ਮੈਂ ਨਰਕਵਾਸੀ ਸੁਰਜੀਤ ਗਾਮੀ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।-ਨਰਕ ‘ਚੋਂ ਚਿੱਠੀ

ਨੀਲੀ ਦੇਹ 'ਤੇ ਲਾਲ ਖੱਫਣ

ਮੈਨੂੰ ਲਾਲ ਰੰਗ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣਾ ਲਗਦੈ।ਇਸੇ ਲਈ ਲਾਲ ਝੰਡੇ ਤੇ ਲਾਲ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਐ,ਪਰ ਉਸ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮੇਰੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਕੱਠੇ ਹੋਏ,….ਹਾਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ,ਮੈਂ ਮੇਰੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ।ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਨੀਲੀ ਦੇਹ ‘ਤੇ ਜਦੋਂ ਲਾਲ ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਕੱਪੜਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ,ਮੈਂ ਗੱਸੇ ਨਾਲ ਅੰਬੇਦਕਰੀਆਂ ਜਿੰਨਾ ਨੀਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿੰਨੇ “ਭੋਲੇ” ਨੇ ਕਾਮਰੇਡ,ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਆਲੇ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਆਏ,ਪਰ ਰਸਮ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਨੇ।ਧਰਮਰਾਜ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ‘ਚ ‘ਚ ਆਏੇ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਚੰਦ ਹੀ ਘੰਟੇ ਹੋਏ ਸੀ।

ਬਾਬੇ ਨੇ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਕਰਕੇ ਨਰਕ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।ਨਰਕ ਦੇ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਵਿਭਾਗ ‘ਚ ਗਿਆ ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਮਾਰਕਸ(ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਮੁਖੀ),ੁਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਤੇ ਕੁਝ ਚੇਲੇ ਚਪਟੇ ਬੈਠੇ ਸੀ।ਮੈਂ ਬੜਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ,ਜੀਹਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਸੀ ਉਹ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠਾ ਐ।ਮੈਂ ਕਿਹਾ,ਬਾਈ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਨਹੀਂ ,ਪਰ ਤੇਰੇ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਬਹੁਤ ਐ।ਮਾਰਕਸ ਕਹਿੰਦਾ ਗਾਮੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਕਦੇ ਹਿਸਾਬਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਪਿਆ।ਅਰਾਜਕਤਾਵਾਦੀ ਕੌਮ ਹੈ ਨਾ,ਨਰਕ ‘ਚ ਰਹਿਣਾ ਔਖਾ ਕਰਦੂ!! ਹੁਣ ਮੈਂ ਕੰਮ ਕਾਰ ‘ਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆਂ,ਆਥਣੇ ਬੈਠਾਂਗੇ ਤੇ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਕਰਾਂਗੇ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ।ਜਦੋਂ ਮਾਰਕਸ ਨੇ “ਬੈਠਾਂਗੇ” ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ,ਤਾਂ ਜਾਨ ਜੀ ਪੈ ਗਈ ਮੇਰੇ ‘ਚ।ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਖਾਸ ਕਰ ਮਾਲਵੇ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਸੋਹਣਾ ਸ਼ਬਦ ਐ।ਮੈਂ ਤਾਂ ਬਸ ਬੈਠਿਆ ਹੀ ਹਾਂ ਨਾ ਹੁਣ ਤੱਕ।

