'ਮੇਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਚਿਰ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਲੱਭਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੈਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਮਿਲੀ ਹੈ, ਇਹ ਮੈਂ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਗਲੀ-ਮੁਹੱਲੇ ਵਿੱਚ 'ਗਆਂਢੀਆਂ' ਦੇ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਦਾ ਸੀ। ਅਵਚੇਤਨ ਮਨ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪੁੰਗਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਤੇ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਮੈਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਰ ਸੱਚਾ ਪੰਜਾਬੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਫਿਰ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਨਾ ਵਸਿਆ ਹੋਵੇ। ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਹੈ।' ਇਹ ਗੱਲ ਫਿਲਮਸਾਜ਼ ਅਜੈ ਭਾਰਦਵਾਜ ਨੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਲੱਬ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀਆਂ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੰਡ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਫਿਲਮਾਂ 'ਰੱਬਾ ਹੁਣ ਕੀ ਕਰੀਏ' ਤੇ 'ਮਿਲਾਂਗੇ ਬਾਬੇ ਰਤਨ ਦੇ ਮੇਲੇ 'ਤੇ ' ਦੀ 'ਲੋਕ ਪਹਿਲਕਦਮੀ' ਤਨਜ਼ੀਮ ਵਲੋਂ ਕਰਵਾਈ ਸਕਰੀਨਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਈ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਮੌਕੇ ਕਹੀ।ਇਸ ਮੌਕੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਹੀ ਜਾਣੇ ਪਛਾਣੇ ਫਿਲਮ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰ ਮਿਹਰ ਪੰਡਯਾ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮਸਾਜ਼ ਦਲਜੀਤ ਅਮੀ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹੀ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਵੰਡਣ ਦੀਆਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਸਲਾਮ ਇਸ ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਧੂਰਾ ਤੇ ਇਕ ਲੱਤ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ 47 ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ ਅਧੂਰਾਪਨ ਉਸਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਜੈ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਬਨਾਉਣ ਮੌਕੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਹਿੰਦ-ਪਾਕ ਵੰਡ ਮੌਕੇ ਕੀ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਵਾਪਰਿਆ, ਇਸਨੂੰ ਕਾਫੀ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਜਾਣਿਆ। ਖੁਦ ਨਾਲ ਜੁੜਾਅ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਾਫੀ ਕੁੱਝ ਚੰਗੇ-ਬੁਰੇ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹੀ ਅਹਿਸਾਸ ਮੈਨੂੰ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗਹਿਨ ਜਾਨਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।ਅਜੈ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 47 ਦੀ ਵੰਡ ਮੌਕੇ ਭਾਵੇਂ ਦੋ ਦੇਸ਼ ਵੰਡੇ ਗਏ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਪੁਰਾਣੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ।
 |
| ਦਲਜੀਤ ਤੇ ਅਜੈ |
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਿੰਨੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਆਏ ਲੋਕ ਵੰਡ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਕਿਵੇਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਰੁਕੇ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵੇਖਕੇ ਲੱਗਦੈ ਕਿ ਉਹ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਮਸਾਂ 5-6 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਹੀ ਹੋਣਗੇ। ਇਸ ਉਮਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਇੰਜ ਉਕਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਤਾਜ਼ਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਉਦੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਲੇਖਣੀ ਦੌਰਾਨ ਭੂਮਿਕਾ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਵੀ 90ਵੇਂ ਦੇ ਦੰਗਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਕਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰੇਦਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਪਰ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਚੀਜਾਂ ਉੱਤੇ ਡੂੰਘੀ ਚਰਚਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੀ ਇਸ 'ਤੇ ਬੇਹਤਰ ਤੇ ਠੋਸ ਸਮਝ ਬਣ ਸਕੇਗੀ।
 |
| ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਤੇ ਮਿਹਰ |
ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ 47 ਤੇ 84 ਨਾਲ ਤਾਂ ਵੱਡਾ ਧੱਕਾ ਲੱਗਿਆ ਹੀ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਮੰਡੀ ਸੱਭਿਅਚਾਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਬਰਮਾਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੂਫੀਵਾਦ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਹੈ ਤੇ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ 'ਚ ਇਸਲਾਮ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੂਰਨ ਸ਼ਾਹ ਕੋਟੀ ਤੇ ਨੁਸਰਤ ਫਤਹਿ ਅਲੀ ਖਾਨ ਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ 'ਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦਾ ਰੋਲ ਇਸ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਬਹੁਤਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਹੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ 'ਲੋਕ ਪਹਿਲਕਦਮੀ' ਤਨਜ਼ੀਮ ਨੂੰ ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਭਰਵਾਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ।ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਚ ਸਵਾਲਾਂ ਜਵਾਬਾਂ ਦੇ ਦੌਰ 'ਚ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹਮੀਰ ਸਿੰਘ,ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ,ਇੰਦੂ ਬਾਲਾ ਆਦਿ ਨੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਫੈਸਰ ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ,ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬਲਜੀਤ ਬੱਲੀ,ਮਨਜੀਤ ਸਿੱਧੂ ਆਦਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਦੋਸਤ ਮਿੱਤਰ ਫਿਲਮ ਸਕਰੀਨਿੰਗ ਦੇਖਣ ਪੁੱਜੇ ਹੋਏ ਸਨ।
'ਲੋਕ ਪਹਿਲਕਦਮੀ' ਲਈ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਚ ਤਨਜ਼ੀਮ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਹੀ ਮੈਂਬਰ ਪੁੱਜੇ ਹੋਏ ਸਨ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਨੈਨਇੰਦਰ ਸਿੰਘ,ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ,ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ,ਕਪਿਲ ਦੇਵ,ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ,ਗੰਗਵੀਰ ਰਠੌੜ,ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ,ਵੀਰਪਾਲ ਕੌਰ,ਨਵਜੀਤ ਕੌਰ ਤੇ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਕਰਫਿਊ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇਖਣ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ 'ਚ ਹਿੱਸੇ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ।
ਪਟਿਆਲੇ ਵਾਲੇ ਬਾਈ ਰਮਨਜੀਤ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ
ਫ਼ੋਟੋਕਾਰ: ਨਵਜੀਤ ਕੌਰ
No comments:
Post a Comment