ਸਿਆਸੀ-ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਠੱਗਾਂ ਦਾ ਕਾਲਾ ਪੈਸਾ

ਵਿਕੀਲੀਕਸ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਸਵਿਸ ਬੈਕਾਂ ਚ ਪਏ ਕਾਲੇ ਧਨ ਸਬੰਧੀ ਨਾਂ ਜਨਤਕ ਕਰਨ ਦੇ ਖੁਲਾਸੇ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਨਵੀਂ ਚਰਚਾ ਛੇੜ ਦਿਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਚਰਚਾ ਹਾਲੇ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੱਲੀ ਚਰਚਾ ਦਾ ਹੀ ਅਗਲਾ ਪੜਾਅ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ `ਚ ਸਵਿਸਬੈਂਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਨੇ ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜੇ ਮੁਲਕ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਧਨ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਮਸਲੇ ਤੇ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇੱਕ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ `ਨਾੱਕ ਆਊਟ` ਵੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ , ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕ ਦੇ ਖਾਤੇ ਚੋਂ ਗਲਪੀ ਢੰਗ ਨਾਲ 32,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਉਸਦੇ ਇਕ ਏਜੰਟ ਨੂੰ ਪਬਲਿਕ ਕਾੱਲ ਆਫਿਸ ਵਿਚ ਜਾਸੂਸੀ ਕੈਮਰਿਆਂ ਤੇ ਬੰਦੂਕ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਕ ਕਿਸਮ ਨਾਲ ਅਗਵਾ ਕਰ ਕੇ ਇਕ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬਿਉਰੋ ਦੇ ਅਫਸਰ ਦੁਆਰਾ ਕਢਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਫਿਲਮ ਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਗਲਪੀ ਢੰਗ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਰੂਪ ਚ ਨਹੀਂ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।

ਸਵਿਸ ਬੈਂਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਦੱਸਣ ਮੁਤਾਬਿਕ ਉਸ ਦੇ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਸਾ ਗਰੀਬ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਮੀਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਧਨ ਦਾ 65,223 ਅਰਬ ਰੁਪਏ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਪੈਸੇ ਪੱਖੋਂ ਦੂਸਰੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਰੂਸ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ 21,235 ਅਰਬ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚ ਜਿੰਨਾ ਪੈਸਾ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੈ ਉਹ ਸਾਡੇ ਕੁਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ (ਜੀ.ਡੀ.ਪੀ.) ਦਾ ਛੇ ਗੁਣਾ ਹੈ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਬਾਅ ਜਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਪੈਸਾ ਵਾਪਿਸ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚਮਤਕਾਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਵੈਸੇ ਇਸ ਚਮਤਕਾਰ ਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਵੀ ਘੱਟ ਹੀ ਭਰੋਸਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਢੇਰਾਂ ਮਸਲੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।


ਜੇਕਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਪਨੇ ਤਾਂ ਦਿਖਾਏ ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਹੀ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਚ ਪਏ ਪੈਸੇ ਦੇ ਵਾਪਿਸ ਆ ਜਾਣ ਸੰਬੰਧੀ ਕਾਫੀ ਰੰਗੀਨ ਸੁਪਨੇ ਪ੍ਰਚਾਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

-ਪਹਿਲਾ ਇਹ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਢਿੱਡ ਭਰਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ 3 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੇ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਪੈਸੇ ਵਿਚੋਂ 30 ਤੋਂ 40 ਫੀਸਦੀ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ।

-ਦੂਜਾ ਇਹ ਕਿ 30 ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕਰ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ।

-ਤੀਜਾ ਇਹ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

- ਚੌਥਾ ਇਹ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਪੈਸੇ ਵਿਚੋਂ 30 ਫੀਸਦੀ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਰੀਬ 20 ਕਰੋੜ ਨਵੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆ ਹਨ ਤੇ ਜੇਕਰ 50 ਫੀਸਦੀ ਧਨ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਰੀਬ 30 ਕਰੋੜ ਨਵੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆ ਹਨ।

-ਪੰਜਵਾਂ ਇਹ ਕਿ ਇਕ ਅਮਰੀਕੀ ਮਾਹਿਰ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਪੈਸੇ ਵਿਚੋਂ 50 ਫੀਸਦੀ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ 30 ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਹਰ ਸਾਲ ਹਰੇਕ ਭਾਰਤੀ ਨੂੰ 2 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਮੁਫ਼ਤ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਮਤਲਬ ਇਹ ਕਿ ਭਾਰਤ ਚੋਂ ਗਰੀਬੀ ਖ਼ਤਮ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਬੱਲੇ-ਬੱਲੇ।ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਪਨਸਾਜ਼ੀ ਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ੇਬਾਜ਼ੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਏਸ ਵੇਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਖੋਖਲਾ ਕਰੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਘੁਟਾਲਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ 2-ਜੀ ਸਪੈਕਟਰਮ ਘੁਟਾਲਾ ਤੇ ਚਾਹੇ ਮੁੰਬਈ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਸੁਸਾਇਟੀ ਘੁਟਾਲਾ ਹੋਵੇ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਹੋਵੇ। ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਅਫਸਰਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਸ਼ਰੇਆਮ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਦਾ ਪੈਸਾ ਹੀ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਘੁਟਾਲੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹਨ ਜੋ ਫਾਇਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਹੀ ਭੁਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਬਸ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੀ ਮਹਿਜ਼ ਖ਼ਬਰ ਸਮਝ ਕੇ। ਇਹਨਾਂ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ਅਸਤੀਫੇ ਲੈ ਕੇ ਨਾ ਸਾਰ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਬਲਕਿ ਸਖ਼ਤ ਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ...ਸਿਰਫ ਸੁਪਨੇ ਸਿਰਜਣ ਨਾਲੋਂ ਵਰਤਮਾਨ ਦੇ ਮਸਲੇ ਸੁਲਝਾਉਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਆਲਮ ਵਿਚ ਸਵਿਸ ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸਾ ਮੁੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਕੇ ਗ਼ਾਲਿਬ ਦਾ ਸ਼ੇਅਰ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ....

ਹਮ ਕੋ ਮਾਅਲੂਮ ਹੈ ਜੰਨਤ ਕੀ ਹਕੀਕਤ ਲੇਕਿਨ
ਦਿਲ ਕੇ ਬਹਲਾਨੇ ਕੋ ਗ਼ਾਲਿਬ ਯੇ ਖ਼ਿਆਲ ਅੱਛਾ ਹੈ

ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ
ਰਿਸਰਚ ਸਕਾੱਲਰ,ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ
ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ।
9463124131
pkattu@yahoo.in

ਮੈਂ "ਪੇਡ ਸੈਕਸ" ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹਾਂ

ਸਾਹਿਤਕ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਸੁਣਦਾ ਆਇਆ ਹਾਂ ਕਿ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਰਗਾ ਕੁਰੱਖਤ ਪੇਸ਼ਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅੰਦਰਲੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਥੌੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਇਵੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਵੀ ਹੋਇਆ ,ਜਿਵੇਂ ਮੇਰੇ ਲੋਕ ਤਜ਼ਰਬੇ ਮੁਤਾਬਕ ਅਮਲ ਨਾਲੋਂ ਟੱਟਿਆ ਫਲਸਫਈ/ਬੌਧਿਕ ਗਿਆਨ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਣਮਨੁੱਖਤਾ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ 'ਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਛਾਪ ਰਹੇ ਹਾਂ,ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਕਿ ਦਵਿੰਦਰਪਾਲ ਸਾਡਾ ਦੋਸਤ ਹੈ,ਸਗੋਂ ਇਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰੁਝਾਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ।ਦਵਿੰਦਰਪਾਲ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਬਾਲੀ 'ਚ ਸੀ,ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ਕਹਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਮਿੱਟੀ ਫਿਲਮ ਦੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਨੈਤਕਿਤਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ,ਇਸ ਲਈ ਅਪੀਲ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ,ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਮੁਹਿੰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੀ ਅਸਹਿਮਤੀ ਟਿੱਪਣੀ ਜਾਂ ਦਲੀਲ ਨਾਲ ਜਵਾਬੀ ਰਚਨਾ ਦਰਜ਼ ਕਰਵਾਓ,ਤਾਂਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਣੀ ਹੋਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੋ ਸਕੇ।-ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ

ਮੈਂ "ਪੇਡ ਸੈਕਸ" ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹਾਂ

ਓਹਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੈ।ਟਾਪੂਆਂ ਦੇ ਬਣੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਇਸ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮੁਲਕ 'ਚ ਓਹਦਾ ਸੂਬਾ ਹੀ ਇਕਲੌਤਾ ਹਿੰਦੂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੂਬਾ ਹੈ।ਸੋ ਇਸ ਸੂਬੇ 'ਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ,ਸ਼ਾਂਤੀ,ਸੀਤਾ,ਰਾਮਾ ਆਦਿ ਨਾਮ ਆਮ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਣਗੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਦੋਂ ਓਹਦੇ ਲੋਕ ਬੋਲਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਤੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਨਾਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਘੱਟ ਤੇ ਸਾਂਥੀ ਵੱਧ ਲੱਗੇਗਾ। ਖ਼ੈਰ ਸਾਂਥੀ ਜਾਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਸ ਵੇਲੇ ਸਟੇਡੀਅਮ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਵਾਂਗ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ 'ਤੇ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਟੀ-ਸ਼ਰਟ 'ਤੇ ਛਾਤੀ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ੮੪ ਨੰਬਰ ਦਾ ਸਟੀਕਰ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਨੰਬਰਾਂ 'ਚ ਬੈਠੀਆਂ ਨੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ।

"ਚੁਰਾਸੀ.....ਓਹ ਮਾਫ ਕਰਨਾ ਏਟੀ ਫੌਰ" ਓਹਦੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। "ਕਮਾਲ ਹੈ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ 'ਚ ਚੁਰਾਸੀ ਨਾਲ ਕਿੱਡਾ ਭਾਵੁਕ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ ਤੇ ਇੱਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਦੂਰ ਆ ਕੇ ਵੀ ਇਹੋ ਨੰਬਰ ਜ਼ੁਬਾਨ 'ਤੇ ਆ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੋਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਜਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਚ ਜ਼ਮੀਨ ਅਸਮਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਵਖਰੇਵਾਂ ਹੈ..... ਖ਼ੈਰ ਛੱਡ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਸੋਚਣੀਆਂ ਅੱਗੇ ਵੇਖ ਕੀ ਹੁੰਦੈ" ਓਹ ਸੋਚਦੈ। ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਓਹਦੇ ੨ ਹੋਰ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਚੁਣੇ ਨੰਬਰਾਂ ਸਣੇ ੮੪ ਨੰਬਰ ਵਾਲੀ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਮਾਰਦੀ ਹੈ ਤੇ......ਸਾਂਥੀ.... ਸ਼ਾਂਤੀ ਉੱਠ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।ਓਹ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਥੇ ਕਦੇ ਨਾਂ ਪੁੱਜਦਾ ਜੇ ਕਿਤੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਪੇਂਟਰ ਓਹਨੂੰ ਸੜਕ 'ਤੇ ਨਾਂ ਟੱਕਰਿਆਂ ਹੁੰਦਾ।

ਕੁਝ ਦੇਰ ਪਹਿਲੋਂ ਵੈਸੇ ਹੀ ਸੜਕ 'ਤੇ ਤੁਰੇ ਜਾਂਦਿਆਂ ਕਰਨ ਨੇ ਓਹਨੂੰ ਹਾਕ ਮਾਰੀ ਸੀ, " ਹੈਲੋਅ ਬੌਸ, ਹਾਓ ਆਰ ਯੂ"। "ਆਇ ਐੱਮ ਫਾਈਨ ਹਾਓ ਅਬਾਊਟ ਯੂ" ਓਹਨੇ ਜੁਆਬ ਦਿੱਤਾ। ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਇਹ ਸਮਝ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲੋਂ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਫੇਰ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਖੜੇ ਹੋਏ ਇਸ ਸੂਬੇ ਦੇ ਲੋਕ ਬਾਹਰੋਂ ਆਏ ਹਰ ਸ਼ਖ਼ਸ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਪਿਆਰ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਅਗਲੇ ਦਾ ਘਰ ਜਾਣ ਦਾ ਜੀ ਹੀ ਨਾਂ ਕਰੇ। ਸਾਰਾ ਅਰਥਚਾਰਾ ਸੈਲਾਨੀਆਂ 'ਤੇ ਟਿਕਿਐ ਸੋ ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਗੁੱਸੇ ਵੀ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇੰਨਾ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲਣਗੇ ਜਿਵੇਂ ਦਾ ਬੋਲਣ ਦੀ ਹਰ ਸਾਧ ਇੰਡੀਆ 'ਚ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਪਰ ਕਰਣ ਬਾਕੀਆਂ ਵਾਂਗ ਸਿਰਫ ਹੈੱਲੋ ਕਰ ਕੇ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਲੰਘ ਗਿਆ। "ਬੌਸ ਡੂ ਯੂ ਵਾਂਟ ਟੂ ਸੀ ਗੁੱਡ ਪੇਂਟਿੰਗ, ਆਈ ਪੇਂਟ ਵੈਰੀ ਗੁੱਡ,ਸੈੱਲ ਵੈਰੀ ਚੀਪ ਆਲਸੋ" (ਪਂੇਟਿੰਗ ਵੇਖੇਂਗਾ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸੁਹਣੀ ਬਣਾਉਨਾਂ, ਵੇਚਦਾ ਵੀ ਸਸਤੀ ਹਾਂ) ਕਰਣ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਜਹਾਜ਼ 'ਚ ਵਾਪਸੀ ਵੱਡੀ ਸਾਰੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਲੈ ਕੇ ਤਾਂ ਜਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਇਸ ਸਾਊ ਜੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਸਾਊ ਜਿਹੇ ਪੇਂਟਰ ਦਾ ਦਿਲ ਤੋੜਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਜੁੜੀ।