ਆਥਣੇ ਮੈਂ ਪੁੱਛ ਪੱਛ ਕੇ ਨਰਕ ਦੇ “ਦਾਰੂ ਪਾਰਕ” ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।ਮੂਹਰੇ ਦੇਖਕੇ ਅੱਖਾਂ ਫੁੱਲ ਗਈਆਂ।ਮਾਰਕਸ ਦੇ ਆਲੇ ਦਾਲੇ ਲੈਨਿਨ, ਰੋਜ਼ਾ ਲਗਜ਼ਮਬਰਗ,ਸਿਮੋਨ,ਬ੍ਰੈਖ਼ਤ,ਚਾਰੂ ਮਜ਼ੂਮਦਾਰ,ਕਾਨੂ ਸਾਨਿਆਲ,ਸਟਾਲਿਨ,ਮਾਓ,ਚੇ-ਗਵੇਰਾ,ਪਾਬਲੋ ਨੈਰੁਦਾ,ਗੋਰਖ ਪਾਂਡੇ,ਪਾਸ਼,ਵਿਲਾਸ ਭੋਗਰੇ ਹੋਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਬੈਠੇ ਸੀ।ਮੈਂ ਜਾਣ ਸਾਰ ਪਾਸ਼ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ,ਓਏ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਕਿਥੇ ਹੈ,ਤਾਂ ਪਾਸ਼ ਕਹਿੰਦਾ “ਸੀ ਪੀ ਆਈ ਤੇ ਸੀ ਪੀ ਐੱਮ ਵਾਲੇ ਨਰਕ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ,ਉਹ ਸਵਰਗ ‘ਚ ਜਾਂਦੇ ਨੇ,ਹੁਣ ਤਾਂ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਬੰਦੇ ਵੀ ਘੱਟ ਘੱਟ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਨੇ..ਨਰਕ ‘ਚ।ਸਵਰਗ ‘ਚ ਸੱਤਾ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੈ ਨਾ।ਮੈਂ ਹੱਥ ਹੀ ਮਿਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਸਭ ਨਾਲ,ਚੀ ਗਵੇਰੇ ਨੇ “ਸ਼ੀਵਾਸ ਰੀਗਲ” ‘ਚੋਂ ਇਕ ਪੈਗ ਪਾ ਦਿੱਤਾ।ਮੈਂ ਕਿਹਾ “ਕਾਮਰੇਡ ਬੜੀ ਮਹਿੰਗੀ ਦਾਰੂ ਪੀਂਦੇ ਹੋਂ,ਮੈਂ ਤਾਂ ਗੁਲਾਬ ਜਾਂ ਮੋਟਾ ਸੰਤਰਾ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਰਦਾ ਰਿਹਾਂ ਹੁਣ ਤੱਕ।ਚੀ ਕਹਿੰਦਾ ਡਰ ਨਾ, “ਦਾਰੂ ਪਾਰਕ” ‘ਚ 8 ਤੋਂ 12 ਵਜੇ ਤੱਕ ਦਾਰੂ ਮੁਫ਼ਤ ਐ।

