ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਜ਼ਰੀਏ ਬਦਲਦਾ ਸਮਾਜ

ਹਰੇਕ ਖਿੱਤੇ ਦਾ ਇਕ ਖਾਸ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰੰਗ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਾਇਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੋਕਲੇ ਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ਼, ਪਹਿਰਾਵਾ, ਬੋਲੀ, ਸੰਸਕਾਰ, ਖਾਣ-ਪਾਣ, ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ ਆਦਿ ਉਸਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਅਮੀਰ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਆਦਰ-ਮਾਣ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਹਲੀਮੀ, ਪਿਆਰ, ਅਣਖ, ਤਗੜੇ ਜੁੱਸੇ, ਮਦਦਗਾਰ, ਦਾਨੀ, ਅੜੀਅਲ ਰਵੱਈਆ, ਅਵੱਲੇ ਸ਼ੌਕ ਆਦਿ ਸਮਾਜਿਕ ਪਛਾਣ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ 'ਚ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣਾ-ਬਾਣਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੰਦਾਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹਨ। ਤਬਦੀਲੀ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਇੰਤਹਾਂ ਤਰੱਕੀ ਨੇ ਹਰ ਖਿੱਤੇ 'ਚ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਸਵਾਗਤਯੋਗ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਂ ਇਨਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕਰਕੇ ਦੋ ਪੀੜੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਤਨਾਅ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ 'ਚ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਇਕ ਤੀਜੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਟੈਲੀਫੋਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨਾਂ, ਕੇਬਲ ਤੇ ਡਿਸ਼ ਟੀਵੀ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ, ਸੋਸ਼ਲ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਅਤੇ ਹੁਣ ਟੈੱਬਲੈਟ ਤੇ ਐਂਡਰਾਇਡ ਸਹੂਲਤ ਵਾਲੇ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਇੰਟਰਨੈਂਟ ਸਮੇਤ ਆਦਿ ਨੇ ਇਕ ਨਵੇਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਰੰਗ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਾਇਰੇ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਲਿਆ ਕੇ ਖੜੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਕੋ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸੋਚ, ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਗੱਲਾਂ ਸਮਝਾਉਣ 'ਚ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਪੇਸ਼ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜੀ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ (ਜਿਸ 'ਚ ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਟਵਿੱਟਰ, ਚੈਟ, ਆਨ ਲਾਈਨ ਸ਼ਾਪਿੰਗ, ਛੋਟੇ ਤੇ ਸਲੈਂਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ) ਨੂੰ ਉਨਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੇ। ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਤਰੱਕੀ ਇਕ ਪਾੜੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਇਸ ਸਾਰੇ ਵਰਤਾਰੇ 'ਤੇ ਇਕ ਪਿੱਛਲ-ਝਾਤ ਮਾਰਿਆ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਸੀਮਤ ਸੀ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਨਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ 'ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਗੈਪ' (ਦੋ ਪੀੜੀਆਂ ਵਿਚਲੀ ਸੋਚ ਦਾ ਖੱਪਾ) ਵੀ ਲੰਬੇਰਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਕੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਖੱਪਾ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦਾ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਹੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਹਨ ਕਿ ਅੱਜ ਚਿੱਠੀਆਂ-ਪੱਤਰਾਂ, ਚਰਖਿਆਂ, ਚਾਦਰਿਆਂ, ਬਲਦ-ਗੱਡੀਆਂ, ਰਹਿਣੀ-ਬਹਿਣੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਆਦਿ 'ਚ ਆਈ ਤਬਦੀਲੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਮੂੰਹ-ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਹੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਿੰਤਾਲਾਇਕ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਮਸਲਾ ਨਹੀਂ। ਅਸਲ ਮੁੱਦੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦਾ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਹਾਲੇ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ।