ਪੇਟਿੰਗ ਸੁਹਣੀ ਬਣੀ ਸੀ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਾਟਰ ਸਪੋਰਟਸ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਦੇ ਕੰਮ ਕਾਜ ਦਾ ਮਿਲਗੋਭਾ ਜਿਹਾ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਬੜਾ ਨਿੱਖੜਵਾਂ ਨਿਕਲਿਆ ਸੀ।ਪਰ ਓਹ ਤੇ ਓਹਦੇ ਦੋ ਸਾਥੀ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੰਮ ਨਿਕਲੇ ਸਨ ਇਹ ਕਰਣ ਨੇ ਐਵੇਂ ਰਾਹ ਰੋਕ ਲਿਆ। "ਵੂਈ ਗੋਟਾ ਗੋ" (ਸਾਨੂੰ ਜਾਣਾ ਪਊ)....... "ਗੋਇੰਗ ਵੇਅਰ ਮੈਨ" (ਕਿੱਥੇ ਜਾਣੈ)........ "ਲੂਕਿੰਗ ਫੌਰ ਸੰਮ ਗੁੱਡ ਮਸਾਜ ਪਾਰਲਰ" (ਕਿਤੇ ਚੰਗੀ ਜਿਹੀ ਮਾਲਸ਼ ਕਰਾਉਨੇ ਆਂ) ਗੁੱਝੀ ਜਿਹੀ ਹਾਸੀ ਨਾਲ ਇਸ ਵਾਰ ਓਹਦੇ ਸਾਥੀ ਨੇ ਆਖਿਆ ਸੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੋੜਿਆ "ਐਂਡ ਸੰਮ ਬੂਮ-ਬੂਮ ਟੂ" (ਤੇ ਸੈਕਸ ਵੀ) ਇੱਥੇ ਲੋਕਲ ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਦਲਾਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੈਸੇ ਬਦਲੇ ਸਰੀਰਕ ਸੁਖ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਬੂਮ-ਬੂਮ ਦੇ ਹਾਸੋ ਹੀਣੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਰਦੇ ਨੇ। "ਨਾਂ ਯਾਰ ਨੋ ਬੂਮ-ਬੂਮ ਫੌਰ ਮੀ, ਤੈਨੂੰ ਪਤੈ ਬਾਈ ਮੈਂ ਪੇਡ ਸੈਕਸ ਦੇ ਕਿੱਡਾ ਖਿਲਾਫ ਹਾਂ" ਓਹ ਫੇਰ ਬੋਲਦੈ। "ਚੱਲ ਠੀਕ ਹੈ ਜੇ ਕੱਲੀ ਮਸਾਜ ਹੀ ਕਰਾਉਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਰੰਨ ਤਾਂ ਚੱਜ ਦੀ ਹੋਵੇ ਕਰਨ ਆਲੀ.... ਓ.ਕੇ ਕਰਨ ਡੂ ਯੂ ਨੋ ਸਮ ਗੁੱਡ ਪਾਰਲਰ ਵਿੱਦ ਬਿਊਟੀਫੁੱਲ ਗਰਲਜ਼, ਨੋ ਬੂਮ-ਬੂਮ ਨੀਡਿਡ" ਕਰਣ ਨੂੰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵੇਚੇ ਬਗ਼ੈਰ ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਰਾਹ ਨਜ਼ਰ ਆਇਆ ਤਾਂ ਓਹ ਤਿੰਨਾਂ ਜਣਿਆ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਮਸਾਜ ਪਾਰਲਰ ਦਾ ਰਾਹ ਦੱਸਣ ਨੂੰ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਢਿੱਡ ਤੇ ਵਾਸਨਾ ਦੋਹਾਂ ਖਾਤਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਤੇ 'ਵਰਕ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ' ਚੇਂਜ ਹੁੰਦੇ ਈ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ।

ਪਾਰਲਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਤੇ ਖੁੱਲੀ ਮਾਰਕਿਟ 'ਚ ਸੀ। ਰਾਤ ਦੇ ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ਹੋਰ ਦੁਕਾਨਾਂ ਤਾਂ ਬੰਦ ਸਨ ਪਰ ਇੱਥੇ ਲਗਭਗ ੬੦ ਫੁੱਟ ਚੌੜੀ ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ਵਾਲੀ ਇਸ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਬਾਹਰ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੀੜ ਸੀ। ਝਕਦਾ ਜਿਹਾ ਓਹ ਤੇ ਜੋਸ਼ ਜਿਹੇ 'ਚ ਓਹਦੇ ਸਾਥੀ ਟੈਕਸੀ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ। ਬਾਹਰ ਬਿਊਟੀ ਐਂਡ ਹੈਲਥ ਸਪਾ ਦਾ ਬੋਰਡ ਪੜ੍ਹਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਟੱਪਦਿਆਂ ਓਹਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਾਂ ਇੰਜ ਲੱਗਾ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਹੋਟਲ ਦੀ ਲੌਬੀ 'ਚ ਪੁੱਜ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਚੰਮੜੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸੋਫਿਆਂ ਅੱਗੇ ਸੁਹਣੇ ਨੱਕਾਸ਼ੀਦਾਰ ਮੇਜ਼, ਲਗਭਗ ੪੦ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਬਹਿਣ ਤੇ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨ ਜੋਗੀ ਥਾਂ। ਪਰ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੈਠਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪਈ, ਰਵਾਇਤੀ ਪੋਸ਼ਾਕ 'ਚ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਟਾਈਪ ਔਰਤ ਨੇ ਪਹਿਲੋਂ ਇੱਕ ਫਾਰਮ ਹੱਥ 'ਚ ਫੜਾ ਦਿੱਤਾ, ਫਾਰਮ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਮਝ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਇਸ ਪਾਰਲਰ 'ਚ ਸਿਰਫ ਰਵਾਇਤੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਾਲਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਟਿੱਪ ਦੇ ਕੇ ਹੋਰ ਕੋਈ ਸੇਵਾ ਨਾ ਮੰਗੀ ਜਾਵੇ, ਹੇਠਾਂ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਸੀ।

"ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਸਾਫ ਹੈ" ਓਹਨੇ ਸੋਚਿਆ, "ਵੈਸੇ ਵੀ ਮੈਂ ਪੇਡ ਸੈਕਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹਾਂ" ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਓਹ ਗੱਲ ਕਰਦੈ, "ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਸੈਕਸ ਕਰਨ ਦੇ ਕੋਨਸੈਪਟ ਨਾਲ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਨਫਰਤ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਤਾਂ ੪ ਸਾਲ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਕਦੇ ਜੀ.ਬੀ ਰੋਡ ਦਾ ਗੇੜਾ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ....... ਇੰਝ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਵੇਸਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਨਫਰਤ ਹੈ, ਓਹ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰੀਆਂ ਵੈਸੇ ਹੀ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਦੁਰਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹਵਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨੇ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਰੀਰਕ ਸੁਖ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਾਂਝ ਤੋਂ ਬਗ਼ੈਰ ਲੈ ਲੈਣ ਦਾ ਕੋਈ ਸੁਆਦ ਨਹੀਂ, ਸੋ..... ਨੋ ਪੇਡ ਸੈਕਸ"

"ਹੈਵ ਯੂ ਪਿੱਕਡ ਯੋਰ ਨੰਬਰ ਸਰ" (ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਨੰਬਰ ਚੁਣ ਲਿਐ) ਹੱਥ 'ਚ ਫੜੇ ਫਾਰਮ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਕਰਦੇ ਨੂੰ ਓਹਨੂੰ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਬੀਬੀ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਨੇ ਜਗਾਇਆ, ਵੱਡੇ ਹਾਲ ਦੇ ਆਖਰੀ ਕੰਢੇ ਬਣੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨਦਾਰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਕੰਧ ਵੱਲ ਓਹ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਦਮਾ ਜਾਂ ਝਟਕਾ ਜਾਂ ਗਿਆਨ ਚਖਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹਣਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਸੀ ਪਰ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੱਲ 'ਤੇ ਹੈਰਾਨਗੀ ਨਾਂ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਓਹਦੇ ਦਿਮਾਗ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਜ਼ਰੀਏ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਧਿਆਨ ਮਾਰਿਆ ਤਾਂ ਅਜੀਬ ਜਿਹਾ ਕੁਝ ਵੱਜਿਆ ਜ਼ਰੂਰ ਸੀ, ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਸਾਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਨਾਲ ਢਕਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਭਗ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਫੁੱਟ ਤੇ ਫੇਰ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਫੁੱਟ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਸਿਰੇ ਇਸ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਕੰਧ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਆਮ ਕੱਦ ਕਾਠੀ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ ਆਰ ਪਾਰ ਵੇਖ ਸਕਦੈ....... ਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਟੇਡੀਅਮ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਵਾਂਗ ਬਣਾਈਆਂ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ 'ਤੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੀ ਕੁੜੀਆਂ ਬੈਠੀਆਂ ਸਨ। ਅਚਾਨਕ ਏਦਾਂ ਇਹ ਨਜ਼ਾਰਾ ਵੇਖ ਕੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਸੱਟੇ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ ਗਿਣਤੀ ਮਿਣਤੀ ਕਰ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਓਹਦਾ ਦਿਮਾਗ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਝ ਢੈਲਾ ਜਿਹਾ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ।ਉੱਡਵੀਂ ਜਿਹੀ ਨਿਗਾਹ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਨੁੱਕਰਾਂ 'ਤੇ ਮਾਰ ਕੇ ਓਹ ਤੀਜੀ ਪੌੜੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸਿਰੇ ਵੱਲ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਕੁੜੀਆਂ 'ਕੱਠੀਆਂ ਬੈਠੀਆਂ ਨੇ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਕੀ ਆਪਸ 'ਚ ਗੱਲਾਂ ਮਾਰਦੀਆਂ ਨੇ ਜਾਂ ਚੁੱਪ ਕਰ ਕੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਪਾਰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਅੱਖ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਨੇ ਓਥੇ ਹੀ ਇਹ ਸੁਹਣੀ ਤੇ ਉਦਾਸ ਜਿਹੀ ਸੂਰਤ ਖਲਾਅ ਵੱਲ ਝਾਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਿਲਕੁਲ ਜਿੱਦਾਂ ਓਹਦੀ ਮਹਿਬੂਬ ਕੁੜੀ ਇੰਡੀਆ 'ਚ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਹਿਬੂਬਾ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਓਦਰਿਆ ਜਿਹਾ ਓਹ ਦੋਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਰਤਾਂ ਮੇਲ ਰਿਹੈ ਕਿ ਸੁਪਰਵਾਈਜ਼ਰ ਫੇਰ ਪੁੱਛਦੀ ਹੈ "ਹੈਵ ਯੂ ਪਿੱਕਡ ਯੌਰ ਨੰਬਰ ਸਰ" ।

"ਚੁਰਾਸੀ..... ਓਹ ਮਾਫ ਕਰਨਾ ਏਟੀ ਫੌਰ" ਕੁੜੀ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਸੀਨੇ ਵੱਲ ਝਾਕਦਿਆਂ ਓਹ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲਦੈ।

ਸਾਫ ਸੁੱਥਰੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਨੇ, ਕਮਰੇ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ, ਮੱਧਮ ਲਾਲ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਾਲੇ ਪਰ ਸਾਫ, ਦੂਜੀ ਮੰਜ਼ਲ ਤੱਕ ਕਈ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਦਿਆਂ ਓਹਦੀ ਮਹਿਬੂਬਾ ਵਰਗੀ ਉਦਾਸੀ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਓਹਦੇ ਵੱਲ ਵੇਂਹਦੀ ਵੀ ਨਹੀਂ। "ਐਵੇਂ ਭਾਵੁਕ ਜਿਹਾ ਹੋ ਕੇ ਤਾਂ ਇਹਦੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਬੈਠਾ ਕਿਤੇ ਮੈਂ, ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਿਰਫ ਮਾਲਸ਼ ਕਰਾਉਣਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਜਾਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਔਰਤ ਕਿੱਦਾਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਮੁਲਕਾਂ 'ਚ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਵੀ ਇੱਕੋ ਚੀਜ਼ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਮੋਡਿਟੀ, ਉਤਪਾਦ, ਵੇਚਣ ਵਾਲੀ ਵਸਤੂ...... ਪਰ ਇਹ ਵਸਤੂ ਤਾਂ ਮੁੜ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵੇਖ ਰਹੀ।ਦਫਤਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੋਸਤਾਂ ਤੱਕ ਔਰਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦਮਗਜ਼ੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ ਓਹ ਮਸਾਜ ਪਾਰਲਰ 'ਚ ਕੁੜੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਔਰਤ ਦੇ ਹਾਲਾਤ 'ਤੇ ਤਬਸਰੇ ਕਰ ਰਿਹੈ, ਪਰ ਪੌੜੀਆਂ ਮੁੱਕ ਗਈਆਂ ਨੇ। ਦੂਜੀ ਮੰਜ਼ਲ ਦੇ ਕਮਰਿਆਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਕੁੜੀ ਓਹਨੂੰ ਅੰਦਰ ਕੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, "ਆਰ ਯੂ ਫਰੋਮ ਇੰਡੀਆ"...... "ਯੇਹ"....... "ਊੂਊਊਹ ਸ਼ਾਹਰੁਖ ਖਾਨ, ਅਮਿਤਾਬ ਬੱਚਨ, ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ...... ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਹਾ" ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾ ਰਹੀ ਹੈ ਗੱਲ ਤੋਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਪਰ ਓਹ ਫਿਲਹਾਲ ਨਿੰਮੋਝੂਣੀ ਜਿਹੀ ਮੁਸਕੁਰਾਹਟ ਹੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। "ਓ.ਕੇ ਟੇਕ ਔਫ" ਕੁੜੀ ਕੱਪੜੇ ਲਾਹੁਣ ਲਈ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਓਹ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, "ਦਿਸ ਔਫ ਟੂ" ਓਹ ਬਰਮੂਡੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ "ਨਾਂ ਇਟਸ ਓ.ਕੇ, ਆਇ ਐੱਮ ਕਮਫਰਟੇਬਲ ਦਿਸ ਵੇਅ"
ਓਹ ਸਣੇ ਬਰਮੂਡੇ ਮੂਧਾ ਪਿਆ ਮਾਲਸ਼ ਕਰਾ ਰਿਹੈ, ਮੇਰੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਚ ਬਗ਼ਾਨੀ ਔਰਤ ਦਾ ਮਰਦ ਦੇ ਪੈਰ ਛੂਹਣਾ ਕੀ ਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਖੜੇ ਕਰ ਦਿੰਦੈ ਤੇ ਇੱਥੇ ਤਸੱਲੀ ਨਾਲ ਮਾਲਸ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਐ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਖੁੱਲ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਔਖੀ ਸੌਖੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ, "ਹਾਊ ਮੈਨੀ ਡੇਅਜ਼ ਹਿਅਰ" ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਟਿਕਟ ਜੇਬ 'ਚ ਰੱਖੀ ਬੈਠਾ ਓਹ ਐਵੇਂ ਈ ਕਹਿ ਗਿਆ "ਵੰਨ ਵੀਕ" ਜਿਵੇਂ ਓਹਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਸਾਂਝੀ ਨਾ ਕਰਨਾ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਮਾੜਾ ਵੀ ਲੱਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਏਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਬਹੁਤਾ ਕੁਝ ਲੁਕੌਂਦੇ ਨਹੀਂ, "ਪਰ ਆਪਾਂ ਕਿਹੜਾ ਏਥੋਂ ਦੇ ਆਂ, ਨਾਲੇ ਪੂਰਾ ਹਫਤਾ ਕੰਮ ਮਿਲਣ ਦੇ ਲਾਲਚ 'ਚ ਸ਼ਾਇਦ ਵਧੀਆ ਮਾਲਸ਼ ਕਰ ਦੇਵੇ"। "ਵਿਅਰ ਲਿਵਿੰਗ" ਓਹ ਜੁਆਬ 'ਚ ਆਪਣੇ ਹੋਟਲ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸਦੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਛਤਉਂਦੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਖਰਚੇ 'ਤੇ ਵਧੀਆ ਹੋਟਲ 'ਚ ਠਹਿਰੇ ਬੰਦੇ ਤੋਂ ਟਿੱਪ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਵੀ ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਅਗਲੀ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਪਤੈ ਬਈ ਸਰਕਾਰੀ ਖਾਤਾ ਚੱਲ ਰਿਹੈ। "ਆਈ ਐੱਮ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਵੱਟਸ ਯੌਰ ਨੇਮ" "ਦੇਵ" ਅਸਲੀ ਨਾਂ ਦਾ ਟੁੱਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਦੱਸਦਿਆਂ ਹੀ ਓਹਨੂੰ ਹਾਸਾ ਵੀ ਆ ਗਿਆ, "ਵੇਖ ਕਿਵੇਂ ਮੈ ਨਾਂਅ ਲਕੋਈ ਜਾਨੈਂ, ਜਿਵੇਂ ਸਾਲੀ ਸਾਰੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸੀ.ਬੀ.ਆਈ ਮੇਰੀਆਂ ਮਾਲਸ਼ਾਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਈ ਲਾਉਣ ਬੈਠੀ ਹੋਵੇ"।
"ਵੱਟ ਯੂ ਡੂ, ਵਰਕ" ਜਦੋਂ ਓਹਨੇ ਕੰਮ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਇੰਪ੍ਰੈਸ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ, ਓਹਨੇ ਸਾਫ ਈ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ "ਰਿਪੋਰਟਰ", "ਹਾਅ ਰਿਪੋਤਾਰ" ਓਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਘਾਬਰ ਕੇ 'ਕੱਠੀ ਜਿਹੀ ਹੋਈ ਤੇ ਫੇਰ ਨਾਲ ਹੀ ਹੱਸ ਪਈ, ਓਹਦੇ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੁੰ ਵੀ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਬਈ ਬਗ਼ਾਨੇ ਮੁਲਕ ਬੈਠੈ, ਨਾਲੇ 'ਕੱਲੇ ਕੱਛੇ 'ਚ ਬਹਿ ਕੇ ਕਿਹੜੇ ਸਟਿੰਗ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਹੋਈ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਫੇਰ ਵੀ ਓਹ ਤਸੱਲੀ ਜਿਹੀ ਦੇਣ ਨੂੰ ਬੋਲਿਆ "ਡੋਨਟ ਵਰੀ, ਨੋ ਕੈਮਰਾ" ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਉਂਦੇ ਵੇਲੇ ਓਹ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਦੱਸ ਇਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਓਹ ਕਿ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈਣਾ ਚੱਲਿਐ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਨਣਾ ਹੈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਸਬੰਧੀ ਲਿਖ ਸਕੇ। ਓਧਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਖਾਈ ਜਾ ਰਿਹੈ, ਕੁਝ ਕੁ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਤੇ ਉੱਤੋਂ ਆਹ ਗਾਹਕ ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਪੈ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਕੁਝ ਨਾਂ ਕੁਝ ਪੁੱਛੀ ਜਾਂਦੈ। "ਹਾਓ ਓਲਡ ਆਰ ਯੂ" "ਟਵੰਟੀ ਫੋਰ", "ਹਾਓ ਓਲਡ ਇੰਨ ਦਿਸ ਵਰਕ" " ਟੂ ਯੀਅਰਜ਼"। ਹਨੇਰੇ 'ਚ ਵੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਾਲੀ ਅੱਖ ਬਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆਈ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਗਲ 'ਚ ਲਾਕੇਟ 'ਤੇ ਐੱਮ ਉੱਕਰਿਆ ਵੇਖ ਕੇ ਸਿੱਧਾ ਸਵਾਲ ਦਾਗਿਆ, "ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੋਟ ਯੋਰ ਰੀਅਲ ਨੇਮ" "ਨੋ ਇੱਟ ਇਜ਼", "ਦੈਨ ਵਾਏ ਐਮ ਓਨ ਯੋਰ ਲਾਕੇਟ", "ਦੈਟਸ ਮਾਈ ਸੰਨਜ਼ ਨੇਮ, ਮਿੱਤਰਾ"। ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਐ, ਕਾਫੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ, ੬ ਸਾਲ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਦੱਸਦੀ ਐ, ਹਸਬੈਂਡ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਲਈ ਕਾਫੀ ਪਾਪੜ ਵੇਲਣੇ ਪੈਂਦੇ ਨੇ।