ਦੋ-ਦੋ ਪੈਗ ਲਾਏ ਸੀ ਅਜੇ।ਮਾਰਕਸ ਤੇ ਦੂਜੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਬਹਿਸ ਗਰਮ ਸੀ।ਮਾਰਕਸ ਕਹਿੰਦਾ,ਯਾਰ ਗਾਮੀ ਬੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੋਊ,ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਆਇਆ,ਆਓ ਕੋਈ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।ਹਾਂ ਵੀ ਗਾਮੀ,ਕੀ ਹਾਲ ਐ ਪੰਜਾਬ ਦਾ।ਮੈਂ ਕਿਹਾ ,ਬਾਈ ਹਾਲ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਮਾੜੇ ਨੇ।ਐੱਮ ਐਲ ਦੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਕੁਝ ਹੱਥ ਪੈਰ ਮਾਰ ਰਹੀਆਂ ਨੇ,ਕਿਸਾਨਾਂ,ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ‘ਚ।ਪਰ ਸਾਰੇ ਧੜਿਆ ‘ਚ ਹੰਕਾਰ ਐਨਾ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਕਿ ਸਿਆਸੀ ਤਾਂ ਕੀ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਰਦੇ।ਇਕੋ ਲੈਨ ‘ਚ ਕਹਾਂ ਤਾਂ ਐਮ.ਐਲ .ਈਏ ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨੇ।ਮਾਰਕਸ ਕਹਿੰਦਾ,ਪਿੱਛੇ ਜੇ ਦਲਜੀਤ ਅਮੀ ਦੀ ਇਕ ਚਿੱਠੀ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਿਆ ਸੀ,ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਵੀ ਆਈ ਸੀ ਬਿਜਲਈ ਚਿੱਠੀ।ਹਾਂ,ਕਿਰਨਜੀਤ ਕਾਂਡ ‘ਤੇ ਬਣੀ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰੌਲਾ ਰੂਲਾ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦੇਖੋ …..ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ ਜੀ ਸਾਡਾ ਐਕਟਰ ਘੱਟ ਦਿਖਾਇਆ,ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ ਸਾਡੇ ਐਕਟਰ ਨੂੰ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਵੀਲਨ ਦਿਖਾਇਆ।ਫਿਰ ਕਹਿੰਦੇ ਮਹਿੰਗੀ ਫਿਲਮ ਵੇਚਕੇ ਦਲਜੀਤ ਅਮੀ ਠੱਗੀਆਂ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਐ।ਅਮੀ ਕਹਿੰਦੈ, ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਾਮੇ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਆਰਥਕਤਾ ਸਬੰਧੀ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ ਨੇ,ਕਿ ਇਕ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਿਉਂਦਾ ਕਿਵੇਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ।ਖੈਰ,ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸਿਆਸੀ ਗੱਲਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਝ ਸੁਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ,ਪਰ ਸਣਿਆ ਚਿੱਠੀ ਗਈ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ,ਇਹਨਾਂ ਮਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਾਂ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੇ।ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਅਸੀਂ ਤਹਿ ਕਰਾਂਗੇ ਕਿਹੜਾ ਸਵਾਲ ਕਿਸ ਵੇਲੇ ਸਾਡੇ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ,ਉਦੋਂ ਹੀ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ।ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਬੜਾ ਗੁੱਸਾ ਚੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ‘ਤੇ।ਮੈਂ ਜਦ ਵੀ ਕਦੇ ਸਿਆਸੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਟਕ ਖੇਡਣਾ ਤਾਂ ਨਾਟਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਸੀ,ਇਹ ਸੀ ਨਾਟਕ,ਹੁਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹਾਂ।ਵੇਖ ਲਓ ਕਲਾ ਬਾਰੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ।ਜਿਵੇਂ ਸੁਖਬੀਰ ਦੀ ਰੈਲੀ ‘ਚ ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਦਾ ਕੱਠ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦੈ,ਹੁਣ ਬਾਦਲ ਸਾਹਿਬ ਬੋਲਣਗੇ।ਮਾਰਕਸ ਕਹਿੰਦਾ,ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨੇ।

ਫਿਰ ਮਾਰਕਸ ਮੈਨੂੰ,ਗੋਰਖ ਪਾਂਡੇ ਤੇ ਵਿਲਾਸ ਭੋਗਰੇ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ,ਯਾਰ ਕਲਾਕਾਰ ਬੜੀਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਕਰ ਕਰ ਮਰਦੇ ਨੇ,ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ।ਗੋਰਖ ਪਾਂਡੇ ਕਹਿੰਦਾ ਮੇਰੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਿਆਸੀ ਵੀ ਸੀ,ਪਰ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ।ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਗਮ ਖਾ ਗਿਆ ਸੀ ਯਾਰ।ਪਰ ਵੈਸੇ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਕਿ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਰਗੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਤੇ ਸੂਖ਼ਮ ਜੀਵ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸਕੇ।ਉਹਦੇ ਲਈ ਕਦੇ ਥਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਣਨ ਦਿੱਤੀ।ਵਿਲਾਸ ਭੋਗਰੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਦਾਜ਼ ‘ਚ ਕਹਿੰਦਾ,ਅਸਲ ‘ਚ ਕਲਾਕਾਰ ਜਾਂ ਕੋਈ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਬੰਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਮ ਸਮਾਜ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਿਉਂਵੇਗਾ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਦਬਾਅ।ਓਪਰੋਂ ਅਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ਼ ਸਮਾਜ ਤੇ ਨਾ ਸਮਝ ਸਿਆਸੀ ਧਾਰਾ।ਕਿਵੇਂ ਬਚ ਸਕਦੈ ਕਲਾਕਰ।ਪਾਸ਼ ਟੱਲੀ ਹੋਇਆ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ “ਸਾਥੀ ਮਸਲਾ ਆਰਥਿਕ ਵੀ ਹੈ।ਗਾਮੀ ਤੇਰੀ ਆਰਥਿਕ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਆ।ਮੈਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾਂ ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਦੀ ਨਾ ਸਮਝੀ ਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਚੌਧਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਸੱਭਿਅਚਾਰਕ ਫਰੰਟ ਖ਼ਤਮ ਕਰਤੇ।ਗਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਤੇ 1 ਮਈ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਸਿਵਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਕਾਮਰੇਡ ਆਪਣੇ ਲਾਇਸੰਸ ਰਨਿਊ ਕਰਵਾਉਣ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।ਓਥੇ ਕੀਹਦਾ ਨਾਟਕ ਹੋਊ,ਕੀਹਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਊ।ਇਹ ਪੂਰਾ ਅਫਸਰੀ ਮਾਮਲਾ ਹੈ।ਜੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਫਰੰਟਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰ ਰਿਹਾ,ਉਹਨੂੰ ਡਿਪਰੈਸ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਨੇ।ਪਾਸ਼ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਕਰਦਾ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਗਿਆ।