ਫਿਲਾਸਫਰ ਹੇਰਕਲਿਟਸ ਅਨੁਸਾਰ "ਹਰ ਚੀਜ਼ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਹਰ ਚੀਜ਼ ਬਦਲਦੀ ਹੈ।" ਭਾਵ ਦੁਨੀਆਂ ਅਹਿਲ ਖੜੀ ਹੋਈ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਸਦੀਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ 'ਚ ਬੇਹੱਦ ਤਰੱਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਸਫਰ ਘੰਟਿਆਂ 'ਚ ਤਹਿ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਘੰਟਿਆਂ ਦਾ ਸਫਰ ਮਿੰਟਾਂ 'ਚ। ਪਦਾਰਥਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋਈ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ/ਵਿਚਾਰਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋਏ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸੂਝਵਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਧਾਰਣ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਦਸ-ਵੀਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਕਰਕੇ ਦੇਖੋ, ਹੈਰਾਨ ਹੋਵੋਗੇ। "ਅੱਜ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਿੰਨੀ 'ਅਕਲ' ਹੈ, ਏਨੀ ਪਹਿਲਾਂ 12-13 ਸਾਲ ਦੇ ਜੁਆਕ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ" ਅਜਿਹੇ ਫਿਕਰੇ ਆਮ ਹੀ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਤੋਂ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਸਮਝ/ਅਕਲ ਦਾ ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਸਮਾਜਿਕ ਦਾਇਰੇ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤਰੱਕੀਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਉੱਥੇ ਸੋਚ ਵੀ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਚੰਗੀ ਉਦਾਹਰਣ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਕਈ ਕੱਟੜਵਾਦੀ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਨਾ ਤਾਂ ਸੋਚ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਮੁਲਕਾਂ ਬਰਾਬਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਹੁਣ ਜੇਕਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬੰਦਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰੇਕ ਖਿੱਤੇ 'ਚ ਵਸਿਆਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨ ਸੀਮਤ ਸਨ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਵਸਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ-ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ 'ਚ ਹੀ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਫਰਕ ਸਾਫ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਯਾਦ ਹੈ 13-14 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਆਏ ਆਪਣੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਕੋਲ 'ਪਲਾਸਟਿਕ ਮਨੀ' (ਏਟੀਐਮ ਕਾਰਡ, ਕਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ) ਦੇਖਕੇ ਅਸੀਂ ਕਾਫੀ ਅਚੰਭਿਤ ਹੋਏ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦਾ ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ, ਗਾਣਿਆਂ ਦੇ ਵਿਡੀਓ, ਫਿਲਮਾਂ ਵੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਉਤਸੁਕਤਾ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਣ ਸੀ। ਤਰੱਕੀ ਵਾਲੇ ਮੁਲਕਾਂ 'ਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸੁਣਕੇ ਅੱਖਾਂ ਅੱਡੀਆਂ ਰਹਿ ਜਾਣੀਆਂ। ਉਨਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਤੇ ਖਾਣਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਇੰਝ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਇੰਦਰ-ਲੋਕ ਹੋਵੇ। ਇੱਕੋ ਥਾਂ (ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਮਾਲ) 'ਸਭ ਕੁਝ' ਮਿਲ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਜਦੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਸੁਣਾਣੀਆਂ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਕਿਸੇ ਪਰੀ ਲੋਕ ਜਾਂ ਅਲੀ ਬਾਬੇ ਦੀ ਗੁਫਾ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾ ਲੱਗਣੀਆਂ। ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਭਾਵ ਕਿ ਜੋ ਕੁਝ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਮੁਲਕਾਂ 'ਚ ਸੀ ਜਾਂ ਹੈ cਹੋ ਕੁਝ ਅੱਜ ਭਾਰਤ, ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਵੀ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਵਰਤਾਰੇ 'ਚ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਤੇ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ। ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵੱਜੋਂ ਸੂਚਨਾਵਾਂ, ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਤੇ ਸਮਾਜਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ 'ਚ ਸੌਖ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਚਿੰਤਾ ਜੇਕਰ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਕਿ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਚ ਜੋ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਹੈ ਉਹ ਕਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਕੀ ਸਿੱਟੇ ਨਿਕਲਣਗੇ? ਕੀ ਅੱਜ ਵੀ ਏਨੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੰਜਾਬੀਆਂ 'ਚ 'ਸ਼ਰਮ' ਬਾਕੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਅੱਖ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਲਿੰਗ ਦੀ? (ਸ਼ਰਮ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੱਛਣ ਤੇ ਗਹਿਣਾ ਹੈ) ਕੀ ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਨੇ ਤਰੱਕੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਇਹ ਗਹਿਣਾ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਮੁਲਕਾਂ 'ਚ ਜੰਮੀ ਪੀੜੀ ਨੇ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਸਵਿਕਾਰਿਆਂ ਹੈ? ਜਿੰਨਾ ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਵਿਗਾੜ ਸਾਡੇ ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ 'ਚ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਭੈੜਾ ਹਾਲ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਹੈ! ਸ਼ਬਰ-ਸੰਤੋਖ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਧਰ ਦੇਖੋ ਕਾਹਲ ਹੀ ਕਾਹਲ। ਬੋਲੀ, ਪਹਿਰਾਵੇ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ਼, ਆਦਰ-ਮਾਣ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਹਲੀਮੀ ਆਦਿ 'ਚ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਕਰਕੇ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ ਹੈ। ਪੰਦਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ 'ਨੌਜਵਾਨ ਧੜਾ' ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ (ਆਈ ਫੋਨ, ਐਂਡਰਾਇਡ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ, ਟੈੱਬਲਾਇਡ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ, ਟੀ.ਵੀ. ਆਦਿ) ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੈ।

ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਆਏ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਉਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜ਼ਰੂਰ ਸਵੀਕਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਸੁਧਾਰਮਈ ਹੋਵੇ। ਉਂਝ ਵੀ ਬਦਲਾਅ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਸਮੇਂ ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਣਾ। ਅਸਲ 'ਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਿਊਣ ਢੰਗ ਹੀ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ-ਇਕੱਲੇ ਰੂਪ 'ਚ ਵਿਚਾਰਨਾਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ, ਪਤਾ ਸਭ ਨੂੰ ਹੈ ਕਿ ਵਾਪਰ ਕੀ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਬਸ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਉਸ ਕਬੂਤਰ ਵਾਂਗ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚੀ ਬੈਠੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬਿੱਲੀ ਸਾਨੂੰ ਦਿਖ/ਦੇਖ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਹਰ ਖੇਤਰ 'ਚ ਆਏ ਵਿਗਾੜ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ। ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਇਸਤਰੀ ਜ੍ਰਾਗਤੀ ਮੰਚ ਵਾਂਗ ਇਕਮੁੱਠ ਹੋਣ ਦੀ ਅਤੇ ਖਰਾਬੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣ ਦੀ।(ਅਸ਼ਲੀਲ ਗਾਇਕਾਂ ਖਿਲਾਫ ਇਸ ਮੰਚ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਸੂਬਾ ਪੱਧਰੀ ਧਰਨੇ ਮਾਰੇ ਹਨ) ਕਿਉਂ ਨਾ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਵਰਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀਏ!ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸੁਧਾਰ ਤਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਿੱਜੀ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।

 ਨਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜਗਦਿਓ
ਲੇਖ਼ਕ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ 'ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਪਬਲਿਕ ਰਿਲੇਸ਼ਨ ਅਫਸਰ' ਹਨ।