ਔਰਤ ਦੇ ਹੱਕ 'ਚ ਨਾਅਰੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ, ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੇ ਦਿਲ 'ਚ ਔਰਤ ਲਈ ਦਰਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਨਰਮ ਹੱਥਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੈ ਤੇ ਓਹਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਘੱਟ, ਤੇ ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਓਹ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ ਐ ਤਾਂ ਕੁਝ ਕੁ ਬੋਰੀਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ ਐ।ਅਜ਼ਮਾਉਣ ਖਾਤਰ ਓਹ ਖਿੱਚ ਕੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਕੋਲ ਨੂੰ ਕਰ ਲੈਂਦੈ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਪਹਿਲੋਂ ਥੋੜਾ ਝਕੀ ਤੇ ਫੇਰ ਆਪੇ ਹੀ ਨੇੜੇ ਆ ਗਈ ਨਾਲੇ ਹੀ ਟੋਕ ਵੀ ਦਿੱਤਾ, "ਵੇਰੀ ਰਿਸਕੀ, ਬੌਸ ਵੇਰੀ ਸਟਰਿਕਟ, ਨੋ ਨੌਟੀ ਥਿੰਗਜ਼"(ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ ਨਾਂ ਕਰ, ਮਾਲਕ ਕਾਫੀ ਸਖ਼ਤ ਐ)। ਪਰ ਓਹਦੇ ਅੰਦਰ ਕੁਝ ਬਦਲ ਚੁੱਕੈ, "ਡੋਨਟ ਵਰੀ ਅਬਾਊਟ ਬੌਸ, ਟੈੱਲ ਮੀ ਹਾਓ ਮੱਚ" (ਮਾਲਕ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਛੱਡ, ਪੈਸੇ ਦੱਸ) ਨੋ ਪੇਡ ਸੈਕਸ ਵਾਲੀ ਥਿਊਰੀ ਸ਼ਾਇਦ ੨ ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਦੀ ਥੱਕ ਕੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਹੀ ਬੈਠ ਗਈ ਸੀ। ਬੱਚੇ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੈਸਿਆਂ ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਗਾਹਕੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾਉਂਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ "ਯੂ ਵਾਂਟ ਟੂ ਕੰਮ ਡੇਲੀ" "ਯੈੱਸ, ਹੋਲ ਵੀਕ" ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦੀ ਹਵਾਈ ਟਿਕਟ ਲਈ ਬੈਠਾ ਓਹ ਪੂਰਾ ਹਫਤਾ ਆਉਣ ਦਾ ਲਾਰਾ ਮਾਰ ਗਿਆ। "ਓ.ਕੇ ਥਰੀ ਹੰਡਰਡ ਥਾਊਜ਼ੈਂਡ" ਏਧਰਲੇ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਯਾਨੀ ਆਪਣੇ ਡੇਢ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ, ਕਰੰਸੀ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਜਿਹਾ ਲਾ ਕੇ ਓਹਨੇ ਔਫਰ ਮਾਰੀ, "ਨੋ ਓਨਲੀ ਵੰਨ ਹੰਡਰਡ ਥਾਊਜ਼ੈਂਡ" ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਭੰਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ, "ਨੋ ਥਰੀ" ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, "ਓ.ਕੇ ਓਨਲੀ ੨" ਓਹਨੂੰ ਪੱਕੀ ਬਾਰਗੇਨਿੰਗ ਦੀ ਆਦਤ ਹੈ। ਹੁਣ ਬਰਮੂਡਾ ਕਿੱਲੀ 'ਤੇ ਹੈ ਤੇ ਓਹਦੀ ਸੋ ਕਾਲਡ ਮਰਦਾਨਗੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ, "ਸਲੋਅ ਡਾਊਨ, ਸਲੋਅ ਡਾਊਨ, ਥੋੜਾ ਹੋਲੀ ਚੱਲ, ਸੁਆਦ ਨਾਲ" ਦਿੱਲੀ ਜੇ.ਐੱਨ.ਯੂ 'ਚ ਔਰਤ ਦਿਹਾੜੇ 'ਤੇ ਮਾਰੇ ਨਾਅਰਿਆਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਓਹਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਠਰਕੀ ਅਵਾਜ਼ਾਂ 'ਚ ਗੁਆਚ ਗਈ ਹੈ। "ਕੰਮ ਔਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਟੇਕ ਔਫ ਆਲ ਯੌਰ ਕੋਲਥਜ਼" ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੇ ਸਾਰੇ ਕੱਪੜੇ ਲੱਥੇ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੈ ਪੱਤਰਕਾਰ, "ਟੇਕ ਔਫ ਆਲ ਕਲੋਥਜ਼"। ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਘਰ ਜਾਣ ਦੀ ਕਾਹਲ ਹੈ, ਇਹਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਘੰਟਾ ਲਾਉਣ ਨਾਲੋਂ ਛੇਤੀ ਵਿਹਲਾ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਸੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਮਿਲਜ਼ ਘਰ ਪੁੱਜ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਹੱਥ ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਓਹ ਪੂਰੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਸੋਚ ਰਿਹੈ, ਜੇ ਹੁਣੇ ਨਿੱਬੜ ਗਈ ਤਾਂ ੧੫ ਮਿੰਟਾਂ 'ਚ ਘੰਟੇ ਦੇ ਪੈਸੇ ਦਊਂਗਾ, ਨਾਲੇ ਆਹ ਦੋ ਲੱਖ ਵਾਧੂ ਵੀ, ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਾ ਹੋਰ ਕੂੰਡਾ ਹੋ ਜਾਣੈ ਭਾਰਤੀ ਕਰੰਸੀ 'ਚ, "ਸਲੋਅ ਡਾਊਨ, ਪਲੀਜ਼, ਸਲੋਅ ਡਾਊਨ" ਓਹ ਥੋੜਾ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਚਲਦਿਆਂ ਇੰਨਜੁਆਏ ਕਰਨ ਦੇ ਮੂਡ 'ਚ ਆ ਗਿਐ, ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੀ ਫੈਂਟਸੀ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਰਹੇ ਨੇ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੇ ਓਹਦੇ ਵੱਲ ਕੁਝ ਚੁੰਮਣ ਵਧਾਏ ਤੇ ਕੁਝ ਹੀ ਪਲਾਂ 'ਚ ਓਹਦੀ ਮਰਦਾਨਗੀ ਲੇਟੇ ਹੋਏ ਦੇ ਓਹਦੇ ਢਿੱਡ 'ਤੇ ਆ ਪਈ, ਤੇ ਓਹ ਥੱਕ ਕੇ ਹੌਂਕਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹੱਥ ਵਾਲੇ ਤੌਲੀਏ ਨਾਲ ਓਹਦਾ ਢਿੱਡ ਸਾਫ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਕੱਲ ਦੀ ਵੀ ਸਾਈ ਲਾ ਰਹੀ ਐ, "ਯੂ ਵਿੱਲ ਕੰਮ ਟੂਮਾਰੋ ਅਗੇਨ" "ਯੈੱਸ, ਐਟ ਇਲੈਵਨ ਪੀ.ਐੱਮ ਟੂਮਾਰੋ, ਫੋਰ ਸ਼ਯੋਰ" ਪੇਡ ਸੈਕਸ ਵਾਂਗ ਹੀ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਨੂੰ ਵੀ ਸਖ਼ਤ ਨਫਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

"ਆਈ ਲਾਈਕ ਯੌਰ ਨੋਜ਼, ਐਂਡ ਯੌਰ ਆਈਜ਼ ਆਰ ਵੇਰੀ ਡੀਪ" ਮੱਧਮ ਲਾਲ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੇ ਓਹਦੀ ਤਰੀਫ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਮਰੀ ਜਿਹੀ ਥੈਂਕਸ ਹੀ ਓਸ ਤੋਂ ਜੁੜੀ ਜੁਆਬ 'ਚ, ਜਦੋਂਕਿ ਪਹਿਲੋਂ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗਹਿਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਜਾਂ ਤਿੱਖੇ ਨਾਕ ਦੀ ਤਰੀਫ ਸੁਣ ਕੇ ਓਹ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਲਾਚੜ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। "ਯੂ ਮੈਰਿਡ" ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, "ਨੋ" ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਜੁਆਬ। "ਦੈਨ ਮੈਰੀ ਮੀ, ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਹਾ ਹਾ" ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹਾਸਾ, "ਯੂ ਡੋਨਟ ਈਵਨ ਨੋ ਮਾਈ ਲੈਂਗੁਏਜ" ਤੱਥ ਭਰਪੂਰ ਜੁਆਬ, ਜਿਵੇਂ ਜੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਹੁਣੇ ਓਹ ਡੋਲੀ ਲੈ ਜਾਂਦਾ। ਹੈਲਮਟ ਲ਼ੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਬਾਈਕ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਨਜ਼ਰ ਭਰ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਜਿਵੇਂ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਮਗਰੋਂ ਖਾਤਾ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੇ ਪਰਚੀ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਨੰਬਰ ਲ਼ਿਖ ਕੇ ਫੜਾਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਨੰਬਰ ਕੋਲ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਓਹਨੇ ਸਟੋਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।