ਚੀ ਗਵੇਰਾ ਸਿਖਰ ਛੁਹ ਚੱਕਿਆ ਸੀ।ਸਿਮੋਨ ਨਾਲ ਨਾਰੀਵਾਦ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਕਹਿੰਦਾ ਤੇਰੀ ਕਿਤਾਬ “ਦ ਸੈਕੇਂਡ ਸੈਕਸ” ਦਾ ਕੋਈ ਮੂੰਹ ਸਿਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਬੁਰਜ਼ੂਆ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ ਦਾ ਨਾਰੀਵਾਦ ਐ,ਜਿਸਨੂੰ ਅਮੀਰ ਔਰਤਾਂ ਮਾਣਦੀਆਂ ਨੇ,ਗਰੀਬੜੀਆਂ ਦਾ ਕਾਹਦਾ ਨਾਰੀਵਾਦ।ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਤੂੰ ਸੋਵੀਅਤ ਨਾਰੀਵਾਦ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ।ਮੈਂ ਕੋਲ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦਾ,ਬਾਈ ਗਾਮੀ ਆਪਾਂ ਤਾਂ ਮਿਲੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚੱਜ ਨਾਲ।ਸੱਚੀਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕਾਮਰੇਡ ਨਰਕ ‘ਚ ਆਉਂਦਾ,ਮੈਨੂੰ ਬੜੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਮੈਨੂੰ ਬੈਠਣ ਵਾਲੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,ਪੰਜਾਬ ਵਾਲੇ ਬਾਈਆਂ ਦੇ ਬਾਈ ਹੁੰਦੇ ਨੇ।ਬਾਈ ਸੁਣਿਆ ਤੇਰੇ ਨਾਟਕ ਏਨੀ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਸਨ,ਜਿੰਨੀ ਤੇਰੀ ਦਾਰੂ ਚਰਚਾ ‘ਚ ਸੀ।ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਹਾਂ।ਕਹਿੰਦਾ ਮਸਲਾ ਸਾਲਾ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਦਾਰੂ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ,ਪਰ ਉਹ ਦਾਰੂ ਕਿਉਂ ਪੀ ਰਿਹੈ..ਇਹ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦਾ।ਬਾਈ ਲੋੜ ਟਾਹਣੀਆਂ ਫੜ੍ਹਨ ਦੀ ਨਹੀਂ,ਜੜ੍ਹ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਹੈ।ਸੋਡੇ ਜਗੀਰੂ ਸਮਾਜ ‘ਚ ਤਾਂ ਤਹਿ ਹੀ ਇਥੋਂ ਹੁੰਦੈ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਸਾਬਤ ਸੂਰਤ ਹੈ,ਕੌਣ ਸ਼ਰੀਫ ਦਿਖਦਾ ਹੈ।ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਬਾਈ ਉਹ ਵੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਵੀ ਸਾਬਤ ਸੁਰਤਾਂ ਤੇ ਕਥਿਤ ਸ਼ਰੀਫਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਨੁੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ।