ਲਗਭਗ ਬਾਈ-ਚੌਵੀ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਬੈਂਕੋਕ ਤੋਂ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀ ਕੁਨੈੱਕਟਿੰਗ ਫਲਾਈਟ 'ਚ ਸੁਣੱਖੀਆਂ ਏਅਰ ਹੋਸਟੈੱਸਾਂ ਹੱਥੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਜਾਮ ਪੀਂਦਿਆਂ ਓਹਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਦ ਆਈ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨੇ ਫੇਰ ਜੇਬ 'ਚ ਹੱਥ ਫਿਰਾਇਆ, ਫੋਨ ਨੰਬਰ ਵਾਲੀ ਪਰਚੀ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਹੁੰਦੀ ਵੀ ਤਾਂ ਕਿਹੜਾ ਓਹਨੇ ਇੰਡੀਆ ਆ ਕੇ ਮਾਲਸ਼ ਕਰਨੀ ਸੀ ਨਾਲੇ ਹੋਰ ਕਈ ਕੁਝ.... ਪਰ ਓਹ ਸੀਨ ਤਾਜ਼ਾ ਦਮ ਪਿਆ ਸੀ ਅੱਖਾਂ ਮੁਹਰੇ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਮਗਰ ਸਟੇਡੀਅਮ ਦੀ ਪੌੜੀਆਂ ਵਰਗੀ ਸਿਟਿੰਗ, ਓਹਦੀ ਮਹਿਬੂਬਾ ਵਾਂਗ ਖਲਾਅ 'ਚ ਗੁੰਮ ਚਿਹਰਾ, ੮੪ ਨੰਬਰ ਸਟੀਕਰ, ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਸਰੀਰਕ ਸੁਖ ਨਾਂ ਲੈਣ ਦਾ ਓਹਦਾ ਅਹਿਦ, ਪੈਸੇ ਬਦਲੇ ਵਿਕ ਰਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇਸ ਔਰਤ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼, "ਸਾਲੀ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਕਮਜ਼ੋਰ ਐ ਕਿ ਮੈਂ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਮਾਗ ਖਪਾਈ ਕਰੀ ਜਾਨਾਂ" ਪਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਤਾਂ ਪੈਸੇ ਘੱਟ ਕਰਾਏ ਸੀ, ਤੇ ਮੁੜ ਕੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮਹਿਬੂਬਾ ਜੋਗਾ ਸੈਂਟ ਖਰੀਦ ਲਿਆ ਓਹਨਾਂ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ, "ਫੇਰ ਕੀ ਆ, ਆਪਣੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਕੋਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰੇ" ਪਰ ਓਹਦੇ ਜੁਆਕ ਨੂੰ ਵੀ ਕੰਮ ਆ ਸਕਦੇ ਸੀ ਜੇ ਭੋਰਾ ਵੱਧ ਪੈਸੇ ਦੇ ਦਿੰਦਾ, ਹੁਣ ਵੀ ਤਾਂ ਉਜਾੜੇ ਈ ਐ, ਸਗੋਂ ੫੦੦ ਕੁ ਸੌ ਦੀ ਟਿੱਪ ਵੀ ਪਾ ਦਿੰਦਾ, ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੱਧੇ ਠਰਕੀ ਨਾਲ ਘੱਟ ਮੱਥਾ ਮਾਰਨਾ ਪੈਂਦਾ, "ਚੱਲ ਕੋਈ ਨਾਂ ਆਪਾਂ ਇਕਨੋਮਿਕਸ ਵਾਲੀ ਵੈਲਿਊ ਫੋਰ ਮਨੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਐ, ਜਿੰਨਾ ਮੁੱਲ ਲੱਗਿਆ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਐਵੇਂ ਇਹ ਜ਼ਮੀਰ ਜਿਹੇ ਆਲੀ ਬਹਿਸ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਈ ਕਰੀ ਜਾਨੈਂ" ਓਹਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ, ਪਰ ਪੈਸੇ ਬਦਲੇ ਠਰਕ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਅਹਿਦ ਤਾਂ ਰੁਲ ਗਿਆ ਨਾਂ, ਅੱਜ ਔਰਤ ਨੂੰ ਪੈਸਿਆਂ ਬਦਲੇ ਸੁਖ ਲਈ ਤਾਂ ਵਰਤ ਈ ਲਿਆ ਨਾਂ, ਹੁਣ ਕਿਵੇਂ ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ਲੱਗੇਗਾਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਔਰਤ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਕੀਰਨੇ ਪਾਉਂਦਾ ਰਹਿਨੈ, "ਓਏ ਸ਼ਾਂਤੀ ਕੋਈ ਵੁਮੈਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਿੰਬਲ ਥੋੜੇ ਈ ਐ, ਜੇ ਮੈਂ ਨਾਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੋਣਾ ਸੀ, ੮੪ ਨੰਬਰ ਦੀ ਹਾਕ ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ, ਨਾਲੇ ਹਲਾਤ ਤਾਂ ਵੇਖ ਈ ਲਏ ਨੇ, ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਟਾਈਪ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਨਵਿੰਸ ਕਰਨ ਲਾਇਕ ਮਸਾਲਾ ਤਾਂ ਹੁਣ ਵੀ ਜੁੜ ਗਿਐ, ਜਾ ਕੇ ਕੁਝ ਕੁ ਸਫਿਆਂ 'ਚ ਸਟੇਟ ਦੇ ਅਰਥਚਾਰੇ ਦੇ ਹਾਲ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਐਕਸਪਲੋਇਟੇਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਆਰਟੀਕਲ ਲਿਖ ਦਿਆਂਗਾ, ਗੱਲ ਖ਼ਤਮ" ਬੱਸ ਹੁਣ ਹਾਲ ਕੁਝ ਠੀਕ ਹੋਏ, ਦਿਮਾਗੀ ਦਵੰਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ, ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਜਗਤ 'ਚ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਆਰਟੀਕਲ ਨੂੰ ਆਪੇ ਮੰਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਕੇ ਓਹਨੇ ਆਖਰੀ ਪੈੱਗ ਲਈ ਏਅਰ ਹੋਸਟੈੱਸ ਨੂੰ ਆਖਿਆ.......ਹੁਣ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਵਧੀਆ ਨੀਂਦ ਆਜੂਗੀ॥

ਦਵਿੰਦਰਪਾਲ

anchor501@yahoo.co.uk

ਲੋਕ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਦੀ ਭੱਲ ਨੂੰ ਖੋਰਾ

ਭਾਰਤ ਅਮੀਰ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ‘ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੁੱਛ ਪ੍ਰਤੀਤ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਨਹੀਂ ਫਿਰ ਵੀ ਕਿਉਂ ਏਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਭੁੱਖਮਰੀ ਨਾਲ ਘੁਲ ਰਹੇ ਹਨ। ‘ਆਮ ਆਦਮੀ’ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਲੋਕਰਾਜੀ ਢਾਂਚੇ ‘ਚ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜੁਆਬਦੇਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤਾਂਹੀਓਂ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਚੁਣੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਜਾਣਨ ਤੱਕ ਦਾ ਹੱਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਵਿਧਾਇਕ ਤੇ ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਜਨਤਾ ਦੇ ਸੇਵਕ ਹਨ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਜੱਗ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਾਹਤੋਂ ਝਿਜਕਦੇ ਹਨ। ਚੋਣ ਸੁਧਾਰਾਂ ਕਾਰਨ ਹੁਣ ਹਰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦੱਸਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਨੇਤਾ ਲੋਕ ਇਹ ਵੇਰਵਾ ਇਕੱਲੇ ‘ਚਿੱਟੇ ਧਨ’ ਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ‘ਕਾਲਾ ਧਨ’ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਵਿੱਸ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਲਿਖੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪੱਤਰ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਛਪੀ ਖ਼ਬਰ ‘ਤੇ ਯਕੀਨ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ 70 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸਵਿੱਸ ਬੈਂਕਾਂ ‘ਚ ਪਏ ਹਨ। ਜੇ ਇੱਕੋ ਸਵਿੱਸ ਬੈਂਕ ‘ਚ ਏਨਾ ‘ਕਾਲਾ ਧਨ’ ਹੈ ਤਾਂ ਬਾਕੀ 69 ਬੈਂਕਾਂ ‘ਚ ਕਿੰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ‘ਕਾਲਾ ਧਨ’ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲੀ ਹੈ ਪਰ ਸਿਆਸੀ ਧਿਰਾਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਇੱਕੋ ਸੁਰ ਹਨ ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਸਵਿੱਸ ਬੈਂਕ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੰਦਰਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ‘ਚ 543 ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟਾਂ ਚੋਂ 300 ਐਮ.ਪੀ ਕਰੋੜਪਤੀ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਚੌਦਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ‘ਚ ਕਰੋੜਪਤੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤਕਰੀਬਨ 154 ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਬਿਹਾਰ ਵਰਗੇ ਰਾਜ ਦੇ 17 ਕਰੋੜਪਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਐਮ.ਪੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਮਾ ਨਗੇਸ਼ਵਰਰਾਓ ਹੈ ਜਿਸ ਕੋਲ ਸਿਰਫ਼ ਚਿੱਟਾ ਧਨ 173 ਕਰੋੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਹਾਲ ‘ਚ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਭਾ ਲਈ 55 ਨਵੇਂ ਐਮ.ਪੀ ਚੁਣੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਚੋਂ 78 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ 25 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਉਪਰ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦਿਨਾਂ ‘ਚ ਹੀ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਰੈੱਡੀ ਭਰਾਵਾਂ ਜੋ ਕਿ ਵਜ਼ੀਰ ਹਨ, ਵੱਲੋਂ ਕਮਾਏ ‘ਕਾਲੇ ਧਨ’ ਦਾ ਰੌਲਾ-ਰੱਪਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਯੇਦੀਯੁਰੱਪਾ ਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਰੈਡੀ ਭਰਾਵਾਂ’ ‘ਤੇ ਮਿਹਰ ਹੈ। ਦੂਰ-ਸੰਚਾਰ ਘਪਲੇ ਤਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਮਾਤ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨੀਰਾ ਰਾਡੀਆ ਟੇਪਾਂ ਨੇ ਲੋਕਰਾਜ ਦੇ ਹਰ ਥੰਮ੍ਹ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਝਾਰਖੰਡ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਧੂ ਕੌੌੜਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਥੀ ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਨੂੰ ‘ਕਾਲੇ ਧਨ’ ਨੇ ਹੀ ਫਸਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਲਾਇਬੇਰੀਆ ਮੁਲਕ ‘ਚ 8.50 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਖ਼ਰੀਦੀਆਂ ਸਨ। ਮਧੂ ਕੌੜਾ ਨੇ ‘ਕਾਲੇ ਧਨ’ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਟਰੈਕਟਰ ਮਕੈਨਿਕ ਮਿੱਤਰ ਵਿਨੋਦ ਸਿਨਹਾ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਕਈ ਮੁਲਕਾਂ ‘ਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮਧੂ ਕੌੜਾ ਉਸੇ ਰਾਜ ਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਆਦੀਵਾਸੀ ਲੋਕ ਪੱਤੇ ਖਾ ਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੇਂਦਰੀ ਵਜ਼ੀਰ ਰਹੇ ਸੁਖਰਾਮ ਦਾ ਵੀ ਸਭਨਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸੀ.ਬੀ.ਆਈ ਨੇ 16 ਅਗਸਤ 1996 ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚਲੇ ਸਰਕਾਰੀ ਘਰ ‘ਤੇ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਘਰੋਂ 2.45 ਕਰੋੋੜ ਰੁਪਏ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਇੱਧਰ ਉਸ ਦੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੰਡੀ ਵਿਚਲੇ ਘਰੋਂ 1.16 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਸੀ.ਬੀ.ਆਈ ਨੇ ਇਸ ਨੇਤਾ ਕੋਲ ਆਮਦਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਵਾ ਚਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਧਨ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਖੀ ਸੀ। ਮੁੰਬਈ ਦੇ 27 ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਹੀ 12 ਗੁਣਾ ਵਧੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵੱਲੋਂ ਜਿੱਤੇ ਵਿਧਾਇਕ ਬਸ਼ੀਰ ਪਟੇਲ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਸਾਲ 2004 ‘ਚ ਕੇਵਲ 23.24 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਉਸ ਕੋਲ ਸਾਈਕਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਧਾਇਕ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਸਾਲ 2009 ‘ਚ 2.84 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ। ਹੁਣ ਦੋ ਫਲੈਟ ਹਨ ਅਤੇ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਕਾਰਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਹੀ ਭਾਜਪਾ ਵਿਧਾਇਕ ਐਮ.ਪੀ ਲੋਧਾ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਹੀ ਅੱਠ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 68 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਿਧਾਇਕ ਭਾਈ ਜਗਤਾਪ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ 2.88 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ 20.05 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋਈ ਹੈ।

ਦਲਿਤਾਂ ਤੇ ਦਬੇ ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਬਸਪਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬੀਬੀ ਮਾਇਆਵਤੀ ਕੋਲ 87.2 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਵਿਚਲੇ ਦੋ ਬੰਗਲਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 54.08 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਮਾਰਚ 2010 ਦੇ ਮਹੀਨੇ ‘ਚ ਇਸ ਬੀਬੀ ਦੀ ਉਦੋਂ ਵੀ ਚਰਚਾ ਛਿੜੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਲਖਨਊ ਰੈਲੀ ‘ਚ ਉਸ ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰ-ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਵਾਲਾ ਹਾਰ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਹਾਰ ਦੀ ਕੀਮਤ 15 ਕਰੋੋੜ ਰੁਪਏ ਦੱਸੀ ਪਰ ਬੀਬੀ ਮਾਇਆਵਤੀ ਨੇ ਹਾਰ ਦੀ ਕੀਮਤ 18 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੱਸੀ ਸੀ।

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸੀ.ਬੀ.ਆਈ ਨੇ ਚਾਰਜਸੀਟ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਕੇ ਅਗਲੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਇਥੇ ਹੁਣ ਟੱਕਰ ਦੋ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਇਹ ਟੱਕਰ ਸਿਆਸੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ। ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਰ ਜੀਅ ਚੋਣ ਲੜਨ ਵੇਲੇ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਵਾਲੇ ਹਲਫੀਆ ਬਿਆਨ ‘ਚ ਪੁਰਾਣੇ ‘ਮੈਸੀ ਟਰੈਕਟਰ’ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦਾ। ਇਧਰ ਔਰਬਿਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਜ ਭਾਗ ਦੀ ਚੌਥੀ ਦਫ਼ਾ ਗੱਦੀ ਨਸੀਬ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੰਦਰਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ ਚੋਣ ਮੌਕੇ ਦੋਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਦੇ ਧਨ ਦੇ ਜੋ ਵੇਰਵੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ 75 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੈਪਟਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ 56.09 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਹੈ। ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨੂੰਹ ਕੋਲ ਜੇ 93.81 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸੋਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਨੂੰਹ ਕੋਲ ਵੀ 1.94 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਹਨ। ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ ਕਿਸੇ ਦੀ ਚਾਦਰ ਚਿੱਟੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਸਾਲ 1996-97 ‘ਚ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਹਕੂਮਤ ਬਣਨ ਮਗਰੋਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਵਜ਼ੀਰ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਜਨਤਕ ਕਰਨਗੇ। ਸਰਕਾਰ ਬਣੀ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨ ਕੁ ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੇਰਵੇ ਜੱਗ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 13 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਪੁਗਾਏ। ਜਦੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ‘ਚ ਵੇਰਵੇ ਜਨਤਕ ਕਰਨ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਪਾਇਆ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਬ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਜਨਤਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਡ ਆਫ਼ ਕੰਡਕਟ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਸਬ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਕਰਨ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਲ 2002 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ 3500 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਹੋਣ ਦਾ ਰੌਲਾ ਵੀ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਮਗਰੋਂ ਕੈਪਟਨ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬੇਹਿਸਾਬੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਭੇਜਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਅਦਾਲਤ ‘ਚੋਂ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ‘ਚ ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਬਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਕਾਲੀ ਹਕੂਮਤ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਬਾਦਲ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ‘ਤੇ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕਰਾ ਦਿੱਤੇ। ਅਕਾਲੀ ਹੈ ਜਾਂ ਕਾਂਗਰਸੀ, ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਕੇਵਲ ਜੱਦੀ ਪੁਸ਼ਤੀ ਜਾਇਦਾਦ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਿਉਂ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ? ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਗਿੱਦੜ-ਸਿੰਗੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਜੋ ਦਿਨਾਂ ‘ਚ ਪੂੰਜੀ ਨੂੰ ਜ਼ਰਬਾਂ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ,ਬਠਿੰਡਾ
ਲੇਖਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹਨ

ਰੋਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਾ ਰੱਖੋ

ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਸਮੂਹ ਕੇਸਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ
ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁੰਨ ਹਨ।ਜਮਹੂਰੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਘਾਣ ਵਿਰੁੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਤੇ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏੇ ਲਗਾਤਾਰ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਂਦੇ ਆਏ ਹਨ।ਪੰਜਾਬ 'ਚ "ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਗ੍ਰੀਨ ਹੰਟ" ਖਿਲਾਫ ਸਾਂਝਾ ਮੰਚ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ 'ਚੋਂ ਰਹੇ ਹਨ।"ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਗ੍ਰੀਨ ਹੰਟ" ਵਿਰੁੱਧ ਛਪੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ-ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਤਰਜ਼ਮਾ ਕਰਕੇ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸੰਪਾਦਤ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜ਼ਮਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹੀ ਦਿਨੀਂ ਵੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਤਰਜ਼ਮੇ 'ਚ ਜੁਟੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਖ਼ਤ ਬਾਖੂਬੀ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਘਾਣ ਵਿਰੁੱਧ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।ਲਿਖ਼ਤ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਲੰਮੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ,ਪਰ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ,ਪੜ੍ਹੇ ਬਿਨਾਂ ਛੱਡਣ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ।ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਲਿਖ਼ਤਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੋਂ ਆਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਨੂੰ ਸਹਿਯੋਗ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਗੇ।-ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ

ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਕਹਾਉਣ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਇਕ ਵਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਦੀ ਲੜੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਇਸ ਨੇ ਅਨਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ’ਚ ਇਕ ਵੱਡੀ ਮੱਲ ਮਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕਪੱਖੀ ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੇ ਘੁਲਾਟੀਏ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਅਤੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦੋ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਅਤੇ ਪਿਯੂਸ ਗੁਹਾ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੱਕੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਪੱਖਪਾਤੀ, ਗ਼ੈਰਜਮਹੂਰੀ ਅਤੇ ਧੱਕੜ ਕਿਰਦਾਰ ਇਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਜੱਗ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਜ਼ਾ ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਰੋਕੂ ਕਾਨੂੰਨ (ਯੂ ਏ ਪੀ ਏ), ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਨੂੰਨ (ਸੀ ਐਸ ਪੀ ਪੀ ਏ) ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜਦਾਰੀ ਦੰਡਾਵਲੀ (ਆਈ ਪੀ ਸੀ) ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ 124–ਏ ਅਤੇ ਐ¤ਸ 120 ਤਹਿਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦੀਆਂ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੱਦਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੱਕੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਲਈ ਈਜਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। 1947 ’ਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਦਾ ਰਾਜ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਇਹ ਧਾਰਾਵਾਂ ‘ਆਜ਼ਾਦ’ ਭਾਰਤ ਦੀ ਫ਼ੌਜਦਾਰੀ ਦੰਡਾਵਲੀ ’ਚ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਰਜ਼ਾ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਾਰਗਰ ਜਾਬਰ ਰਾਜ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪੁਰਜ਼ਿਆਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਵਿਰੁੱਧ ਥੋਪਣ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਦਰੇਗ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ, ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਅਤੇ ਪਿਯੂਸ ਗੁਹਾ ਨੂੰ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ, ਬਗ਼ਾਵਤ ਅਤੇ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਮਾਓਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤਹਿਤ ਜੋ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਹੈ।

ਇਹ ਨਿਆਂਇਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਜਿੱਥੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਜਾਇਜ਼ ਹੈ ਉਥੇ ਜੱਜ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਦਲੀਲਾਂ ਅਤੇ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਅਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਇਸ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਉਚਿਤ ਠਹਿਰਾਇਆ ਹੈ ਉਹ ਐਨੀਆਂ ਖੋਖਲੀਆਂ ਬੇਬੁਨਿਆਦ ਤੇ ਹਾਸੋਹੀਣੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮਿਆਰਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਖ਼ਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਉ¤ਤਰਦੀਆਂ। ਇਸ ਮੁਕੱਦਮੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਵਾਬਸਤਾ ਪਰਿਵਾਰਾਂ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਹਰਾਂ, ਸ਼ਹਿਰੀ/ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਤੇ ਹੋਰ ਜਮਹੂਰੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਅਦਾਲਤੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਬਹੁਤਾ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵੱਧ ਹੈਰਾਨੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਬਲੈਕ ਆਊਟ ਨੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਭਿਣਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੈਣ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਅਦਾਲਤ ’ਚ ਹੋ ਕੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੁਕੱਦਮੇ ਨਾਲ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਜੀਦਾ ਵਾਬਸਤਾ ਧਿਰਾਂ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸਥਾਪਤੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਤੱਥਾਂ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਜਾਅਲੀ ਸਬੂਤ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘੜਨ ਦੇ ਅਮਲ ਨੂੰ ਨੇੜਿਉਂ ਦੇਖਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।। ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ ਅਮਲ ਦੌਰਾਨ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਆਪਣੀ ਸਹੂਲਤ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿਆਨ ਬਦਲਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਜਾਅਲੀ ਤੱਥ ਜੋੜਦੇ ਗਏ। ਅਦਾਲਤ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਖਾਂ ਮੀਟ ਕੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਭੰਨਤੋੜ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮਨਮਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਸਭ ਕੁਝ ਪੂਰਵ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਰਾਜ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ‘ਦੋਸ਼ੀਆਂ’ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਹੈ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਘੋਰ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੱਖਪਾਤੀ ਅਤੇ ਪੂਰਵ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਵਤੀਰਾ। ਜੱਜ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਅਧਾਰ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਇਸਤਗਾਸਾ ਧਿਰ ਦੋਸ਼ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਉਲਟਾ ਜੱਜ ਨੇ ਇਹ ਫਤਵਾ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਤੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ’ਚ ਨਾਮਜ਼ਦ ਦੂਜੇ ਦੋਸ਼ੀ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ। ਕੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਦਾਲਤੀ ਅਮਲ ’ਚ ਸਾਫ਼–ਸੁਥਰੇ ਤੇ ਜਾਇਜ਼ ਨਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਹੈ? ਇਸ ਮੁਕੱਦਮੇ ਨੂੰ 74 ਸਾਲ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਦੁਆਲੇ ਬੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਾਓਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਕਾ. ਪ੍ਰਸਾਦ ਉਰਫ਼ ਵਿਜੇ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਨੂੰ 2005 ’ਚ ਭੱਦਰਾਚਲਮ (ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਤੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਉਪਰ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਚੰਦਰ ਬਾਬੂ ਨਾਇਡੂ ਉਪਰ ਕਾਤਲਾਨਾ ਹਮਲੇ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਘੜਨ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮੁਕੱਦਮੇ ਕਈ ਥਾਈਂ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਉਹ ਬਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਖਿਲਾਫ਼ ਚੱਲ ਰਹੇ ਬਾਕੀ ਮੁਕੱਦਮੇ ਵੀ ਖਾਰਜ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਐਨ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਬਰੀ ਹੁੰਦੇ ਸਾਰ ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਨੂੰ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਹਿਰਾਸਤ ’ਚ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮਾਓਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ ਮੈਂਬਰ ਦੱਸ ਕੇ ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਨਵਾਂ ਮੁਕੱਦਮਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੋਲਿਟ ਬਿਓਰੋ ਮੈਂਬਰ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰਸਾਲੇ ਪੀਪਲਜ਼ ਮਾਰਚ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ’ਚ ਛਪੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ। ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿਚ ਜੋ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਕਾ. ਪ੍ਰਸਾਦ ਉਰਫ਼ ਵਿਜੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਨਾਂ ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਦੇਪਾਰਟੀ ਨਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਲਿਸ ਉਸ ਖਿਲਾਫ਼ ਰਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਕਿਸੇ ਕਾਰਵਾਈ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਪੁਖ਼ਤਾ ਸਬੂਤ ਅਦਾਲਤ ’ਚ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਰਸਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਘਾੜਾ ਦਰਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੈਸ਼ਨ ਅਦਾਲਤ ਵਲੋਂ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਜੇ ਉਹ ਪੋਲਿਟ ਬਿਓਰੋ ਮੈਂਬਰ ਹੋਵੇ ਵੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਕਾਰਵਾਈ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਜਰਮ ਬਣਾ ਕੇ ਸਜ਼ਾ ਕਿਵੇਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਬਿਨਾਇਕ ਸੈਨ ਨੂੰ ਮਾਓਵਾਦੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਉਸ ਉਪਰ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਇਲਿਨਾ ਸੇਨ ਜੰਗਲ ’ਚ ਜਾ ਕੇ ਮਾਓਵਾਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ’ਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦਾ ਸਬੂਤ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਸੁਣਿਆ ਸੀ।

ਦੂਜਾ ਸਬੂਤ ਇਕ ਸੀ ਡੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਿਸ ਸੀ ਡੀ ਨੂੰ ਸਬੂਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂਦੀ ਟੀਮ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤੱਥ ਖੋਜ ਦਾ ਫਿਲਮਾਂਕਣ ਹੈ। ਸੀ ਡੀ ਵਲੋਂ ਵਿਡਿਓਗ੍ਰਾਫ਼ਰ ਦੇ ਮੰਗ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸੀ ਡੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਗਈ। ਬਸ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਫਾਈਲ ਨਾਲ ਨੱਥੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਸ੍ਰੀ ਸੇਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਇਕ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ ਮਾਓਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਨਾਲ ਜੇਲ੍ਹ ’ਚ 33 ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਤੋਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਮਾਓਾਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਰੂਪੋਸ਼ ਆਗੂਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਸਮੇਂ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਮਾਓਵਾਦੀ ਡਾਕੀਆ’ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਦਕਿ ਤੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਬਿਨਾਇਕ ਸੈਨ ਪੀ ਯੂ ਸੀ ਐਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ’ਚ ਇਹ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਲਿਖਤੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੀ ਦਰਖਾਸਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੀ ਯੂ ਸੀ ਐਲ ਦੇ ਲੈਟਰ ਹੈਡ ’ਤੇ ਲਿਖੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਅਦਾਲਤ ’ਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਖੁਫ਼ੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਅਤੇ ਕਰੜੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂਸਨ। ਜੇ ਸਖ਼ਤ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੌਰਾਨ ਚਿੱਠੀਆਂ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਫੇਰ ਇਹ ਚਿੱਠੀਆਂ ਆਈਆਂ ਕਿੱਥੋਂ?

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ੍ਰੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸੇਨ ਉਪਰ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਹੋਰ ਮਾਓਵਾਦੀਆਂ ਸ਼ੰਕਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਲਤੀ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਦਿਵਾਉਣ, ਮਕਾਨ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਲੈਣ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਖੁਲ੍ਹਵਾਉਣ ’ਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਪੱਖ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਮਕਾਨ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ, ਇਕ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਆਦਿ ਨੂੰ ਗਵਾਹਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਬਹੁਤੇ ਗਵਾਹਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ’ਚ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗਵਾਹਾਂ ਨੇ ਬਿਆਨ ਬਦਲ ਲਏ ਦਰਸਾ ਦਿੱਤਾ। ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਅਤੇ ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਤਿੰਨ ਚਿੱਠੀਆਂ ਕਲਕੱਤਾ ਦੇ ਤੇਂਦੂ ਪੱਤਾ ਵਪਾਰੀ ਪਿਯੂਸ ਗੁਹਾ ਕੋਲੋਂ ਅਤੇ ਇਕ ਚਿੱਠੀ ਸ੍ਰੀ ਸੇਨ ਦੇ ਘਰੋਂ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੀਆਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਸੇਨ ਦੇ ਘਰੋਂ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਚਿੱਠੀ ਉਪਰ ਬਰਾਮਦਗੀ ਸਮੇਂ ਦੋਸ਼ੀ, ਬਰਾਮਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਇਕ ਗਵਾਹ ਦੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਹੋਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਚਿੱਠੀ ਬਰਾਮਦਗੀ ਸੂਚੀ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਹ ਮਨਘੜਤ ਚਿੱਠੀ ਮੁਕੱਦਮੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਾਅਦ ’ਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਦੇ ਕਾਗਜ਼ ਉਪਰ ਬਿਨਾ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੰਪਿਊਟਰ ’ਚੋਂ ਲਿਆ ਪ੍ਰਿੰਟ ਆਉਟ ਸੀ। ਅਤੇ ਸਫ਼ਾਈ ਧਿਰ ਦੇ ਵਕੀਲ ਵਲੋਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ’ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਹ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਦਸਤਖ਼ਤ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਾਗਜ਼ ਨਾਲ ਚਿੰਬੜੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦੋਸ਼ੀ ਪਿਯੂਸ ਗੁਹਾ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਬਾਰੇ ਰਾਏਪੁਰ ਅਦਾਲਤ ’ਚ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸੜਕ ਤੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦਕਿ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ’ਚ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਦਰਖ਼ਾਸਤ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਹਲਫ਼ਨਾਮੇ ’ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪਿਯੂਸ ਗੁਹਾ ਨੂੰ ਹੋਟਲ ਵਿਚੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਮਾਓਵਾਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਬਰਾਮਦ ਹੋਣ ਦਾ ਗਵਾਹ ਇਕ ਰਾਹ ਜਾਂਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਹਾ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈਣ ਸਮੇਂ ਇਹ ਗਵਾਹ ਪੁਲਿਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਚਿੱਠੀਆਂ ‘‘ਬਰਾਮਦ ਕਰ ਲੈਣ ਉਪਰੰਤ’’ ਇਕ ਰਾਹ ਜਾਂਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਗਵਾਹ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।

ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਓਵਾਦੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਸਬੂਤ ਅਤੇ ਗਵਾਹੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਾਰੇ ਹੀ ਐਨੇ ਬੇਬੁਨਿਆਦ ਅਤੇ ਥੋਥੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇ ਜੱਜ ਨਿਰਪੱਖ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਰੱਦ ਕਰ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਹੋਇਆ ਇਕਕਿ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ’ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਓਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਤਾਣੇਬਾਣੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਘੜਨ ਵਾਲੇ ਦੱਸ ਕੇ ਸਖ਼ਤ ਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਓਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਲਈ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਗ਼ਾਵਤ ’ਚ ਜੁੱਟੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕੇਸ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੱਜ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਮੁਕੱਦਮੇ ’ਚ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਬੇਨਿਯਮੀਆਂ, ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਭੰਨਤੋੜ ਅਤੇ ਜਾਅਲਸਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਉਕਾ ਹੀ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਨਾਲ ਧ੍ਰੋਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਐਲਾਨ ਕੇ ਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਜੋਂ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਜਿੰਨੇ ਭੱਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਹੁਕਮਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜਦਾਰੀ ਦੰਡਾਵਲੀ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਇਸ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਨੋਟਿਸ ਲੈਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਕੇਦਾਰ ਨਾਥ ਬਨਾਮ ਬਿਹਾਰ ਰਾਜ ਮੁਕੱਦਮੇ ’ਚ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਨੂੰ ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਬੇਚੈਨੀ ਫੈਲਾਉਣ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹੀ ਕਹਿਣ ਸਮੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ’ਚ ਦਰਜ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ’ਚ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਫੇਰ ਹੀ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਸ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ’ਚ ਹਿੰਸਾ ਲਈ ਉਕਸਾਇਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮਾਜਿਕ ਗੜਬੜ ਫੈਲੀ ਹੋਵੇ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਤਕਰੀਰ ਜਾਂ ਕਾਰਵਾਈ ਅਜਿਹੀ ਗੜਬੜ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਸ ਮੁਕੱਦਮੇ ’ਚ ਦੋਸ਼ ਤੈਅ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਜੱਜ ਨੇ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਸਬੰਧੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਗਵਾਈ ਸੇਧਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਤਮ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ ਤਿੰਨਾਂ ਹੀ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਉ¤ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਜੋ ਦੋਸ਼ ਲਾਏ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੋ ‘‘ਸਬੂਤ’’ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਉਹ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀਆਂ ਅਗਵਾਈ–ਸੇਧਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ। ਇਹ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਉਸ ਸੀਮਤ ਆਜ਼ਾਦੀ ਉਪਰ ਹਮਲਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਾਰੰਟੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ’ਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਰਾਏਪੁਰ ਦੇ ਵਧੀਕ ਸੈਸ਼ਨ ਜੱਜ ਵਲੋਂ ਸੁਣਾਈ ਇਸ ਮਿਸਾਲੀ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਕੀ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਜੇ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਵਰਗੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਐਨੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪੈਰਵਾਈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ’ਚ ਉਠੀ ਵਿਆਪਕ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪਹਿਲਾਂ ਢਾਈ ਸਾਲ ਜੇਲ੍ਹ ਬੰਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫੇਰ ਜਾਅਲੀ ਸਬੂਤਾਂ ਅਤੇ ਗਵਾਹੀਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਵਰਗੀ ਘੋਰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਅਮਨ–ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖੋ–ਵੱਖਰੇ ਸੂਬਿਆਂ ਜਾਂ ਕਸ਼ਮੀਰ, ਨਾਗਾਲੈਂਡ,ਅਸਾਮ ਅਤੇ ਮਨੀਪੁਰ ਅੰਦਰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ’ਚ ਡੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਏ ਦਿਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੋਰ ਲੰਮੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ, ਦਲਿਤਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਘੱਟਗਿਣਤੀਆਂ ਅਤੇ ਦਮਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੌਮੀਅਤਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਸੁਣਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਸਕੇ–ਸਬੰਧੀ ਜਾਂ ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ’ਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਪਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਲੋਕ ਬਿਨਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਏ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਰਕ ਭੋਗ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਉਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਕੁਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਉਸ ਨੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਦਰਜ ਇਕ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਮੁਕੱਦਮੇ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਗੋਂ ਜਬਰ ਦੇ ਸਤਾਏ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੋਰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਮਾਓਵਾਦੀ ’ਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਤਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਚੋਖੀ ਗਿਣਤੀ ਆਜ਼ਾਦ ਖ਼ਿਆਲ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਆਗੂ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਵੀ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤਹਿਤ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ’ਚ ਡੱਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪੱਤਰਕਾਰ (ਦਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕ) ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀਮਾ ਆਜ਼ਾਦ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਗਿਆਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਤਹਿਤ ਜੇਲ੍ਹਬੰਦ ਹਨ। ਜ਼ਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੇਖੋ। ਪੁਲਿਸ ਬਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ’ਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਅਗਲੀ ਤਾਰੀਕ ਲੈ ਕੇ ਵਾਪਸ ਜੇਲ੍ਹ ਛੱਡ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲੇ ਪਿੱਛੇ ਜਹੇ ਹੀ ਬੁੱਕਰ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ ਲੇਖਿਕਾ ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਵਰਵਰਾ ਰਾਓ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੀਲਾਨੀ ਅਤੇ ਦੋ ਹੋਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦਾ ਪਰਚਾ ਭਗਵੇਂ ਬ੍ਰਗੇਡ ਦੀ ਚੁੱਕ ’ਚ ਆ ਕੇ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਦੋਸ਼ ਇਹ ਸੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇਸਵਾਲ ’ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਸੈਮੀਨਾਰ ’ਚ ਦੇਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਤਕਰੀਰਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 9 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਜੰਮੂ–ਕਸ਼ਮੀਰ ’ਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ’ਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਲੈਕਚਰਾਰ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਭੱਟ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਕਾਰਨ ਯੂ ਏ ਪੀ ਏ ਕਾਨੂਨ ਤਹਿਤ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਲਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਜਮਾਤ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ–ਪੱਤਰ ’ਚ ਪਾਇਆ ਸੀ ਉਸ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕਿਉਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪੱਥਰਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।

ਭਾਰਤੀ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣਾ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਹੈ! 7 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਜਸਟਿਸ ਬੀ ਜੀ ਕੌਲਸੇ ਪਾਟਿਲ ਤੇ ਵੈਸ਼ਾਲੀ ਪਾਟਿਲ ਸਮੇਤ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਜਸਟਿਸ ਪਾਟਿਲ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਜੈਤਾਪੁਰ ’ਚ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪਲਾਂਟ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਿਰੁੱਧ ਅੰਦੋਲਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ (ਯਾਦਰਹੇ ਕਿ ਇਹ ਪਲਾਂਟ ਅਮਰੀਕੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸਮਝੌਤੇ ਤਹਿਤ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਮਛੇਰਿਆਂ ਦੇ ਉਜਾੜੇ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਵਿਰੁੱਧ ਜਮਹੂਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੋਸ ਪ੍ਰਗਟਾ ਰਹੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰਸਾਲੇ ‘ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਸੰਸਾਰ’ ਦੇ ਭਾਰਤ ’ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੇ ਅਸਿਤ ਕੁਮਾਰ ਸੈਨ ਗੁਪਤਾ ਨੂੰ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ ’ਚ ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ। ਸ੍ਰੀ ਸੇਨ ਮੁਕੱਦਮੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਸਜ਼ਾ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ’ਚ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਆਲੋਚਨਾ ਤੇ ਰੋਸ ਨੂੰ ਥਾਂ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ (ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਇਜ਼ ਸੀ) ਇਹ ਅਹਿਮ ਮਾਮਲਾ ਦਬ ਹੀ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, 2 ਜਨਵਰੀ 2011 ਨੂੰ, ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਮਰਾਠੀ ਰਸਾਲੇ ਵਿਦ੍ਰੋਹੀ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਦਲਿਤ ਕਾਰਕੁਨ ਸੁਧੀਰ ਧਾਵਲੇ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ ’ਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਓਦੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਰਧਾ ਨੇੜੇ ਅੰਬੇਡਕਰ–ਫੂਲੇ ਸਾਹਿਤ ਸੰਮੇਲਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੇਲਗੱਡੀ ਰਾਹੀਂ ਵਾਪਸ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸੁਧੀਰ ਜਾਤਪਾਤ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਪੈਂਥਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਬਾਨੀ ਆਗੂ ਹੈ ਅਤੇ ਮਕਬੂਲ ਜਮਹੂਰੀਅਤਪਸੰਦ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ। ਵਣਵਾਸੀ ਚੇਤਨਾ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨ ਕੋਪਾ ਕੁੰਜਮ ਨੂੰ ਸੀ ਆਰ ਪੀ ਐਫ ਉਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਝੂਠੇ ਕੇਸ ’ਚ ਉਲਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਲੋਹਾਂਡੀਗੁਡਾ ’ਚ ਕਾਰਪੋਰੇਟਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਹੜੱਪਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ’ਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਡਾ. ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਮਿਸਾਲੀ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਹੋਈ ਗੁਜਰਾਤ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨਾਂ, ਨਿਧੜਕ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਤੇ ਵਕੀਲਾਂ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ’ਚ ਉਲਝਾਉਣ ਦਾ ਅਮਲ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜੋ ਗੋਧਰਾ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਭਗਵੇਂ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੇ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕਤਲੇਆਮ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਪੈਰਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨਾਮਵਰ ਕਾਰਕੁੰਨ ਤੀਸਤਾ ਸੀਤਲਾਵਾੜ, ਵਕੀਲ ਐਮ ਐਸ ਤਿਰਮੀਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹੈਡਲਾਈਨਜ਼ ਟੂਡੇ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਰਾਹੁਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੇਸਾਂ ’ਚ ਉਲਝਾਉਣ ਲਈ ਗੁਜਰਾਤ ਪੁਲਿਸ ਜ਼ੋਰ–ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਜੁਟੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2002’ਚ ਗੁਜਰਾਤ ’ਚ ਮੁਸਲਿਮ ਧਾਰਮਿਕ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋ ਘ੍ਰਿਣਤ ਲੂਨਾਵਾੜਾ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ ਸੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਣਪਛਾਤੀਆਂ ਕਹਿਕੇ ਜੋ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਖੁਰਦਬੁਰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਪੈਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਰਾਹੁਲ ਸਿੰਘ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਹਾਰਾ ਟੀ ਵੀ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਅਣਪਛਾਤੀਆਂ ਦੱਸ ਕੇ ਦਫ਼ਨਾਈਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਨ ’ਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਇਹ ਕੁਝ ਕੁ ਮਿਸਾਲਾਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਦਮਨ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀਆਂ ਸੂਚਕ ਮਿਸਾਲਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਭ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਢਾਈ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ’ਚ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂਆਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਥੋਕ ਸਬੂਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਕ ਵੀ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਅਸਰਦਾਰ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਜਿਹੜੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭੋਪਾਲ ਗੈਸ ਕਾਂਡ ਰਾਹੀਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਬਹੁ–ਕੌਮੀ ਕੰਪਨੀ ਯੂਨੀਅਨ ਕਾਰਬਾਈਡ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਅਸਰਦਾਰ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕੀ। ਜਿਸ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਅੰਦਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਜੂਝਣ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਸ਼ੰਕਰ ਗੁਹਾ ਨਿਓਗੀ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ ਨੂੰ ਠੋਸ ਸਬੂਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਗੁਜਰਾਤ ਅੰਦਰ ਜਿਸ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮੂਹਰੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗ੍ਰੋਹ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਬੇਖੌਫ਼ ਹੋ ਕੇ ਦਣਦਣਾਉਂਦੇ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਰਜ ਵੀ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਸਾਲੀ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਜਿਸ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਐਨ ਨੱਕ ਹੇਠ 2–ਜੀ ਸਪੈਕਟਰਮ, ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਖੇਡ੍ਹਾਂ, ਆਦਰਸ਼ ਹਾਊਸਿੰਗ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਕਰਨਾਟਕਾ ਦੇ ਜਮੀਨ ਘੁਟਾਲੇ ਅਤੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਹੋਰ ਵੱਡੇ–ਵੱਡੇ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਅਪਰਾਧੀ ਸ਼ਰੇਆਮ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਮਖੌਲ ਉਡਾ ਰਹੇ ਹੋਣ, ਉਥੇ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਕੁਨਾਂ, ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ, ਨਾਮਵਰ ਵਕੀਲਾਂ, ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਆਗੂਆਂ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹੀ ਗਰਦਾਨ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ’ਚ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਅਮਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਜਸੀ ਢਾਂਚਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਰਗ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ’ਚ ਜੁਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਰਾਏਪੁਰ ਦੀ ਵਧੀਕ ਸੈਸ਼ਨ ਅਦਾਲਤ ਵਲੋਂ ਜੰਗੀ ਫੁਰਤੀ, ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਬੇਕਿਰਕੀ ਨਾਲ ਇਕ ਸਨਮਾਨਿਤ ਲੋਕਪੱਖੀ ਡਾਕਟਰ, 74 ਸਾਲਾ ਮਾਓਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀ ਪਿਯੂਸ ਗੁਹਾ ਨੂੰ ਉਮਰ ਭਰ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ’ਚ ਸੜਨ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣਾ ਵੀ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪੱਖਪਾਤ ਤਹਿਤ ਇਸ ਖ਼ਾਸ ਵਰਗ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਸਲਾਮਤੀ ਅਤੇ ਰਾਖੀ ਲਈ ਫ਼ੈਸਲੇ ਸੁਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਗ ਹੈ ਬਦੇਸ਼ੀ ਤੇ ਦੇਸੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ, ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘੁਟਾਲੇਬਾਜ਼, ਲੋਕ ਵਿਰੋਧੀ ਹੁਕਮਰਾਨ ਅਤੇ ਅਫਸਰਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਸਥਾਪਤੀ ਪੱਖੀ ਹੋਰ ਫਿਰਕੂ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀ ਤਾਕਤਾਂ ਜੋ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਇਜ਼–ਨਜਾਇਜ਼ ਢੰਗ ਵਰਤ ਕੇ ਸੱਤਾ ’ਤੇ ਬਣੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਦੌਲਤ ਦਾ ਬੇਖ਼ੌਫ਼ ਹੋ ਕੇ ਉਜਾੜਾ ਕਰਨ ’ਚ ਜੁੱਟੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਦੋਸ਼ ਕੀ ਹੈ? ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ’ਤੇ ਧੱਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗਰੀਬ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਹੱਕ ’ਚ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾ ਰਹੇ ਸਨ/ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨ ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰ ’ਚੋਂ ਉਜਾੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ, ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੇਠਲੇ ਅਮੀਰ ਕੁਦਰਤੀ ਵਸੀਲੇ ਬਦੇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਾਰਪੋਰਟਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਪੀ ਯੂ ਸੀ ਐਲ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਕੌਮੀ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ’ਚ ਸਲਵਾ ਜੁਡਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਬਰ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਕੇ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ, ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਜੁਡਮ ਹਕੂਮਤੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਤਹਿਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਗ੍ਰੋਹ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ’ਚ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਖੇਰੂੰ–ਖੇਰੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀ ਤਰਜ਼ ’ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤੇ। ਬਿਨਾਇਕ ਸੈਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਨਿਧੜਕ ਘੁਲਾਟੀਆਂ, ਵਕੀਲਾਂ ਤੇ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦੇ ਅਣਥੱਕ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ’ਚ ਸਲਵਾ ਜੁਡਮ ਦਾ ਅਸਲ ਖ਼ੂਨੀ ਚਿਹਰਾ ਨੰਗਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਟਾਟਾ ਤੇ ਐਸ ਆਰ ਵਰਗੀਆਂ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ, ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਤੇ ਰਾਜ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਅਤੇ ਮਿਲੀਭੁਗਤ ਜੱਗ ਜ਼ਾਹਰ ਹੋਈ। ਨੰਗੇ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੂੰ ਸਲਵਾ ਜੁਡਮ ਬੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿਣਾ ਪਿਆ। ਸਲਵਾ ਜੁਡਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹੁਕਮਰਾਨ ਧਿਰਾਂ ਤੇ ਰਾਜ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਨੂੰ ਤਕਲੀਫ਼ ਤਾਂ ਹੋਣੀ ਹੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਗੁੱਝੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਓ ਪੀ ਰਾਠੌਰ ਓਦੋਂ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ੍ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਸੀ ਉਸ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 2006 ’ਚ, ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸ਼ਰੇਆਮ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ‘ਹਮ ਪੀ ਯੂ ਸੀ ਐਲ ਕੋ ਦੇਖ ਲੇਂਗੇ’। ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਐਲਾਨ ਸੀ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਪੀ ਯੂ ਸੀ ਐਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ’ਚ ਉਲਝਾਉਣਗੇ। ਇਸੇ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਸੀ ਕਿ ਮਈ 2007 ’ਚ ਡਾ. ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਤਹਿਤ ਜੇਲ੍ਹ ਡੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੀ ਮਿਸਾਲੀ ਸਜ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਹੈ ਜੋ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਗਰੀਨ ਹੰਟ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਤੇ ਲੋਕ ਵਿਰੋਧੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਖੇਤਰ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ‘ਅਮਨ–ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ’ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਬਣਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਉਦਾਰੀਕਰਨ–ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ–ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਨੀਤੀ ਪੈਕੇਜ਼ ਦੀ ਮਾਰ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੀ ਜਨਤਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸੇ ਅਨੁਪਾਤ ’ਚ ਹਕੂਮਤੀ ਜਬਰ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਵੀ ਹੋਰ ਵਿਆਪਕ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਲਪੇਟ ’ਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਨਾਪਾਕ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚੁਭਦੇ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਆਰਥਕ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਥੋਪਣ ਲਈ ਸਿਆਸੀ ਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰਨਾ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਣਸਰਦੀ ਲੋੜ ਰਹੀ ਹੈ ਹਾਕਮ ਚਾਹੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਹੋਣ,ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਚੀਨ ਦੇ। ਇਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ’ਚ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ‘‘ਕੌਮੀ ਹਿੱਤਾਂ’’ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹੀ ਨੀਤੀਆਂ ਥੋਪਣਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਜਮਹੂਰੀ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਦਬਾਉਣਾ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਵਰਗ ਅਸਲ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹੀ ਹੈ ਉਹ ‘ਚੋਰ ਉਚੱਕਾ ਚੌਧਰੀ...’ ਦੀ ਕਹਾਵਤ ਵਾਂਗ ਦੇਸ਼ਭਗਤ ਬਣਿਆ ਬੈਠਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ਰੀਆਂ ਦੇਸ਼ਭਗਤ ਤਾਕਤਾਂ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਸੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਗਿਰਝਾਂ, ਦਲਾਲ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਅਤੇ ਅਫ਼ਸਰਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਸ਼ਰੇਆਮ ਡਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਡਾ. ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ, ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਅਤੇ ਪਿਯੂਸ ਗੁਹਾ ਨੂੰ ਨਹੱਕੀ ਸਜ਼ਾ ਵਿਰੁੱਧ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਹਿਮ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਨਸਫਾਪਸੰਦ ਜਮਹੂਰੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਉਪਰ ਪੂਰੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਦੇਣਾ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਣਸਰਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਵੱਖ–ਵੱਖ ਲਹਿਰਾਂ/ਜੱਦੋਜਹਿਦਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦਹਿ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿਆਸੀ ਕੈਦੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ’ਚ ਡੱਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਕਿਸੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਕਾਰਵਾਈ ’ਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ।