12 ਵਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅਸੀਂ “ਦਾਰੂ ਪਾਰਕ” ਦੇ ਗੇਟ ‘ਤੇ ਆ ਚੁੱਕੇ ਸੀ।ਓਥੇ 2-3 ਸੇਮੀ ਤੇ ਸੈਮੂਅਲ ਜੌਹਨ ਵਰਗੇ ਮੰਤਰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਂਗੂੰ ਜਾਕ ਦੈਰੀਦਾ…ਜਾਕ ਦੈਰੀਦਾ….ਜਾਕ ਦੈਰੀਦਾ ਕਰੀਂ ਜਾਂਦੇ ਸੀ।ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੁਣਿਆ ਸੀ।ਚਾਰੂ ਮਜੂਮਦਾਰ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਇਹ ਉੱਤਰ ਅਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਨੇ,ਇਹਨਾਂ ਨੁੰ ਜਦੋਂ ਗੱਲ ਓੜਨੋਂ ਹਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ,ਫਿਰ ਇਹ ਉੱਚੀ ਉੱਚੀ ਜਾਕ ਦੈਰੀਦੈ..ਜਾਕ ਦੈਰੀਦੈ ਦਾ ਮੰਤਰ ਉਚਾਰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਇਹ ਤੈਨੁੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਮਿਲਿਆ ਕਰਨਗੇ,ਕਹਿਣਗੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਜਮਾਤੀ ਨਹੀਂ ਵਰਗ ਦਾ ਹੈ।

ਨਰਕ ਕਾਫੀ ਵਿਕਸਤ ਹੈ,ਮੈਂ 5-7 ਦਿਨਾਂ ‘ਚ ਹੀ ਖਾਸਾ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਲਿਐ।ਬੜੇ ਮਿਹਨਤੀ ਲੋਕ ਨੇ ਇਥੇ।ਥੌੜ੍ਹੇ ਅਰਾਜਕ ਨੇ,ਤੋੜਨ ‘ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਦੇ ਨੇ,ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਜਿਹੜੇ ਤੋੜ ਸਕਦੇ ਨੇ,ਉਹੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਮੈਂ ਕੰਪਿਊਟਰ,ਇੰਟਰਨੈਟ,ਟਾਈਪਿੰਗ ਸਭ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਚੁੱਕਿਆਂ।ਬੜਾ ਜਮਹੂਰੀ ਸਮਾਜ ਹੈ ਨਰਕ ਦਾ।ਜਿਹੜਾ ਸਮਾਜ ਸ਼ਰਾਬੀ ਨੁੰ ਸ਼ਰਾਬੀ ਤੇ ਪਾਗਲ ਨੁੰ ਪਾਗਲ ਹੋਣ ਦਾ ਹੱਕ ਤੇ ਮਾਣ ਦੇ ਸਕਦੈ,ਉਸਤੋਂ ਜਮਹੂਰੀ ਸਮਾਜ ਕਿਹੜਾ ਹੋ ਸਕਦੈ।ਕਾਮਰੇਡ ਗੁੱਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋਣਗੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ,ਪਰ ਸੱਚ ਦੱਸਾਂ ਮੇਰਾ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ,ਡਰਦਾ ਨਹੀ ਸੀ ਕਹਿੰਦਾ।ਰੋਟੀ ਦਾ ਵੀ ਮਸਲਾ ਸੀ।ਪਰ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ,ਅਜ਼ਾਦ ਹਾਂ ਮੈਂ।ਨਾਲੇ ਨਰਕ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਾਲਿਆਂ ਵਰਗੇ ਨਹੀਂ, ਇੱਥੇ ਅਲੋਚਨਾ ਬੜੀ ਖੁੱਲ੍ਹਦਿਲੀ ਨਾਲ ਸੁਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਬਸ ਆਖਰੀ ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗਿਆਂ।ਸੇਮੀ,ਸੈਮੂਅਲ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬਰਾੜ ਨੁੰ ਕਹਿਣਾ ਹੈ,ਬਾਈ ਜਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭ ਲਿਓ।ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਰੰਗਮੰਚ,ਕਲਾ ਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਸਾਂਭ ਲਓ ਯਾਰ।ਬਦਲਵੇਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਂ,ਉਹਦੀ ਬਦਲਵੀਂ ਆਰਥਕਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝ ਲਓ ਤਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਘੱਟ ਕਰੀਏ।

ਨਰਕ ‘ਚੋਂ ਗਾਮੀ ਦੀ ਬਿਜਲਈ ਚਿੱਠੀ

ਇਹ ਚਿੱਠੀ ਬਿਨਾਂ ਪੁੱਛੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਛਾਪੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।