ਸਿਰਫ਼ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ’ਚ ਸੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹੱਕ ਦਾ ਸ਼ਰੇਆਮ ਉਲੰਘਣਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਸਿਆਸੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸਾਨੂੰ ਠੀਕ ਲੱਗਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨਾ ਇਹ ਵੱਖਰਾ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਪਰ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਖੋਹਣਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਅਤੇ ਹਰਗਿਜ਼ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦਹਿ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਐਸੇ ਬੇਕਸੂਰ ਲੋਕ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ’ਚ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਪਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੇ ਨਾਪਾਕ ਹੁਕਮਰਾਨ ਗੱਠਜੋੜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੁਫ਼ਾਦਾਂ ਲਈ ਝੂਠੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾ ਕੇ ਕੇਸਾਂ ’ਚ ਫਸਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਮੰਗ ਉਠਾਈ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਦੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਅਦਾਲਤੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਮੰਗ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਢੁਕਵੀਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਇਲਾਜ਼ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਵੀ ਸਾਡੇ ਸਰੋਕਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਰੋਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਠਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸੀ ਪੀ ਆਈ (ਮਾਓਵਾਦੀ) ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਈ ਗਈ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਰੂਪ ’ਚ ਉਠਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ, ਨਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਅਤੇ ਪਿਯੂਸ ਗੁਹਾ ਦੀ ਬਿਨਾ ਸ਼ਰਤ ਰਿਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਦੌਰ ਦੇ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਫ਼ੌਜਦਾਰੀ ਦੰਡਾਵਲੀ ਦੀਆਂ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਧਾਰਾਵਾਂ, ‘ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ’ (124–ਏ) ਅਤੇ ‘ਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ’(ਐਸ–121) ਅਤੇ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣਾਏ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਤਾਕਤਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਨੂੰਨ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਨੂੰਨ, ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਰੋਕੂ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਨਜਾਇਜ਼ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਹੁਕਮਰਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਨਤਾ ਦੀਆਂ ਜਮਹੂਰੀ ਰੀਝਾਂ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਜੂਝਣ ਦੇ ਜਮਾਂਦਰੂ ਹੱਕ ਨੂੰ ਕੁਚਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਓ ਆਪਾਂ ਵੀ ਸਾਰੇ ਇਸ ਰੋਸ ਆਵਾਜ਼ ਦਾ ਸਰਗਰਮ ਹਿੱਸਾ ਬਣੀਏ।

ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ
ਫੋਨ :94634–74342,
ਈ–ਮੇਲ:atoozed@gmail.com

ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ-ਅਰੁੰਧਤੀ

ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁੰਨ ਡਾਕਟਰ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੰਸਾਫ ਪਸੰਦ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿਰੁੱਧ ਤਿੱਖਾ ਵਿਰੋਧ ਦਰਜ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਥਾਂ ਥਾਂ ਧਰਨੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ ਵੀ ਹੋ ਰਹੇ ਹੈ।ਅਸੀਂ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ 'ਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ,ਇਕ-ਦੋ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖ਼ਣ ਲਈ ਵੀ ਕਿਹਾ,ਪਰ ਹਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕੋਈ ਸਹਿਯੋਗ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।ਮੈਂ ਆਪ ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕੰਮਾਂ 'ਚ ਉਲਝਿਆ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਲਿਖ ਸਕਿਆ।ਪਰ ਅੱਜ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਦੇ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਸੀ ਐੱਨ ਐੱਨ ਆਈ ਬੀ ਐੱਨ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਰੂਪ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਾ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁੰਨ ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗੱਲਬਾਤ ਹੱਥ ਲੱਗੀ।ਉਸਦਾ ਤਰਜ਼ਮਾ ਤੁਹਾਡੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤੇ ਨਾਲ ਵੀ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਲਈ ਗਾਇਆ ਗੀਤ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹਾਂ,ਜੋ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।ਜੇ ਸਮਾਂ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ ਡਾ. ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਦੀ ਪਤਨੀ ਏਲੀਨਾ ਸੇਨ ਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਾਂਗੇ,ਜੋ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ 'ਚ ਰੁਕੇ-ਝੁਕੇ ਨਹੀਂ,ਸਗੋਂ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ।ਫਿਲਹਾਲ ਪੋਸਟ 'ਚ ਏਲੀਨਾ ਸੇਨ ਦਾ ਕਿਸੇ ਜਨਤਕ ਬੈਠਕ 'ਚ ਦਿਤਾ ਭਾਸ਼ਨ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋਂ।ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਤਰਜ਼ਮਾ ਜਾਂ ਲੇਖ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਲਈ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹੋ (mail2malwa@gmail.com)-ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ

ਰੂਪ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਾ: ਓਸ ਸਮੇਂ ਤੁਹਾਡੀ ਪਹਿਲੀ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਕਿ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਤੇ ਦੋ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਉਮਰ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਹੈ ?

ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ: ਮੈਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਫੈਸਲਾ ਨਿਆਂ ਪੂਰਨ ਹੋਵੇਗਾ,ਪਰ ਇਵੇਂ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਅਦਾਲਤ 'ਚ ਜੋ ਸਬੂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਜੋ ਫੈਸਲਾ ਆਇਆ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸ 'ਚ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਮੇਰੀ ਟਿੱਪਣੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੈ..ਇਹ ਕੋਈ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਇਹ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਸੀ,ਇਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਸੀ,ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਚੇਤਾਵਨੀ ਸੀ।ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਚੇਤਾਵਨੀ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।ਮੈਨੂੰਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਗਿਆ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰੋਹ ਐਨਾ ਇਕਜੁੱਟ ਤੇ ਤੇਜਧਾਰ ਹੋਵੇਗਾ,ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਹੁਣ ਹੈ।

ਰੂਪ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਾ: ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਿਆਂਪੂਰਨ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ?

ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ: ਇਸ ਕੇਸ 'ਤੇ ਸਾਡੀ ਨਜ਼ਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸੀ।ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟਰਾਇਲ ਚੱਲਿਆ।ਉਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ।ਸਬੂਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਤਰੋੜਿਆ ਮਰੋੜਿਆ ਗਿਆ,ਜੋ ਸਬੂਤ ਵੀ ਸਨ,ਉਹ ਬਹੁਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸੀ...ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਨਾਰਾਇਣ ਸਾਨਿਆਲ ਜਿਸਨੂੰ ਕੇਂਦਰ 'ਚ ਰੱਖ ਕੇ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ,ਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਮੁਲਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਸੀ,ਜਦ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਆਪਮੁਹਾਰੇ ਅੰਦਾਜਿ਼ਆਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ,ਜੋ ਲੋਕਤੰਤਰ ਲਈ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ।ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੇ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਭੀੜਤੰਤਰ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਰੂਪ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਾ: ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਕਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤੇ ਅੱਤਵਾਦ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਦੀ ਵਿਚਲੀ ਪਤਲੀ ਜਿਹੀ ਲਕੀਰ 'ਤੇ ਚੱਲ ਸਕਦਾ ਹੈ?ਇਸਦੀ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ?

ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ: ਅੱਤਵਾਦ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਵੀ ਗੜਬੜੀ ਹੈ,ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹਿਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ,ਪਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੌਜੂਦ ਰਹੇ ਹਨ,ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਟਾਡਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪੋਟਾ।ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਜਿੰਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਹੈ,ਉਸ 'ਚ ਕਿੰਨੇ ਦੋਸ਼ੀ ਸੀ....ਸ਼ਾਇਦ ਇਕ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਜਾਂ 0.1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ।ਕਿਉਂਕਿ ਜੋ ਲੋਕ ਸੱਚਮੁੱਚ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ,ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਵਿਦਰੋਹੀ ਹੋਣ ਜਾਂ ਅੱਤਵਾਦੀ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨ 'ਚ ਕੋਈ ਖਾਸ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਜੋ ਅੱਤਵਾਦੀ,ਵਿਦਰੋਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ 'ਚ ਗੈਰਕਨੂੰਨੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।ਇਹੀ ਗੱਲ ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਦੇ ਮਸਲੇ 'ਚ ਵੀ ਹੈ।ਅਸਲ ਮਸਲਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਮਾਓਵਾਦੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ,ਜੋ ਇਕ ਇਕ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਜਥੇਬੰਦੀ ਹੈ...ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਕਿੳਂੁ ਲਾਈ ਗਈ ਹੈ?ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਹਿੰਸਾ 'ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਦੇ ਹਨ,ਪਰ ਅੱਜ ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰ 'ਚ ਇਹ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਮਝੌਤਾ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ 'ਚ ਹੋਏ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਪਿੱਛੇ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੀਆ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਘਿਣੋਨੀ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਤਲੇਆਮ ਤੱਕ ਵੀ,ਪਰ ਕਿਸੇ ਪਾਰਟੀ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਾਈ ਗਈ।ਇਸ ਲਈ ਕਿਸ 'ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਉਣੀ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਾਉਣੀ ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਿਆਸੀ ਫੈਸਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਪਰ ਅੱਜ ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਗੈਰ ਸੰਵਧਾਨਿਕ ਰੂਪ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਇਹ ਪੀਸਾ PESA (panchayat extension schedule area act) ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਕਾਰਨ ਉਜਾੜਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।80 ਕਰੋੜ ਲੋਕ 20 ਰੁਪਏ ਦਿਹਾੜੀ 'ਤੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ,ਸਾਲ 'ਚ 17 ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਸਾਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਰੂਪ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਾ: ਪਰ ਇਹ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।ਸੀ ਐੱਨ ਐੱਨ ਆਈ ਬੀ ਐੱਨ ਨੇ ਸਰਵੇ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ 'ਚ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਲੋਕ ਮਾਓਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹਮਾਇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ,ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਇਤਫਾਕ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।ਹਾਂ,ਇਹ ਗੱਲ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਹਿੰਸਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ,ਪਰ ਉਹ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਕਿ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ,ਦੋਨਾਂ 'ਚ ਇਹ ਫਰਕ ਹੈ ?

ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ: ਹਾਂ ਮੈਂ ਮੰਨਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫਰਕ ਹੈ।ਮਾਓਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉਠਾ ਸਕਦਾ ਹੈ,ਪਰ ਮੈਂ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਰਾਧੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਸਿਰਫ ਮਾਓਵਾਦੀਆਂ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵੀ ਹਨ,ਜੋ ਮਾਓਵਾਦੀ ਨਹੀਂ।ਇਕ ਜਮਹੂਰੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧੀ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿ਼ਆਦਾ ਤੋਂ ਜਿ਼ਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਦਾਇਰੇ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨਾਲ,ਜਿਸ 'ਚ ਰਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ,ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਅਪਰਾਧੀ ਹੀ ਹੋਏ।

ਰੂਪ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਾ: ਫਿਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ ਹੱਲ ਕੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?

ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ: ਦੇਖੋ,ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਲੋਕ ਇਹ ਮੰਨਣ ਲੱਗੇ ਹਨ ਕਿ ਜਮਹੂਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਨਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਆਸ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਤੁਰਤ ਫੁਰਤ 'ਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਜਗਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਹੱਲ ਕੱਢਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ।ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ ਕਿ 'ਚ ਮਹੌਲ ਹਿੰਸਾਤਮਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।ਪੁਲਿਸ ਤੇ ਫੌਜ ਦੇ ਰਾਜ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਦਾ ਭਲਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਕਿਉਂਕਿ 80 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੰਗਾਲ ਬਣਾ ਕੇ ਤਸੀਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ।ਜਿ਼ਆਦਾ ਤੋਂ ਜਿ਼ਆਦਾ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਹਲਾਤ ਬਣਾਉਂਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ ਕਿ ਜਿਸ 'ਚ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਰੋਧੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਇਹ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਜਿ਼ਆਦਾ ਤੋਂ ਜਿ਼ਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਚ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਰੋਧੀ ਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੈ।ਬਿਨਾਇਕ ਸੇਨ ਜਿਹਾ ਆਦਮੀ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ,ਅਪਰਾਧੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਪਰ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ,ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜਨਤਾ ਦੇ ਇਕ ਲੱਖ 75 ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਘਪਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।ਉਹ ਆਪਣੇ ਫਾਰਮ ਹਾਊਸਾਂ 'ਚ ,ਆਪਣੀ ਬੀ ਐੱਮ ਡਬਲਿਊ ਗੱਡੀਆਂ ਨਾਲ ਜੀਅ ਰਹੇ ਹਨ।ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਰੋਧੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਨਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਉਸਨੂੰ ਮਾਓੱਵਾਦੀ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਇਹ ਕੋਣ ਤਹਿ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਲਈ ਕੀ ਚੰਗਾ ਹੈ।

ਰੂਪ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਾ: ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਤੁਹਾਡੇ ਖਿਲਾਫ ਐੱਫ ਆਰ ਆਈ ਦਾਖਲ ਹੋਈ ਹੈ...ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ 'ਤੇ ਵੀ ਰਾਜਧ੍ਰੋਹ ਦਾ ਮਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?

ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ: ਅਜੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਮਕੱਦਮਾ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ,ਉਹ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਅਣ-ਅਧਿਕਾਰਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਮੈਨੇਜਰ ਹੈ।ਰਾਜ ਵਲੋਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਮੈਂ ਇਸ 'ਤੇ ਕੋਈ ਅਤਿ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰੀ ਹੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਐਲਾਨਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ।ਬਿਨਾਇਕ ਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਜੋ ਜੇਲ੍ਹਾਂ 'ਚ ਹਨ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿ਼ੰਦਗੀਆਂ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।ਜੇ ਉਹ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਛੁੱਟ ਵੀ ਜਾਣ ਤਾਂ ਵੀ ਅਦਾਲਤ ਵੀ ਫੀਸ ਚਕਾਉਂਦੇ ਕੰਗਾਲ ਹੋ ਜਾਣਗੇ।ਤੁਹਾਨੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਛੱਡਣੀ ਪਈ।ਜੋ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਉਹ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ,ਉਸਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ।ਇਹ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਹੈ,ਜੋ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ।

ਰੂਪ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਾ: ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਐਨੇ ਬੁਰੇ ਹਲਾਤ ਵੀ ਵੇਖੇ ਹਨ...ਲੋਕ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਡਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ,ਕਿਸ ਨਾਲ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ ?

ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ: ਦੇਖੋ,ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਮਨੀਪੁਰ ਜਿਹੇ ਸੂਬਿਆਂ 'ਚ ਇਹ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ..ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਰਾਜਧਾਨੀ 'ਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ,ਤੁਹਾਡੇ ਡਰਾਇੰਗ ਰੂਮ 'ਚ ਵੜ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਜੋ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ--ਪਰ ਬਸਤਰ 'ਚ ਇਹ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਰੂਪ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਾ: ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ 'ਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ,ਇਕ ਲੇਖ਼ਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਵੇਖਦੇ ਹੋ?

ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ: ਮੇਰਾ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਅਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਫੌਜ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਰਾਜ 'ਚ ਬਦਲੇ ਬਿਨਾਂ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।ਅਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਕਿ ਰਾਡੀਆ ਟੇਪ ਜਾਂ 2ਜੀ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਘਪਲਾ ਉਜਾਗਰ ਹੋਇਆ,ਪਰ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਨਿਜੀਕਰਨ ਦਾ ਮਸਲਾ ਵੀ ਓਨਾ ਹੀ ਵੱਡਾ ਤੇ ਓਨਾ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦਾ ਹੈ।ਇਕ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਇਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਅਸੀਂ ਮੁਸ਼ਕਲ 'ਚ ਹਾਂ।ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਬੰਦ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ,ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਚਿੰਤਾ ਜਤਾ ਰਹੇ ਹਨ,ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅਗਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ,ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਹਨ,ਜੋ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਨਫਰਤ ਕਰਦੇ ਹੋਣ।ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਪਿੱਛੇ ਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਿਖੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੋਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ,ਇਹ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣੇ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ,ਨਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇ,ਉਮਰ ਕੈਦ ਸੁਣਾਈ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜੱਟਵਾਦ ਨੂੰ ਭਾਈ ਲਾਲੋਆਂ ਦਾ ਅਮਲੀ ਜਵਾਬ

ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਪਿੰਡ ਬੇਨੜਾ
ਸਿਰਫ ਥਿਊਰੀ 'ਚ ਜਿਉਣ ਵਾਲੇ ਚਾਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਬੇਨੜਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਇਹ ਉਦਾਹਰਨ ਸ਼ਾਇਦ ਯੂਟੋਪੀਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨਾ ਲੱਗੇ,ਪਰ ਛੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦਰ ਦਲਿਤ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਹੰਢਾ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਅੰਦਰ ਬਦਲਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ-ਸਿਆਸੀ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਖਾਸ ਕਰ ਉਸ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਜਿੱਥੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬ੍ਰਹਮਣਵਾਦ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚੋਂ ਉਪਜੀ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਈ ਜੱਟ ਜਮਾਤ ਬ੍ਰਹਮਣਵਾਦ ਵਰਗੇ ਜੱਟਵਾਦ 'ਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਈ ਹੈ।ਬਹਾਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਹੈਵਨਦੀਪ ਸਤਬਰਗ (ਵਿਆਹੇ ਜੋੜੇ)ਦਾ ਇਸ ਲੇਖ਼ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ।ਅਸੀਂ ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਹਾਲ (7696057570)ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।-ਗੁਲਾਮ ਕਲਮ

ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਪੰਚਾਇਤੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਠੇਕੇ 'ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਚਾਇਤੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜਾ ਹਿੱਸਾ ਅਨੂਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ (ਦਲਿਤਾਂ) ਲਈ ਰਾਖਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸਿਰਫ ਤੇ ਸਿਰਫ ਦਲਿਤ ਹੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਰਾਖਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਾਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਬੋਲੀ ਧਨਾਢ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਕਿਸੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੂੰ ਮੋਹਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਆਪ ਵਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਦਤਾਂ ਤੋਂ ਆਮ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਖੇਤੀ ਦਾ ਮਸ਼ੀਨਰੀਕਰਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੇਂਡੂ ਦਲਿਤ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਦੂਰ-ਨੇੜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਮਸਾਂ 30-40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਹੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਪੰਚਾਇਤੀ ਜਮੀਨਾਂ ਹਨ,ਜੇਕਰ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਤਾਂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਕਾਫੀ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਮਜ਼ਦੂਰ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਪੈਂਦਾ ਕਰਕੇ ਵੇਚ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰਾ-ਚਾਰਾ ਬੀਜ ਕੇ 2-3 ਪਸ਼ੂ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਪਿੰਡ ਬੇਨੜਾ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬੇਨੜਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਾਖਵੇਂ ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਾਹੁਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਪਿਛਲੇ ਲੰਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪੰਚਾਇਤ ਕੋਲ 40 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਹੀ ਯੋਗ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ 13 ਏਕੜ ਤੇ ਕੁਝ ਵਿਘੇ ਅਨੂਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜਦ ਕਿ ਪੰਚਾਇਤ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ 9 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਹੀ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਟੇਡੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।2008 ਵਿੱਚ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਨੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਪੇਂਡੂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਜ਼ਮੀਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਸੰਘਰਸ਼ 6 ਮਹੀਨੇ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਮਜਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪੰਚਾਇਤ ਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੁਝ ਧਨਾਢ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਸੀ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸਸਤੀ ਹੋਵੇ (ਜਿਹੜੀ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਨੇ ਵਧਾਈ ਹੋਈ ਸੀ।) ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਾਹੀ ਵੀ ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਕਰੀਏ।ਮਜ਼ਦੂਰ ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਸ਼ੀਜਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਜੁਟੇ ਰਹੇ।ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੀ ਬੋਲੀਆਂ ਰੱਦ ਹੋਈਆਂ।ਹਰ ਬੋਲੀ 'ਤੇ ਧਨਾਢ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਆਪਣਾ ਮੋਹਰਾ ਖੜਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ,ਪਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਅਸਫਲ ਕਰ ਦਿੰਦੀ। 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਜਦੋਂ-ਜਹਿਦ ਪਿੱਛੋਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਬੋਲੀ ਸਸਤੀ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਏ।

ਹੁਣ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਾਹੁੰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।ਉਹ ਸਰਬ ਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਇਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਬੋਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਾਰੇ ਮਿਲ ਕੇ ਸਾਂਝੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਉਹਨਾਂ ਇਕ "ਸਾਂਝਾ ਖੇਤ" ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸਾਰੇ ਖੇਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤ ਵਿੱਚ 80 ਪਰਿਵਾਰ ਸਾਮਿਲ ਹਨ।"ਸਾਂਝਾ ਖੇਤ" ਕਮੇਟੀ ਖੇਤ ਦੀ ਵਹਾਈ, ਬਿਜਾਈ, ਸਿੰਚਾਈ ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਫਸਲ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਚਾਰਾ ਬੀਜਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਹਰ ਦਲਿਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਉਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਕਮੇਟੀ ਕੋਲ ਲਿਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਮੇਟੀ ਉਸੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਚਾਰਾ ਬੀਜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਵਾਹਣ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਜਾਂ ਝੋਨਾ ਬੀਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

2008 ਵਿੱਚ 5 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਚਾਰਾ ਸੀ ਬਾਕੀ ਜਮੀਨ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਫਸਲ।2009 ਵਿੱਚ 6 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਚਾਰਾ ਸੀ ਬਾਕੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਫਸਲ ਤੇ ਹੁਣ 2010 ਵਿੱਚ 7 ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਚਾਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਬੀਜੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਨਾ ਲਾਭ ਨਾ ਹਾਨੀ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।2008 ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਬਰਸੀਨ ਨੂੰ 500 ਰੁਪਏ ਵਿਸਵਾ ਵੇਚ ਰਹੇ ਸਨ ਜਦ ਕਿ ਕਮੇਟੀ 200 ਰੁਪਏ ਵਿਸਵਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੂੰ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ, 2009 ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਨੇ ਚਰੀ 300 ਰੁਪਏ ਤੇ ਬਰਸੀਨ 600 ਰੁਪਏ ਵਿਸਵਾ ਦਿੱਤਾ ਜਦ ਕਿ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਚਰੀ 115 ਰੁਪਏ ਤੇ ਬਰਸੀਨ ਵੀ 115 ਰੁਪਏ ਵਿਸਵਾ ਚਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹੁਣ 2010 ਵਿੱਚ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਆਮ ਰੇਟ 300 ਰੁੱ: ਚਰੀ ਤੇ ਬਰਸੀਨ 700 ਰੁੱ: ਸੀ ਜਦ ਕਿ ਕਮੇਟੀ ਚਰੀ 170 ਰੁਪਏ ਤੇ ਬਰਸੀਨ 130 ਰੁਪਏ ਪਰ ਵਿਸਵਾ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੈਸੇ ਵੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਉਦੋਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਦ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਮੇਟੀ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਦਬਾਅ ਉਹਨਾਂ ਉਪਰ ਨਹੀਂ ਪਾਉਦੀ।ਸਾਂਝਾ ਖੇਤ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬੈਂਕ ਵਿਚ ਸਾਂਝਾ ਖਾਤਾ ਖੁਲ੍ਹਵਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਖੇਤ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਮਦਨ ਜਮ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਖਰਚਿਆਂ ਦੇ ਸਰਬ-ਸੰਮਤੀ ਮਤੇ ਪਾ ਕੇ ਬੈਂਕ ਵਿਚੋਂ ਰਪਏ ਕਢਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸਾਂਝੇ ਖੇਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦਿਆਂ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਠੇਕੇ ਦੀ ਰਕਮ ਭਰਨ ਲਈ ਕਮੇਟੀ 2 ਰੁਪਏ ਸੈਂਕੜੇ ਵਿਆਜ ਨਾਲ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕਦੀ ਹੈ।ਦੂਜਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਚਾਰੇ ਦੇ ਰੁਪਏ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਨਾਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇ ਖੇਤ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੰਗੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਦੇ ਹੱਲ ਵਜੋਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਚਾਰੇ ਤੇ ਹੋਰ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਆਪ ਮਿਲ ਕੇ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਹਨ ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿੱਕਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਜਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਰਾਹਤ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਲਈ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਵੱਟਾਂ 'ਤੇ ਫਿਰ-ਫਿਰ ਕੇ ਗਾਲ੍ਹਾਂ-ਝਿੜਕਾਂ ਸਹਿ ਕੇ ਕੱਖ-ਕੰਡੇ ਇੱਕਠੇ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਸਨ।ਜਦੋਂ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਵੱਟਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਛਿੜਕਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਔਰਤਾਂ ਗੰਦੇ ਨਾਲੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵੇਲ ਕੱਢ ਕੇ ਲਿਆੳਂੁਦੀਆਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਨਾਲੇ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਕੱਪੜੇ ਗਾਰੇ ਨਾਲ ਗੱਚ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਚਾਰਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਹੋਰ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ।ਸਾਂਝਾ ਖੇਤ ਦੇ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਨਾਲ (ਜੋ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਕੇ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ) ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸੁਧਾਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਹਰ ਇਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਿਕ ਚਾਰਾ ਸਾਂਝੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚੋਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।ਦਲਿਤ ਔਰਤਾਂ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਲੈਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਸਾਂਝੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਖੇਤ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਅਸੰਭਵ ਜਾਪਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ ਪਰ ਸਾਂਝੇ ਖੇਤ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਆਸਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਜਗਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਈ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂ ਇਕ ਤੋਂ ਦੋ ਕਰੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ।9 ਏਕੜ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਖੇਤੀ 80 ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਰਾਹਤ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।

“ਸਾਂਝਾ ਖੇਤ” ਕਮੇਟੀ ਖੇਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਭਲਾਈ ਵੱਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।ਮਜ਼ਦੂਰ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਅਖੌਤੀ ਬਾਬਿਆਂ ਕੋਲੋਂ ਹਥੋਲਾ, ਟੂਣਾ,ਧਾਗਾ,ਪਾਣੀ ਕਰਾਉਣ ਆਦਿ ਵਹਿਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।ਕਮੇਟੀ ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਚੈਕਅੱਪ ਕਰਵਾ ਕੇ ਦਵਾਈ ਲੈਣ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।ਕਮੇਟੀ ਕਈ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਿੰਦਰਾ ਹਸਪਤਾਲ ਪਟਿਆਲਾ ਤੇ ਪੀ.ਜੀ. ਆਈ ਚੰਡੀਗੜ ਤੱਕ ਲੈ ਕੇ ਗਈ ਹੈ।

ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਪੇਂਡੂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਸਾਂਝਾ ਖੇਤ ਕਮੇਟੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਵੀ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।2010-11 ਦੇ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨੋ ਹਟਾ ਲਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਕਮੇਟੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਈ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪੜਾਈ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾ ਕੇ ਕਮੇਟੀ ਆਪ ਜਾ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾ ਕੇ ਆਈ।ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਮੇਟੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਐਤਵਾਰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਫੰਡ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 70 ਤੱਕ ਹੀ ਅਟਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਫਰਨੀਚਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ ਵੀ ਹਾਲੇ ਬਾਕੀ ਹੈ।

ਸਾਂਝਾ ਖੇਤ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਨਾਟਕ ਟੀਮ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਤੋ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਤੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਇਕ ਦਫਤਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਹੈ ਜਿਥੇ ਸਾਂਝੇ ਖੇਤ ਦੀ 17 ਮੈਂਬਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਰਪੇਸ਼ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਮਿਲ ਕੇ ਬੈਠਦੀ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਝਗੜਿਆਂ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਕਮੇਟੀ ਝਗੜਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਚਾਇਤ ਜਾਂ ਥਾਣੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿਦੀ ਹੈ।

ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੁਝ ਧਨਾਢ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤੀ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਸਾਂਝਾ ਖੇਤ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਕਮੇਟੀ ਖਿਲਾਫ ਭੜਕਾਉਣਾ, ਹਰ ਸਾਲ ਬੋਲੀ 'ਤੇ ਮੋਹਰਾ ਖੜਾ ਕਰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਕਾਰਨ ਕਮੇਟੀ 'ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਖੁੱਸੇ ਜਾਣ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਟਕਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।ਪਿੰਡ ਬੇਨੜਾ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਦਲਿਤ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਖਵੇਂ ਕੋਟੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ “ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਰਕਮ 'ਤੇ” ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਜੇ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਠੇਕੇ 'ਤੇ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਮੇਟੀ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿੱਠ ਕੇ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਡੇਆਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ, ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਰਾਹੀਂ ਸਬਜੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਆਦਿ।ਕਮੇਟੀ ਦਾਆਵਾ ਕਰਦੀ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਾਂਝੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮਿਲੇਗਾ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ 100% ਸ਼ੁੱਧ ਮਿਲਣਗੀਆਂ।ਕਮੇਟੀ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਇਕ ਮਾਡਲ ਪੇਸ਼ ਕਰੇਗੀ ਜਿਹੜਾ ਮਾਡਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਬਹਾਲ ਸਿੰਘ(ਸਕੱਤਰ,ਸਾਂਝਾ ਖੇਤ ਕਮੇਟੀ) ਤੇ ਹੈਵਨਦੀਪ ਸਤਬਰਗ ਦਾ ਕੁਲੈਕਟਿਵ ਵਰਕ (MOB:-7696057570)